‘Onvoldoende mensen zien in dat aan politiek doen zoals vroeger vandaag niet meer gepast is’, schrijft Ivan Van de Cloot van Itinera. Hij roept op om meer en beter te rapporteren over de resultaten van het politiek beleid dat gevoerd wordt. ‘In geen enkele omgeving kan je vandaag nog miljoenen spenderen zonder duidelijk te zijn over output en realisaties.’
Wat moet er gebeuren om iedereen wakker te schudden? De eurocrisis en vluchtelingencrisis deden het niet. Zal het dan wel met de Brexit gebeuren? En neen, het gaat daarbij niet alleen over de leiders, maar ook over iedereen die jarenlang op te veel domeinen heeft laten betijen.
Nochtans hebben we aanknopingspunten voor wat we echt nodig hebben: meer ambitie over hoe we de grote uitdagingen van onze tijd aanpakken. Vandaag plooien velen zich te gemakzuchtig terug op eigen slachtofferdom. Ja, soms zijn er hervormingen of besparingen die doen vertwijfelen. De vraag is echter of de staat in al zijn geledingen een hele generatie lang niet zowat de grootste zelfbedieningszaak van België geworden is.
‘Leiders die het beste met hun bevolking voorhebben, beginnen met de waarheid te vertellen’
De klaagzangen van hen die het met wat minder moeten doen, mogen wel eens wat meer doorprikt worden. We moeten ook een tegendruk ontwikkelen door mensen op te roepen om zich soms meer weerbaar op te stellen. Leiders die echt het beste voorhebben met de bevolking beginnen met hen de waarheid te vertellen. Dat is niet hetzelfde als enkel vertellen wat ‘de mensen’ graag horen. De bomen reiken niet tot in de hemel. Verfrissend kan zijn om aan de oude territoriumdiscussies het perspectief van de jongeren toe te voegen. Hen overmatig opzadelen met rekeningen uit het verleden is geen duurzaam samenlevingsmodel.
Geloofwaardigheid van de politiek?
Hierbij kan lering getrokken worden uit het nieuwe academisch domein van de “wetenschap van beleidsimplementatie” dat de voorbije tien jaar tot stand is gekomen. Het is meer dan ooit nodig dat overheden aantonen dat ze effectiever kunnen worden dan ze tot vandaag zijn.
Uiteraard vereist dit eerst dat er een duidelijke bestemming geschetst wordt. Uit internationale evidentie blijkt dat een regering echt haar beleid tractie kan geven vanaf haar derde en vierde jaar. Daarvoor moeten de noodzakelijke stappen natuurlijk wel gezet zijn. Anders zal de zogenaamde “strategische atrofie” het overnemen en alles verdisconteren wat de status quo uitdaagt. Daarbij leren uit de internationale ervaring van de laatste decennia is nodig om te kans tot slagen van verandering te maximaliseren.
‘Helaas heb je in deze hysterische tijden vaak een schandaal nodig opdat het thema goed bestuur aandacht krijgt.’
Met onze staatsschuld en belastingdruk zou het bij iedereen moeten doordringen dat de noodzaak van meer resultaten met bescheidenere middelen niet meer voorbijgaat. Helaas heb je in deze hysterische tijden vaak een schandaal nodig opdat het thema goed bestuur aandacht krijgt. De werf van meer efficiëntie met schaarsere overheidsmiddelen heeft zelfs nu niet de centrale rol die vanzelfsprekend zou moeten zijn. Nochtans moet de moraal zijn dat je vandaag in geen enkele omgeving nog miljoenen kan spenderen zonder duidelijkheid te scheppen over output en realisaties.
Toch wordt er nog steeds heel weinig gerapporteerd over resultaten. Laat staan dat het definiëren van langetermijndoelstellingen in combinatie met het meten van de vooruitgang daarnaar toe werkelijk transversaal toegepast wordt.
Aanpassing van het kiessysteem
Onvoldoende mensen zien in dat politiek voeren zoals vanouds vandaag niet meer gepast is. Mensen zijn sceptischer geworden, twijfelen aan wat overheden met hun bijdragen doen en stellen zelfs de democratie in vraag. Meer dan ooit vraagt dit om leiderschap dat komt met antwoorden dat ingaat tegen het gevoel van machteloosheid.
Het gegeven van coalitieregeringen waarbij leden ervan elkaar nog niet kunnen overtuigen, is niet de ideale uitgangspositie om de maatschappij mee te krijgen. Het wordt dan ook tijd dat er eens gesproken wordt over de aanpassing van ons kiessysteem. Het aanboren van de expertise die over de implementatie van beleid internationaal bestaat, dringt zich op. Alleen door daadkracht en het opleveren van tastbare resultaten kan het gevoel van onbehagen echt aangepakt worden.
‘Angst betekent dat we ons te vaak neerleggen bij het onhoudbare.’
Angst betekent dat we ons te vaak neerleggen bij het onhoudbare. Zoals apartheid op de arbeidsmarkt waarbij insiders voor zichzelf een goede arbeidsbescherming hebben bedongen maar nieuwkomers daar nauwelijks nog toegang toe krijgen. Zoals pensioenrechten die voor bepaalde groepen in onze maatschappij veel genereuzer zijn dan voor anderen zonder evidente legitimiteit voor deze verschillen.
Verwarring
En laten we niet de illusie koesteren dat alleen bij ons de verwarring troef is. Evident is deze vandaag nog veel groter aan de overkant van het kanaal. Het is ook nooit anders gegaan dan met vallen en opstaan. Uiteraard zullen de behoeders van business as usual zich verzetten. Maar of we in staat zijn om net dat te overwinnen, daarvan hangt onze toekomst wel af.
Piramidebouwers zien er niet per se graten in dat democratie een te theoretische fictie wordt. De spanning loopt echter op tot het knapt. In plaats van alles zomaar te ondergaan, moeten wij ook eens beginnen denken hoe het anders kan. We hebben nood aan mensen die verder kijken dan hun neus lang is. We hebben nu nieuwe ideeën nodig. Nu is niet het moment dat allerhande gedachtenpolitie ons opleggen wat te denken.
Ivan Van de Cloot is hoofdeconoom bij het Itinera Institute en executive professor bij de Antwerp Management School.
De Doordenkers van Knack.be
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier