‘Laten we landgenoten liever verdrinken dan een vooruitziend klimaatbeleid te voeren?’

‘Wie nu géén stappen zet, zal straks mee verantwoordelijk zijn’, waarschuwt Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

‘Waar zitten de fouten in het systeem?’ Het is een vraag van Henk Ovink, de Nederlandse ‘speciale gezant’ voor watermanagement, die deze week in Knack met zijn jarenlange internationale ervaring naar de jongste ramp in ons land kijkt. Ovink, die meehielp aan de heropbouw van de kustlijn van New York na orkaan Sandy, wil zich niet uitspreken over wat er anders had kunnen lopen bij de overstromingen van Chaudfontaine tot Dinant. Maar de vraag naar wat er mis is gegaan zal de komende dagen en weken alleen maar luider klinken. Zeker in Verviers of Pepinster, waar slachtoffers scherpe kritiek hebben op de beslissing, die veel te laat kwam, om de sluizen van het stuwmeer van Eupen open te zetten. En waarom werden inwoners van sommige wijken wél gewaarschuwd en geëvacueerd, en andere niet?

In Wallonië eist oppositiepartij CDH een onderzoekscommissie om na te gaan wie welke fouten heeft gemaakt. Dat is een goed idee. Dringende vragen zijn er genoeg. Verschillende getuigen van de ramp spreken niet van een gestage stijging van het water, maar van een ’tsunami’ diep in de nacht van woensdag op donderdag. Vroeg of laat zal op tafel moeten komen of de neerslagbulletins niet beter hadden gekund – nu waren de inschattingen vooraf veel te conservatief – en of er in Eupen sneller geschakeld had kunnen worden. Zoals bij de stuwmeren van Robertville en Bütgenbach wél is gebeurd.

In een tweede stap moeten onze overheden uitzoomen. Hebben de inwoners, de hulpdiensten en het beleid zelf voldoende informatie over de risicoplekken, niet alleen in Wallonië maar ook in Vlaanderen? Waar kan het in de nabije toekomst opnieuw verkeerd gaan? Moeten we betere waarschuwingssystemen hebben? Of regiobrede sirenes, zoals de Duitsers willen invoeren, met noodbatterijen voor als de stroom uitvalt? En kijken we bij die oefeningen vooral vooruit in plaats van achteruit? Zoals Ovink het zegt: ‘De wederopbouw moet niet afgestemd worden op wat we nu hebben meegemaakt, maar op wat we in de toekomst zullen meemaken.’ Hij haalt het voorbeeld aan van het Nederlandse kabinet-Balkenende, dat al bij de ramp in New Orleans na orkaan Katrina in 2005 aan de slag ging. Op dat soort vooruitziendheid kunnen we Belgische ministers zelden betrappen.

In het licht van de overstromingen, die maandagochtend ook West-Vlaanderen troffen, is het getreuzel met klimaatregels van onze overheden verbijsterend. De reactie van Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) op ‘Fit for 55’ was bedroevend. Dat pakket omvat de plannen van de Europese Commissie die mikken op een reductie van broeikasgassen met 55 procent tegen 2030. Natuurlijk is het altijd een goed idee om uitvoerige plannen grondig te bestuderen. En om te kijken of ze ‘haalbaar’ en ‘betaalbaar’ zijn, zoals Demir het formuleerde, en of Bulgarije ook meedoet. Maar is het werkelijk zinvol om ons te laten verlammen door een freerider hier of daar? Natuurlijk zullen er in een collectieve strijd altijd profiteurs zijn die hopen dat de anderen het werk zullen opknappen. Moeten daarom onze hakken in het zand? Wie vooroploopt, moet soms harder werken en meer investeren, maar die haalt doorgaans ook de grootste voordelen binnen. Of laten we landgenoten liever verdrinken dan een vooruitziend klimaatbeleid te voeren?

Veel hoopgevend klimaatnieuws is er de laatste dagen niet te rapen, integendeel. De kans is groot dat het érger wordt dan de meeste klimaatwetenschappers altijd hebben voorspeld. De Britse krant Financial Times liet dit weekend verschillende wetenschappers aan het woord die ‘geschokt’ reageerden op de overstromingen in België, Duitsland en Nederland, maar ook op de branden in de Amerikaanse staat Oregon – met een oppervlakte van de helft van Oost-Vlaanderen. Of op de 51 doden in de regio rond de Chinese stad Zhengzhou, waar in één dag evenveel regen viel als anders in een heel jaar. Omdat wetenschappers de impact van een aantal klimaatontwikkelingen te conservatief hebben ingeschat – onder meer door een tragere straalstroom – hebben ze ook de gevolgen van extreem weer onderschat.

De conclusies zijn eensluidend: extreem weer zal in de toekomst alleen maar vaker voorkomen. De betaalbaarheid van die toekomstige rampen inschatten: zou dat een ideetje zijn voor Zuhal Demir? Wat nu moeilijk ‘haalbaar’ lijkt, zal straks mensenlevens redden. Het omgekeerde geldt ook: wie nu géén stappen zet, zal straks mee verantwoordelijk zijn.