Lieven De Schamphelaere & Sofie Luyten
‘Maak van windmolens én natuur een tandem in strijd tegen klimaatverandering’
Sstaatssecretaris voor de Noordzee Philippe De Backer wil windmolenparken plaatsen in kwetsbare en beschermde natuurgebieden. ‘Het is nochtans perfect mogelijk om natuur en hernieuwbare energie te combineren’, schrijven Lieven De Schamphelaere en Sofie Luyten.
Almaar meer wordt duidelijk dat het antwoord op het klimaatvraagstuk zowel de inzet van technologie als robuuste natuur zal zijn. Op zee zal die gouden tandem ons verzekeren van groene energie, kustbescherming en rijke biodiversiteit. En toch: in zijn marien ruimtelijk plan (MRP) parkeert staatssecretaris voor de Noordzee Philippe De Backer (Open VLD) windmolenparken volop in de kwetsbare en Europees beschermde natuurgebieden voor onze kust, terwijl het perfect anders kan. De manke planning op zee dreigt slecht uit te pakken voor natuur, maar ook voor de uitbouw van hernieuwbare energie. Momenteel buigt de Raad van State zich over het plan.
Eind vorig jaar keurde de federale regering het marien ruimtelijk plan goed. Het plan moet orde scheppen in de vele activiteiten op ons deel van de Noordzee: scheepvaart, militaire oefeningen, visserij, energie, zandwinning, kustverdediging, recreatie, cultureel erfgoed en natuur. In het MRP is eindelijk meer plaats voor groene energie en windmolens op zee: de oppervlakte voor windmolenparken verdubbelt. Zo kan er in totaal 4 gigawatt aan hernieuwbare energie opgewekt worden in het Belgisch deel van de Noordzee. Dat is nodig om de klimaatdoelstellingen te realiseren. Het is hoopgevend nieuws in tijden waarin de Belgische klimaatambitie ver te zoeken is, en de roep om actie luider klinkt dan ooit.
Maak van windmolens en natuur een tandem in strijd tegen klimaatverandering.
Lieven De Schamphelaere (Natuurpunt) en Sofie Luyten (WWF)
Maar, er zit een stevige adder onder het gras. In het nieuw MRP neemt de algemene bedrijvigheid in de Noordzee fors toe. Naast de extra ruimte voor groene energie waarin ook aquacultuur toegelaten is, zijn er 5 nieuwe mariene ‘bedrijvenparken’ voorzien. Die bijkomende activiteiten worden vreemd genoeg geparkeerd in natuurgebied, waar ze voor de grootste verstoring zorgen.
Onze natuurgebieden onder water zijn deel van het Europese beschermde Natura 2000-netwerk. We vinden er nog restanten van eeuwenoude oesterriffen, onze eigen Belgische versie van het Great Barrier Reef in Australië. Waar de bodem bezaaid is met grind, steentjes en schelpen vinden dieren als wulken en roggen nu nog een broedkamer voor hun eieren. Door die grindbedden strikt te beschermen tegen alle menselijke activiteiten kunnen de oestervelden, en het daarbij horende zeeleven, terugkomen.
Door de nieuwe windmolens hoofdzakelijk in natuurgebied te parkeren, kiest de minister een onzekere toekomst voor zowel de natuurdoelen als de klimaatdoelen. In Europees beschermde gebieden is er namelijk een strenge toets voor activiteiten. Omdat er geen concrete beschermingsmaatregelen voor de huidige natuur zijn, hangt de ontwikkeling van de nieuwe windmolenzones juridisch aan een zijden draadje. Zo dreigt de uitbouw van hernieuwbare energie de dupe te worden van slechte planning op zee. Dat moeten we kost wat kost vermijden.
Windmolens én natuur nodig in strijd tegen klimaatverandering
Het kan nochtans anders. Het is perfect mogelijk om de doelen voor natuur en hernieuwbare energie naast elkaar te realiseren op zee. Schijnbaar stelt het MRP de maatschappij voor een keuze: kiezen we op korte termijn voor klimaat of voor biodiversiteit? Die keuze is er niet. We hebben natuur én hernieuwbare energie nodig om de uitdagingen van de klimaatverandering aan te gaan. De oceaan voorziet ons van water, de helft van de zuurstof die we inademen, vis en stoffen voor medicijnen.
Intacte zandbanken, samen met de stranden en duinen, beschermen de kust tegen overstromingen, erosie en stormen omdat ze de golfslag afremmen. De oceaan is ook een natuurlijk filtersysteem voor vele gevaarlijke stoffen en ze slaat broeikasgassen op waardoor ze het klimaat mee regelt. Biodiversiteit op zee zorgt ervoor dat de Noordzee en de kust de klappen van de klimaatverandering beter kunnen opvangen. Gezonde vispopulaties vinden er voldoende rust- en paaiplaatsen zodat deze voedselbron behouden blijft.
Het is een kwestie van goede ruimtelijke ordening om die doelen naast elkaar te combineren. Laten we op zee niet dezelfde fouten maken als op het droge. Tijdens het openbaar onderzoek bleek dat er alternatieve zones mogelijk zijn. En dan werd er nog niet in detail gekeken naar een gedeeld gebruik met militaire zones. Die militaire gebieden op zee bedragen ongeveer een derde van de totale oppervlakte van het Belgisch deel van de Noordzee. Ze worden gebruikt voor schietoefeningen en het gecontroleerd tot ontploffing brengen van antieke bommen. Is zo’n enorme oppervlakte aan oefenterrein in de Belgische Noordzee nog wel nodig? Kan er niet op Europees niveau afgesproken worden waar schietoefeningen kunnen doorgaan?
Win-win
Hoewel verschillende wetenschappelijke studies wijzen op een negatieve impact op de bestaande natuur, zoals het bodemleven, de zeevogels en zeezoogdieren zoals zeehonden en bruinvissen (vooral tijdens de installatie van windmolens), blijkt tegelijk dat nieuwe natuur z’n weg vindt naar de geïntroduceerde structuren op zee, zoals wrakken, artificiële riffen en windmolens. Windmolens kunnen kansen bieden voor nieuwe natuur en een thuis vormen voor mosselen, zachte koralen en zeeanemonen, wat dan weer garnalen, kreeftachtigen en vissen aantrekt. Zo ontstaat een compleet nieuw ecosysteem in de windmolenparken. Door nieuwe vormen van natuur te realiseren in windmolenparken en tegelijk de bestaande natuurgebieden te sparen, boeken we een win-win.
Het is nog niet te laat om dit plan te redden. Het wordt momenteel ter advies voorgelegd aan de Raad van State. Daarna zal de regering (van lopende zaken) het MRP goedkeuren. Dat gaat van start in 2020. De eerste windmolenparken, buiten natuurgebied, kunnen nadien zo snel mogelijk in werking treden. Zo kunnen we ervoor zorgen dat 4 gigawatt aan energie kan opgewekt worden in onze Noordzee en dat de natuur tegelijk gezond genoeg blijft om de gevolgen van de klimaatverandering mee op te vangen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier