Milo Rau, artistiek directeur NTGent: ‘Hopelijk zie ik mijn hele ploeg gezond terug’

Milo Rau zou op 17 april met Antigone in het Amazonewoud in première gaan in het Braziliaanse Marabá. De opvoering is uitgesteld, maar de boodschap van het stuk is actueler dan ooit.

Wat hebt u als artistiek directeur van NTGent te zoeken in Brazilië?

Milo Rau: We zijn daar door een samenloop van omstandigheden beland. Twee jaar geleden ontmoette mijn dramaturge Eva-Maria Bertschy tijdens een congres enkele leden van het MST, de Movimento dos Trabalhadores Rurais Sem Terra. Dat is de Beweging van Landloze Boeren, een niet-gewapende, sociaal bewogen burgerbeweging, die zich al sinds 1984 inzet voor de inheemse boeren. Op een geweldloze manier bezetten zij braakland of door bedrijven illegaal verkregen gronden. Die gronden stellen zij ter beschikking van de boeren. In maart 2019, toen het International Theatre Festival of São Paulo drie stukken van me toonde, heb ik hen ontmoet.

President Jair Bolsonaro was niet blij met uw komst.

Rau: Er werden bedreigingen geuit. In São Paulo konden we spelen, in Rio de Janeiro werd alles geannuleerd. Maar dankzij MST was de reis zinvol. Ik heb gehuild toen ik vertrok. Ik keer graag terug naar mijn gezin, maar nu voelde het alsof ik ook in Brazilië familie achterliet. Hun warmte en solidariteit is ontroerend. We sloten een deal over een stuk: MST gebruikt de repetities om hun activisten te trainen, een film te maken en politiek bewustzijn uit te dragen. Wij krijgen een stuk.

Waarom moet dat stuk over Antigone gaan?

Rau: Sophocles’ Antigone is het vertrekpunt. Daarin tracht Antigone haar broer Polyneikes te begraven tegen de wil in van tiran Kreon. De inheemse actrice en activiste Kay Sara vertolkt Antigone. Ons koor bestaat uit overlevenden van de moordpartij die de Braziliaanse politie uitvoerde op kleine boeren tijdens de boerenoptocht op 17 april 1996, in de buurt van Marabá. En Kreon wordt gespeeld door een ex-cultuurminister. In Kreon herken je Bolsonaro én de vorige president, Luiz Inácio Lula da Silva. Zijn sociaal beleid hielp veel families, maar hij maakte ook beloftes aan grote bedrijven. We herschrijven Sophocles’ tekst en verwerken er interviews in met de acteurs en hun familie. Er is bijvoorbeeld een honderdjarige grootmoeder van een van de inheemse actrices. Zij vertelde me haar leven, haar eerste keer moeder worden, de eerste keer soldaten zien. Onvergetelijk.

Wanneer gaat het stuk in première?

Rau: : In november. Al was 17 april de ideale datum geweest. Dan wordt die aanval nabij Marabá herdacht. Maar na onze aankomst op 9 maart plaatste ik mijn ploeg en mezelf twee weken in quarantaine, omdat de virussen die wij dragen een enorme bedreiging vormen voor het immuunsysteem van de inheemse bevolking. Toen de repetities begonnen, bleek in São Paulo een Braziliaan besmet met het nieuwe coronavirus. En in Europa viel alles stil. Ik besloot de repetities te stoppen. In het najaar hoop ik mijn voltallige ploeg gezond aan te treffen, maar ik ben doodongerust.

Wat kunnen wij doen?

Rau: Alvast niet Giovanni’s Boccaccio’s Il Decamerone (1353) spelen, zoals sommigen doen, omdat het boek een raamvertelling is met honderd verhalen die een groep mensen in quarantaine aan elkaar vertellen. Dat is puur het romantiseren van onze luxequarantaine. (fel) Weet u wat ik écht te zoeken heb in Brazilië? Europa. Door Europa te verlaten, leer je het kennen. Ik vrees de nationalistische kramp. Die wordt verstevigd door de uitbraak van Covid-19. Europeanen doen het omgekeerde van wat nodig is: solidariteit tonen aan mensen die weerloos zijn tegenover grote bedrijven, corrupte politici en ziektes uit de wereld buiten hun Amazonewoud.