‘Links heeft niets om te vieren bij overwinning Macron’

De zege van Macron bij de Franse presidentsverkiezingen wordt alom bejubeld als een zege van het fatsoen en de Europese Unie, maar het is een Pyrrhusoverwinning, schrijft Brendan O’Neill. De uitslag bevestigt juist dat de oude politiek, van links en rechts, ten dode is opgeschreven. ‘Macron is niet meer dan een tijdelijk uithangbord van een elite in verval.’

Wat een juichende reacties op de Franse presidentsverkiezing! President Emmanuel Macron wordt door The Guardian gezien als een “medicijn” tegen de “populistenziekte” die Europa en de Verenigde Staten teistert. Hij zou weer enige “normaliteit” in de politiek terug kunnen brengen, want “het politieke midden slaat terug”. De overwinning van Macron betekent een “overwinning voor Frankrijk, de EU & de wereld”, twitterde Hillary Clinton die zelf alles weet van overwinningen.

Dit alles is onzin. Er is eerder sprake van het tegenovergestelde. De zege van Macron bevestigt nog meer dan een zege van Marine Le Pen zou doen, dat de oude politiek voorbij is en dat niets tegenwoordig nog normaal is. Zijn overwinning is het bewijs dat de oude politiek niet meer te herstellen valt en dat het enthousiasme voor “het midden”, voor de EU, voor de macht van de technocraten, verre van levendig is, maar juist verder afneemt.

Buzzwords, vermomd als politieke beweging

In dertien maanden is Emmanuel Macron veranderd van zo ongeveer een absolute nobody in de politiek naar Franse president die straks het Élysée-paleis bewoont. Dat zegt minder over zijn immense populariteit dan over het einde van links versus rechts. Moderne politiek, zoals wij het hebben gekend, bestaat niet meer.

Macrons partij, En Marche!, is niet eens een partij. Het is opgericht op 6 april 2016 om de ambities van de oprichter vorm te geven. (De initialen van de partij komen niet voor niets overeen met die van hemzelf.) Het is hem snel gelukt. Volgende week wordt Macron geïnstalleerd als president van een van de machtigste landen op aarde.

Dat een verzameling buzzwords, vermomd als politieke beweging, het in de voorrondes kon winnen van de gevestigde partijen is een teken dat de oude politiek in Frankrijk nóg doder is dan in Groot-Brittannië of de Verenigde Staten: die twee landen waar burgers het hebben gewaagd in opstand te komen (Brexit, Trump) tegen de heersende klasse.

Ineenstorting van links en recht

Voor het eerst in de geschiedenis van de Vijfde Franse Republiek – de huidige, republikeinse staatsvorm die in 1958 is afgekondigd – was geen van de gevestigde partijen, links of rechts, doorgedrongen tot de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. Het “midden” heeft niet zozeer teruggeslagen, maar de politieke flanken op links en rechts – een indeling die ooit in Frankrijk is ontstaan en op basis waarvan de politiek tweehonderd jaar is georganiseerd – zijn in elkaar gestort.

De mensen, links en recht, die nu Macron toejuichen, omdat hij de politiek zou hebben gered, zijn dus feitelijk aan het juichen bij de ineenstorting van het politieke systeem dat hun ideeën en legitimiteit heeft gegeven. Het is werkelijk bizar.

Weinig draagvlak

De zege van Macron zou de Europese Unie nieuw leven hebben ingeblazen. De EU slaakt “een zucht van verlichting”, kopte The Economist. Angela Merkel heeft Macron geprezen vanwege het veiligstellen van de EU en het bijpassende wereldbeeld. Dat alles is nogal een overdrijving van het enthousiasme achter zijn overwinning.

Ja, Macron heeft tamelijk grote, en jeugdige, menigtes weten te verzamelen bij zijn verkiezingsbijeenkomsten. En ja, hij kreeg liefst 66 procent tegenover 34 procent voor Le Pen. Maar de opkomst was laag; sinds 1969 was er niet eerder 25 procent thuisgebleven. Bovendien was zo’n 10 procent van de stemmen “weggegooid”, wat betekent dat toch een redelijk deel de moeite nam om naar het stemhokje te gaan om te zeggen: “Nee, geen van beiden, bedankt.” En veel van de mensen die zondag op Macron stemden deden dat niet uit steun aan zijn ideeën, maar om Le Pen een nederlaag toe te brengen.

De opkomst van Macron heeft, zo bezien, bitter weinig te maken met de stormachtige opkomst van Barack Obama in 2008, waarmee het wel wordt vergeleken. Het lijkt er meer op dat de Fransen een terughoudend knikje hebben gegeven aan de minst slechte kandidaat in een verkiezing, waarin de partijen die tientallen jaren betekenis aan de politiek gaven al vroeg waren uitgeschakeld.

Overwinning van het goede?

En hoe kan het dat de uitslag van deze presidentsverkeizing wordt gezien als een overwinning van het goede en het fatsoen? We hebben het over een verkeizing, waarin extreem-rechts eenderde van de stemmen kreeg. Een verkiezing, waar mensen in grote getalen thuisbleven en niet wensten mee te doen. Een verkiezing met een zege voor een voormalige bankier die openlijk steun biedt aan de EU, de instelling die keer op keer heeft aangetoond om politieke en economische straffen op te leggen aan arbeiders in landen die dit instituut proberen te trotseren. (Zoals Griekenland en Ierland, maar ook Frankrijk zelf, dat in 2005 democratisch de Europese Grondwet afwees, waarop de bureaucraten van de EU de democratische stem afwezen.)

Voor iemand die zichzelf, zoals ik, links en progressief noemt, is er bij deze verkiezing helemaal niets om te vieren. Intussen presenteren de “linkse” politici de uitslag als een klinkende zege op het “fascisme”, omdat het is gelukt om een nieuwe, vrouwelijke Hitler buiten het presidentiële paleis te houden… Zo benadrukt ze nog eens haar eigen zwakte en irrelevantie.

Brexit, Trump, Macron

Laat u zich niet misleiden door de reacties van politici en commentaren op de Franse presidentsverkiezing. Macron is niet meer dan een tijdelijk uithangbord van een elite in verval. Ze praat zichzelf vertrouwen in, en het lukt verrassend goed om mensen mee te krijgen in hun verhaal, maar de feiten uit Frankrijk zijn wat mij betreft duidelijk. De uitslag van zondag is een bevestiging van een trend die ook al heeft geleid tot Brexit en Trump: de oude politiek hangt aan het infuus. Misschien is het tijd om het uit te zetten?

(Met dank aan Tegengeluid, de nieuwsbrief voor dwarsdenkers. Dit artikel verscheen eerder op de website van Spiked. Vertaling: Marco Visscher.)