‘We weten niet of populisten de democratie bedreigen, want daarvoor zijn ze nog niet lang genoeg aan de macht’, stelt de vermaarde Engelse politicoloog Colin Crouch. ‘De enige uitzondering is Viktor Orban, en die heeft het electorale proces gemanipuleerd.’
‘Naar de letter van de wet doet Johnson niets verkeerds’, zegt Colin Crouch, emeritus professor aan de Universiteit van Warwick en een van de belangrijkste Britse denkers over de democratie. ‘Net zoals bedrijven die zo veel mogelijk belastingen ontwijken zonder iets illegaals te doen. Constitutionele democratieën hangen echter af van gentlemen-like gedrag: politici moeten het spel fair spelen en de geest van de grondwet eerbiedigen. In dat opzicht respecteert Johnson de democratie niet.’
Was het brexitreferendum een hoogtepunt van de democratie?
Colin Crouch: Verkiezingen zijn natuurlijk essentieel in een democratie. Toch hebben de leiders van de brexiteers een antidemocratisch trekje. Johnson doet hetzelfde als veel populistische leiders. Hij zegt dat het volk in 2016 heeft gesproken bij het referendum, dat hij weet wat het toen bedoelde en dat het zich daarom niet opnieuw hoeft uit te spreken. Maar zo maak je de mensen net monddood.
In 2004 schreef u Post-Democracy, uw bekendste boek. Daarin beweert u dat onze democratie is uitgehold, omdat de echte beslissingen steeds meer door een select groepje politici en bedrijfsleiders worden genomen. Is het populisme een poging om de macht weer bij het volk te leggen?
Crouch: Het populisme is deels een rebellie tegen de elite en de parlementen die het volk niet meer vertegenwoordigen. Het is veel sterker geworden na de financiële crisis, die was veroorzaakt door een elite die in haar eigen belang de bankensector had gederegulariseerd.
Maar populisten zijn op veel vlakken post-democratisch. Zo manipuleren ze de sociale media. Het lijkt alsof daar een breed publiek debat plaatsvindt, maar in werkelijkheid worden ze beheerst door een beperkt aantal actoren die vaak foute informatie verspreiden.
Wat kunnen we daaraan doen?
Crouch: Mensen zullen altijd liegen, maar er zijn wetten tegen laster en haatpraat die de gewone media reguleren. Omdat de sociale media niet beschouwd worden als gewone media gelden die regels niet voor hen. Dat moet veranderen.
Zijn de nieuwe populistische partijen gevaarlijk?
Crouch: Dat is moeilijk in te schatten, want we weten niet wat er zal gebeuren als ze langere tijd aan de macht zijn. De meeste populisten zitten in de oppositie of zijn, zoals Johnson, net aan de macht. De enige uitzondering is de Hongaarse premier Viktor Orbán. Dat is een weinig geruststellend voorbeeld, want Orbán heeft het electorale proces zo gemanipuleerd dat zijn partij aan de macht kan blijven, zelfs met een minderheid van de stemmen.
Hoe staat het met de democratie in Engeland?
Crouch: Engeland worstelt met dezelfde problemen als veel andere landen, zij het in een iets extremere vorm. Vroeger werd onze politieke identiteit bepaald door onze religie of de klasse waar we toe behoorden. Die zijn minder belangrijk geworden, waardoor mensen niet meer goed weten wie ze zijn op politiek vlak. Het nationalisme kan die lacune opvullen. Blijft de vraag of het nationalisme de democratie zal versterken of verzwakken. Nationalisten vormen een minderheid, maar ze zijn wel bijzonder goed georganiseerd en nemen het op tegen een veel grotere, maar gefragmenteerde groep. Wat met al de mensen die geen nationalisten zijn? Zullen zij nog democratisch vertegenwoordigd kunnen worden?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier