‘Leidt een kortere werkweek tot meer kwalitatieve arbeid?’

‘Een tweeverdienersgezin spendeert al gauw zo’n 70 uur per week aan betaalde arbeid. Daarom dringt een collectieve verkorting van de werkweek zich op’, schrijft Olivier Pintelon van Tripalium. ‘Niet omdat er uitgegaan wordt van een negatieve visie op arbeid, maar omdat een goede werknemer beter ook zijn leven op orde heeft.’

Wat zou u kiezen? Een boeiende job waarbij u lange uren klopt of afstompend werk met een 30-urige werkweek? De keuze lijkt vlug gemaakt. Intuïtief voelen we aan dat jobinhoud zonder meer het belangrijkste criterium is voor kwalitatieve arbeid. En toch is er meer. Een goede job vereist ook dat de verschillende rollen in je leven in evenwicht zijn: arbeid, gezin, persoonlijke ontplooiing, een sociaal leven etc. En dat is geen evidentie. Een tweeverdienersgezin spendeert al vlug 70 uur per week aan betaalde arbeid. Daarom dringt een collectieve verkorting van de werkweek zich op. Niet omdat er uitgegaan wordt van een negatieve visie op arbeid, maar omdat een goede werknemer beter ook zijn leven op orde heeft.

Het klavertje vier van kwalitatieve arbeid

Er bestaat heel wat onderzoek over kwalitatieve arbeid. Door de band onderscheidt men de volgende vier dimensies: de arbeidsinhoud, de arbeidsomstandigheden, de arbeidsvoorwaarden en de arbeidsverhoudingen. Denk respectievelijk aan de inhoud van de te verrichten taken, de lichamelijke belasting van het werk, de toepasselijke verloning en het sociaal klimaat in de onderneming. Uit onderzoek blijkt de arbeidsinhoud zonder meer doorslaggevend te zijn. Een job met voldoende autonomie en betrokkenheid die in de lijn ligt van iemands competenties, dat is zowat ideaal.

Toch spelen de arbeidsvoorwaarden – waaronder arbeidstijd – ook een rol. Het is immers common sense in de wetenschappelijke wereld om de link te leggen tussen arbeidstijd en het welzijn van werknemers. Lange werkdagen – maar ook flexibiliteit waarover men geen controle heeft – wegen op de kwaliteit van arbeid en maken mensen vaak letterlijk ziek. Dat is echter niet het centrale punt dat ik hier wil maken. Lange werkdagen zorgen vooral voor ernstige rolconflicten en precies daarom dringt zich anno 2015 een collectieve verkorting van de werkweek op.

Rolconflicten door tijdsgebrek

Eén van de meest prominente rolconflicten is die tussen arbeid en gezin. Belgische vaders en moeders spenderen respectievelijk 23 en 32 uur aan huishoudelijk werk en kinderzorg. Lange werkdagen versterken de tijdsdruk en dito rolconflicten. Recent tijdsbestedingsonderzoek van de onderzoeksgroep TOR wijst er op dat een reële inkorting van de arbeidstijd het meest probate middel is om die tijdsdruk te verminderen.

Het conflict tussen arbeid en gezin is grotendeels gerelateerd aan de toegenomen arbeidsparticipatie van de vrouw. In de jaren 60 stopten de meeste vrouwen nog met werken vanaf de geboorte van hun eerste kind. In de hoogdagen van het ‘kostwinnersmodel’ klopten de mannen vaak weken van 50 uur of meer, terwijl de vrouwen nauwelijks betaalde arbeid verrichtten. Sinds de jaren 60 lijkt de tijdsdruk niet echt afgenomen, aangezien de spectaculaire arbeidsduurverkorting op individueel niveau zich niet – of minder – op gezinsniveau heeft doorgezet. Dat zorgt voor ernstige rolconflicten. Cijfers van de onderzoeksgroep TOR tonen aan dat mannen met een job gemiddeld 39 uur aan betaalde arbeid spenderen, terwijl dat voor vrouwen 31 uur bedraagt. Bij tweeverdieners telt dat op tot 70 uur per week. Op gezinsniveau kan men bijgevolg moeilijk hard maken dat er zich een spectaculaire inkorting van de arbeidsduur heeft voorgedaan.

Talent blijft onderbenut

Op dit moment worden arbeid en gezin (deels) in evenwicht gebracht via het vrijwillig deeltijds werken of via de individuele verlofstelsels. Echter, deze systemen zijn de facto niet voor iedereen toegankelijk, maar gaan daarenboven ook ten koste van één van beide ouders. Onderbrekingen wegen immers op de verdere carrièremogelijkheden, aangezien werkgevers uitgaan van een verlies aan menselijk kapitaal. Op die manier blijft heel wat maatschappelijk talent onderbenut. Alleen een collectieve verkorting van de werkweek kan die zaken op structurele wijze in evenwicht brengen.

Tijd is intrinsiek schaars

Sociologe Suzana Koelet verwoordde het in het tijdschrift Samenleving en Politiek ooit als volgt: “Of men nu rijk of arm is, slim of dom, machtig of zwak, man of vrouw, niemand kan voor zichzelf meer tijd bedingen. In die zin is tijd één van de meest schaarse goederen.” Kortom bij tijdsbesteding geldt meer dan ooit dat kiezen gelijkstaat aan verliezen. Dat zorgt voor rolconflicten en weegt op het welzijn van werknemers.

Een reële inkorting van de arbeidstijd is een probaat middel om die tijdsdruk tegen te gaan. Om de verkorting op genderneutrale wijze door te voeren – maar ook om ze voor iedereen toegankelijk te maken – dringt een collectieve maatregel zich op. Uit data van Eurofound blijkt dat een meerderheid van de werknemers voorstander is van een reductie van de werkweek. Waarop wachten we nog?