Lionel Messi achterna: Belg Adam Tounsi (12) opgenomen bij de jeugd van FC Barcelona

Thomas Vermaelen is niet langer de enige Belg bij Barcelona. Sinds een paar maanden kreeg hij het gezelschap van een jongetje van twaalf. Voetbalcarrières beginnen nog voor pubers de baard in de keel krijgen.

Voetballen voor FC Barcelona: welke spelertje droomt daar niet van? Voor een twaalfjarige voetballer uit Sint-Niklaas ging die droom in vervulling: Adam Tounsi is sinds augustus opgenomen in de Cantera, de prestigieuze jeugdopleiding van Barça, waar Lionel Messi, Xavi en Andrés Iniesta de stiel leerden. Voor zover bekend is Adam de eerste Belg die het tot de mythische jeugdschool van Barcelona schopt. Hoe de Marokkaans-Vlaamse tiener daar belandde, is een vreemd verhaal. Tounsi voetbalde tot afgelopen zomer bij Waasland-Beveren. De eersteklasseclub heeft jeugdteams op nationaal niveau en ploegen die in de provinciale reeksen uitkomen. Adam werd vorig seizoen teruggezet naar een provinciaal elftal en dat viel niet goed bij zijn vader Rachid. ‘Ik mocht niet spreken met wie de beslissing nam’, zegt de vader van het voetbaltalent. ‘Ze speelden met mijn voeten, vond ik. Iedere vader is fan van zijn kind en uiteraard is mijn oordeel gekleurd, maar Adam is te goed voor een provinciaal team. Dat zag een blinde.’

Zelfs als Adam een fenomenaal talent blijkt te zijn, zal hij wereldvoetballers uit de ploeg moeten spelen.

Rachid Tounsi polst bij AA Gent, Club Brugge en Lokeren, maar Adam – naar verluidt een technisch superieure nummer 10 – kon bij die clubs niet terecht. De Tounsi’s horen van familie in Spanje dat FC Barcelona selectiedagen houdt. De club organiseert meerdere van die dagen en er komen telkens honderden spelertjes op af: de kansen op succes zijn nagenoeg onbestaand. Adam overleeft drie testrondes. ‘Na een erg intensieve sollicitatie, tot en met een psychologische proef toe, kregen we het goede nieuws: Adam mocht voor Barcelona spelen’, vertelt Rachid Tounsi. ‘Bij Barça draaien ze niet rond de pot: we ontvingen een uitvoerig evaluatiedossier waar tot in de kleinste details wordt uitgelegd waar Adam aan moet werken om een betere voetballer te worden. Die duidelijkheid: dat waardeer ik als ouder. Streng maar rechtvaardig.’

De Tounsi’s staan voor moeilijke keuzes. Ze vinden hun twaalfjarige zoon te jong voor een buitenlands internaat en er is ook nog een oudere broer die in Vlaanderen naar school gaat. Het gezin wordt opgesplitst: moeder Tounsi verhuist met Adam naar Spanje, vader blijft met zijn andere zoon in België. Grote opofferingen, niet alleen familiaal maar ook financieel, want Barcelona betaalt zijn twaalfjarige spelertjes geen loon. Dat mag de club wettelijk trouwens ook niet. ‘Toch hebben we niet getwijfeld: een kans bij Barça kun je niet laten schieten’, vindt vader Rachid. ‘Adam is wild van voetbal en mensen die er meer van kennen dan ik zeggen dat hij veel talent heeft. Wat moet je dan? We geven hem alle kansen, ook al besef ik dat er geen garanties bestaan. Wie weet zegt de club volgende zomer dat Adam toch weer weg moet. Oké, dan hebben we het op zijn minst geprobeerd.’

Bob Browaeys, jeugdcoördinator bij de Koninklijke Belgische Voetbalbond, had nog nooit van Adam Tounsi gehoord, maar ‘bedankt Knack namens de scoutingsafdeling’. Browaeys werkte met Rode Duivels Eden Hazard, Jan Vertonghen en Thomas Vermaelen toen het nog knaapjes waren: ook zij kozen als prille tieners voor een buitenlandse club. Dat blijkt vandaag de dag minder voor te komen. ‘De Belgische voetbalopleiding geniet een uitstekende reputatie en almaar minder spelers zoeken het buiten de landsgrenzen’, stelt Browaeys vast. ‘Vorige week coachte ik de nationale U17 op een kwalificatietoernooi in Moldavië. Amper één speler was actief bij een buitenlandse club. Er is een tijd geweest dat Belgen van veertien of vijftien zeer gewild waren bij de Engelse of Italiaanse teams, maar die trend is over zijn hoogtepunt. Spelers die nóg jonger naar het buitenland gaan, zoals Adam, zijn al helemaal uitzonderlijk, maar ik zeg er meteen bij: als FC Barcelona komt, snap ik dat ouders die roep beantwoorden. De prestigieuze jeugdopleiding van Barça wordt wereldwijd geroemd. Ik respecteer ieders keuze, toch kun je stellen dat de Tounsi’s niet de makkelijkste weg kozen. Stel nu dat Adam werkelijk een fenomenaal talent blijkt te zijn en de jeugdreeksen bij Barça helemaal doorloopt: om ooit het eerste elftal te halen, moet hij wereldvoetballers uit de ploeg spelen. Er bestaan spelertjes die dat lukt, er zijn er waar we nooit meer van horen.’

Geen garanties

Voor een twaalfjarige is de weg naar een profcarrière nog lang. De puberteit, groeispurt, blessures: er liggen tal van valkuilen. Is het verstandig om zo veel op te offeren voor een ongewis avontuur? Browaeys vindt dat iedere ouder, ieder gezin dat voor zichzelf moet uitmaken. ‘Van een twaalfjarige voetballer valt onmogelijk te voorspellen of hij carrière kan maken. Zelfs voor een zestienjarige bestaan er geen garanties’, zegt de jeugdcoördinator van de KBVB. De druk op het sportende kind is hoe dan ook groot: als je moeder voor jou naar Spanje verhuist, kun je toch niet zeggen dat je meer zin hebt in PlayStation dan in een training? Toch moet dat volgens Bob Browaeys juist wel kunnen. ‘Kindvriendelijkheid moet vooropstaan. Topsport ís hard, en je moet het ernstig nemen, maar zonder speelsheid verpietert een kind. Alles hangt af van hoe de omgeving ermee omgaat. Creëert die stress, of blijft het plezier het belangrijkste? Niemand wordt goed in iets wat hij tegen zijn zin doet.’

Adam Tounsi traint twee keer per week op de Cantera en drie keer bij CE Manresa, een satellietclub van Barcelona. Met beide teams speelt hij in het weekend een wedstrijd. Een regime van zeven dagen op zeven voetbal dus. Bob Browaeys vindt dat niet te veel. ‘Een gepassioneerd spelertje wil elke minuut van de dag voetballen. Het kind zal dat zelf niet als overdadig ervaren en wie zijn wij dan om te zeggen dat het minder moet? Veel trainen wérkt: hoe meer je oefent, hoe beter je wordt. Dat er weinig ruimte overblijft voor school? Dat valt te bezien. In de Vlaamse Topsportscholen trainen leerlingen evenveel en ze halen tegelijkertijd een volwaardig diploma. We praten nu over de opofferingen en de gevaren, maar tienertopsport kan een leven ook verrijken, zelfs als er geen profcarrière uit voortvloeit. Die jongen zal in Barcelona Spaans oppikken, zich leren aanpassen en zelfredzaam worden. Vergelijk het met op internaat gaan. Voor sommige ouders is dat ondenkbaar, een aanslag op de jeugd bijna, maar ik ken kinderen die daar een fantastische tijd hebben beleefd. Ieder leven is verschillend en er bestaat geen juist of fout.’

Slapen op de sofa

In principe is de jeugdtransfer van kleine Adam verboden. Volgens de reglementen van Wereldvoetbalbond FIFA mogen spelers jonger dan zestien niet naar het buitenland verhuizen voor het voetbal, tenzij de club zich op minder dan vijftig kilometer van het ouderlijk huis bevindt. Belgische jeugdspelers kunnen dus wel terecht bij Lille of PSV Eindhoven, maar Ajax Amsterdam is al een ander verhaal. Bij Adam Tounsi gaat het strikt genomen niet om een transfer: er werd geen transfersom betaald en de jonge voetballer tekende geen contract. Zijn aansluitingskaart bij Waasland-Beveren werd niet verlengd en in het nieuwe seizoen sloot hij zich, via Barcelona, aan bij de Spaanse voetbalbond. ‘Die FIFA-regels zijn goed en nodig: anders bestaat het gevaar dat men met tieners gaat sjacheren’, meent Bob Browaeys. ‘Maar er bestaat een enorme grijze zone, want je kunt niemand verbieden te verhuizen. Officieel mogen voetbalouders niet emigreren voor de carrière van hun kind, maar als ze het op een andere manier kunnen motiveren, dan mag het wél. Sommige clubs bieden ouders een job aan: het kind volgt dan zogezegd zijn ouders naar het buitenland, hoewel het in de praktijk andersom is.’

Niet alle landen controleren de FIFA-regels strikt, maar als het de spuigaten uitloopt, grijpt men wel in. FC Barcelona heeft een kwalijke reputatie. De Catalaanse club haalde tussen 2009 en 2013 een tiental Koreaanse en Afrikaanse jeugdvoetballers in huis, zonder zich van de wetgeving veel aan te trekken. Kinderhandel, oordeelde de FIFA. Het kostte Barcelona een ongezien transferverbod van twee transferperiodes. Nadien verschenen in de Spaanse pers schrijnende verhalen van Afrikaanse tienervoetballers die bij hun ploeggenoten op de sofa sliepen en niet meer terug wilden naar hun thuisland, maar voor wie bij Barcelona de deur toe was. Ook Lionel Messi is een voorbeeld van zo’n tienertransfer. De Argentijn werd op zijn dertiende naar Catalonië gehaald, destijds was dat nog niet verboden. Ondanks herhaaldelijk aandringen wil FC Barcelona niet ingaan op vragen over Adam Tounsi. Dat betekent niet dat er iets aan de hand is: de Catalanen zijn sowieso terughoudend wanneer het over hun jeugdopleiding gaat. Ook Belgische topclubs proberen de FIFA-regels te omzeilen, weet Bob Browaeys: ‘Men haalt bijvoorbeeld een veertienjarige Afrikaanse speler die enkel meetraint en pas wedstrijden speelt wanneer hij zestien is. Reglementair kan dat blijkbaar, maar ethisch is het op het randje.’

Vader Rachid Tounsi weet dat zijn zoon voortaan tussen de haaien zwemt. Het is een wereld waar de Tounsi’s geen ervaring in hebben, maar een spelersmakelaar heeft Adam voorlopig niet, en dat is een bewuste keuze. ‘Ik bescherm Adam zo veel als ik kan. Slechte invloeden hou ik op afstand’, zegt vader Rachid. ‘Mijn zoon heeft talent, want bij Barcelona nemen ze geen sukkelaars aan, toch? Ik zou het jammer vinden als hij dat verkwanselt. Tegelijk hameren we erop dat niks móét. Adam kreeg een unieke kans, maar hoe hij daarmee omgaat, is zijn zaak.’