‘Loopbaansparen mag niet aanzetten tot overmatig overwerken’

‘Gezinnen hebben véél meer nodig dan loopbaansparen voor een betere combinatie van hun privéleven en werk’, schrijft Lutgard Vrints van de Gezinsbond.

Verlofdagen, overuren, loon of andere voordelen op het werk sparen op een loopbaanrekening om ze later in geld of tijd op te nemen, de kernidee van loopbaansparen. Het moet werknemers toelaten om meer tijd te besteden aan hun gezin of privéleven. Dat klinkt alvast goed, want de behoefte is er wel degelijk. Gezinnen blijven de combinatie van gezin en werk aankaarten als één van de grote knelpunten vandaag. Of loopbaansparen werkelijk dé oplossing is, betwijfelt de Gezinsbond.

Zelf mee kunnen beslissen over je arbeidstijd, zeker in functie van je gezin, doet wonderen voor je welzijn op het werk en thuis, dat wijst onderzoek uit. Als loopbaansparen daarbij kan helpen, is dat positief. Toch sluit de Gezinsbond loopbaansparen niet zomaar in de armen. Het kan zijn doel alleen maar bereiken als het aan een aantal voorwaarden voldoet.

Eerst en vooral: loopbaansparen moet voldoende rechtszekerheid bieden voor wie er gebruik van maakt. Je moet je opgespaarde geld of tijd ook echt kunnen opnemen op een moment dat je het wil gebruiken. Natuurlijk moet dit gebeuren in overleg met de werkgever, dat is logisch. Maar de keuzevrijheid bij opname is een heel belangrijk element van gezinsvriendelijk loopbaansparen, anders heeft de maatregel geen enkel nut. Rechtszekerheid betekent ook dat je ‘spaartegoed’ bij ontslag niet verloren gaat. Je moet het kunnen opnemen, overdragen of het moet uitbetaald worden. Mooie principes, maar niet vanzelfsprekend voor mensen met een tijdelijk of onzeker arbeidscontract.

Verder moet loopbaansparen eenvoudig en begrijpelijk zijn voor iedereen die er gebruik van maakt, dus ook voor digibeten. Een uitsluitend digitaal systeem is dat voor alle duidelijkheid niet: er zijn nog te veel mensen op de arbeidsmarkt die niet genoeg digitale vaardigheden hebben om met een online ’tijdspaarsysteem’ om te gaan. Dat kunnen we afleiden uit ons onderzoek naar digitale vaardigheden. Een systeem waarbij je tijd én geld kan opsparen, is nog complexer dan een systeem waarbij je enkel verlof opspaart.

Grenzen inbouwen

Trop is teveel en teveel is trop. Loopbaansparen mag niet aanzetten tot overmatig overwerken. Het moet met andere woorden ‘gezond’ blijven. Grenzen inbouwen is nodig. Want niet iedereen kan zijn grenzen voldoende inschatten, zo blijkt uit de burn-out epidemie die ons teistert. Loopbaansparen is pas écht gezinsvriendelijk als het de gezinstijd bevordert. Het omzetten van tijd naar geld, zonder opname van tijd, druist in tegen de doelstelling om met loopbaansparen de combinatie van werk en gezin te vergemakkelijken. Loopbaansparen mag ook het onevenwicht tussen mannen en vrouwen inzake zorg en werk niet versterken. Als blijkt dat vrouwen massaal gaan tijd sparen en mannen volop gaan voor extra loon, zijn we niet goed bezig.

Regelmatig hoor of lees je over de idee om alle zorgverloven (ouderschapsverlof, verlof voor medische bijstand, tijdskrediet met motief, zorgkrediet, loopbaanonderbreking voor zorg…) in de loopbaanrekening in te bouwen. Soms hoor je zelfs het voorstel om ook moederschapsrust of geboorteverlof in de spaarrekening op te nemen. Transparantie is het argument: alle verloven in één duidelijk systeem. Je mag dan zelf kiezen of en wanneer je het verlof opneemt, dan wel laat uitbetalen. Maar je moet er wel eerst voor sparen. Alles in één systeem klinkt op het eerste zicht goed, maar strookt niet met de doelstellingen van sommige verloven. Zo is zorgverlof net gebonden aan heel specifieke situaties, namelijk de zorg voor een pasgeboren baby, een jong kind, een hulpbehoevende ouder of familielid…

Mensen hebben op het moment zélf dat verlof nodig, en dus een onvervreemdbaar recht om dat verlof op te nemen. Het is dan ook niet verantwoord om mensen op voorhand te laten sparen voor dit soort verlof. Degenen die de zorg het vaakst opnemen (vrouwen) zijn trouwens vaak diegenen die er het minst voor hebben kunnen sparen (overuren presteren, verlof niet volledig opnemen…).

Verdere uitwerking

Het concept van loopbaansparen dat federaal minister van Werk Kris Peeters heeft uitgewerkt en, als het Parlement akkoord gaat, vanaf 1 januari in voege zou gaan in sectoren en bedrijven waar er een akkoord over wordt gesloten, voldoet in zijn huidig vorm aan de meeste van onze voorwaarden. Ook de evaluatie die in de wet is ingebouwd, is positief. De uitwerking moet natuurlijk nog volgen.

De Gezinsbond is benieuwd naar de invoering van het loopbaansparen in deze vorm ,maar gezinnen hebben véél meer nodig dan loopbaansparen voor een betere combinatie van hun privéleven en werk. Andere maatregelen hebben daarbij een veel grotere impact. We hebben het dan over verlofstelsels voor zorg die financieel leefbaar zijn en voor het pensioen gelijkgesteld, gezinsvriendelijke werkuren, voldoende, betaalbare, kwaliteitsvolle en toegankelijke opvangmogelijkheden voor kinderen en hulpbehoevende familieleden. En bovenal een personeelsbeleid dat rekening houdt met de zorg voor het gezin en de familie.

Lutgard Vrints is sociologe en werkt op de studiedienst van de Gezinsbond.

Standpunt van de Gezinsbond over loopbaansparen: