Over het Europese migratieakkoord: ‘De kans op een humane oplossing is groter geworden’

De Europese top leverde afgelopen donderdag dan toch een akkoord op over de opvang en spreiding van migranten. Expert Gerald Knaus is voorzichtig optimistisch.

‘Natuurlijk staat er heel wat in het migratieakkoord wat nooit uitgevoerd zal worden’, zegt Gerald Knaus, die als directeur van de denktank European Stability Initiative (ESI) geldt als een van Europa’s meest invloedrijke migratie-experts. ‘Neem nu het idee om centra te openen in Noord-Afrika: dat is compleet onuitvoerbaar. We praten er al jaren over, maar we hebben nog nooit een Noord-Afrikaans land bereid gevonden om zo’n centrum te aanvaarden. Dat idee staat er enkel in om bepaalde regeringen te sussen.’

We spreken Knaus kort nadat hij zijn ideeën toelichtte aan de partijleiding van de sociaaldemocratische SPD. Knaus pleit al maanden voor een coalition of the concerned, een entente tussen de landen die samen met Duitsland de Conventie van Genève willen behouden. ‘Alles hangt ervan af of de Duitse coalitie een verstandhouding zal kunnen vinden. Het is waar dat dit Europese akkoord nog niets oplost. Maar de kans op een humane oplossing is wel toegenomen.’

Gerald Knaus: Het is duidelijk dat de strategie van Horst Seehofer ( voorzitter van de Beierse CSU, red.) totaal mislukt is. Finaal bestond zijn plan erin om migranten te weren aan de grens en terug te sturen naar Oostenrijk. Zoiets lukt enkel als Oostenrijk zou meewerken, en dat is dus niet het geval. Angela Merkel is er daarentegen in geslaagd een akkoord te sluiten om migranten terug naar Griekenland te sturen.

Bent u verbaasd dat de Griekse premier Tsipras zich bereid toonde om in Griekenland geregistreerde migranten terug te nemen?

Knaus: Er bestaat een soort van natuurlijke alliantie tussen Tsipras en Merkel. Merkel was de enige die zich in 2016 verzette tegen het sluiten van de Balkanroute, waardoor alle migranten vast kwamen te zitten in Griekenland. Tsipras weet maar al te goed dat iedereen behalve Merkel hem wilde laten zitten.

Wat vindt u de positieve punten aan het akkoord?

Knaus: Het is positief dat het idee van een spreidingsplan met verplichte quota per land van de baan is. Ik geloof ook in het voorstel om gecontroleerde centra op Europese bodem te organiseren. Maar uiteindelijk werken die centra enkel als er een snelle asielprocedure is. Daarom is het goed dat ook Duitsland ondertussen gewonnen lijkt om het Nederlandse asielproceduresysteem in te voeren. In Nederland duurt de asielprocedure hoogstens zes weken.

Moeten we het Europese grensagentschap Frontex uitbreiden?

Knaus: Wat zouden die extra grensbewakers doen? Ze mogen geen pushbacks uitvoeren, ze kunnen migranten enkel registreren. We hebben niet meer grensbewakers nodig, maar meer ambtenaren die asielaanvragen behandelen. Dat is de enige manier om een snelle procedure te garanderen waarbij je het gros van de migranten kunt terugsturen.

Wat zijn dan de volgende stappen?

Knaus: Eén: we hebben iemand nodig die namens de belanghebbende landen onderhandelt met Afrikaanse landen om terugnameakkoorden te sluiten. Twee: we moeten Griekenland en Italië helpen om zo snel mogelijk het Nederlandse asielproceduresysteem in te voeren. Drie: de Turkijedeal moet worden uitgebreid, zodat hij ook geldt voor migranten die over land oversteken. En ten slotte hebben we een strategie nodig om mensen op zee te redden. Dit is een taak voor overheden, niet voor ngo’s.

Creëert dat geen aanzuigeffect?

Knaus: Niet als we een efficiënte asielprocedure organiseren, want dan staan de afgewezen asielzoekers binnen de twee maanden weer thuis. Het moet mogelijk zijn om een doeltreffend asielsysteem te organiseren zonder dat al die mensen verdrinken.