Tips voor een beter schoolklimaat: doe eens iets lief voor elkaar

Random acts of kindness: eigenlijk zijn het 21e-eeuwse vertalingen van Bond zonder Naamtips, maar dan wél Instagramwaardig. Scholieren worden aangemoedigd om zulke ‘willekeurige vriendelijke daden’ te stellen, voor een beter schoolklimaat.

Hou de deur open voor je medeleerlingen (1 punt). Versier iemands fiets of brommer (2 punten). Bak koekjes voor je hele klas (3 punten). Organiseer een ‘propere speelplaats’-actie (4 punten). Deel post-its met een positieve boodschap uit (5 punten). Leerlingen die pas weer zijn gestart, zitten nu al te zwoegen om felbegeerde punten te verdienen met correcte algoritmes, zinsontledingen of chemische verbindingen. Maar er is tegenwoordig ook een manier om te scoren zonder je brein te breken. Het enige wat je hoeft te doen, is lief zijn voor je medeleerlingen. Af en toe eens een fiets versieren bijvoorbeeld, of koekjes bakken. En het boek Rakattack! kopen, om nog meer inspiratie op te doen. Of beter: de directie of leerkracht aansporen om ‘RAKtivisten’ te worden en met de hele klas of school aan de slag te gaan. Mocht u het in Keulen horen donderen: RAK staat voor ‘ random acts of kindness’. Willekeurige vriendelijke daden. Het concept is ontstaan in de Verenigde Staten, waar de zogenaamde RAK-foundation programma’s uitwerkt voor scholen en bedrijven.

RAK kan helpen bij pestpreventie, vertelt Sarah Joos van Pimento, een kenniscentrum dat ‘versterkt wie met jongeren werkt’. ‘Door jongeren met elkaar te verbinden creëer je een beter schoolklimaat. En dat vermindert de kans op pesten. Dat is logisch: hoe beter je iemand kent, hoe kleiner de kans dat je hem gaat pesten. Zeker als die leerling al eens koekjes voor je heeft gebakken. Met Pimento hebben we verschillende schoolprojecten die werken rond participatie en peer support: we willen dat leerlingen zich engageren voor andere leerlingen en een fijne school. Rakattack! is een praktisch werkboek voor jongeren van de derde graad lager onderwijs tot de tweede graad secundair. In het ideale geval doet de hele school mee, maar het kan ook één gemotiveerde leerkracht zijn. Die stelt zich dan op als RAK-leerkracht en volgt op hoe alles loopt.’

RAK-week

Voor onze mailbox vol zit met lezersbrieven van overwerkte leerkrachten: het is niet de bedoeling dat u er nog een stapel werk bovenop krijgt. ‘We willen het heel realistisch en laagdrempelig houden. Als een hele school een heel jaar lang RAK wil zijn, met een groot team van RAK-leerkrachten, dan is dat natuurlijk fantastisch. Maar één RAK-dag, waarop leerlingen worden aangemoedigd om allemaal een of twee vriendelijke daden uit te voeren, kan al een mooi begin zijn. Bij onze andere projecten zien we vaak dat één geëngageerde (zorg)-leerkracht de boel trekt en anderen inspireert. Al is het sowieso belangrijk dat die zich ondersteund voelt door de rest van het team.’ In de handleiding voor leerkrachten staan trouwens ook enkele eindtermen vermeld. Zo kun je met het RAK-boek onder meer werken aan ‘sociaal-relationele competenties’ en ‘zelfbewustzijn en zelfexpressie’. ‘Zeker sinds de laatste onderwijsvernieuwing weten leerkrachten niet altijd hoe ze de verschillende eindtermen concreet kunnen invullen. Op deze manier proberen we een extra duwtje in de rug te geven.’

Dit gaat om sociale vaardigheden en een beter schoolklimaat. Maar er vallen dus ook punten te verdienen. In het RAK-boek kunnen leerlingen punten bijhouden op hun scorebord en de auteurs moedigen leerkrachten aan er ook een beloning aan te koppelen. Zo kan de grootste RAK-klas bijvoorbeeld getrakteerd worden op frietjes. ‘Over die punten hebben we lang getwijfeld’, geeft Joos toe. ‘Heel “RAK” is dat competitieve element niet, en je kunt natuurlijk nooit voorkomen dat leerlingen enkel voor die frietjes lieve dingen doen, of zelfs vals spelen. Maar toen we de eerste versie van ons RAK-boek – toen nog zonder scorebord – lieten uittesten op een aantal scholen, kregen we van de leerlingen te horen dat ze het heel tof vonden, maar dat ze toch een soort “incentive” misten. In een ideale wereld zou dat misschien niet nodig zijn, maar we willen op maat van jongeren werken. Als zo’n beloning kan helpen voor een beter schoolklimaat en minder pesten, dan nemen we dat er graag bij.’