‘Laten rechters het preken niet beter over aan predikanten?’

‘Niet alleen heilige boeken, maar ook wetteksten worden geïnterpreteerd’, schrijft Dick Wursten van de Verenigde Protestantse Kerk van België (VPKB).

In een godsdienst van het boek is het onontkoombaar dat je verschillende ‘strekkingen’ hebt. Dit hangt samen met het feit dat een tekst nooit vanzelf spreekt, maar altijd geïnterpreteerd moet worden. Dit gebeurt ook – en vooral dan – als de interpreet ontkent dat hij interpreteert. Je zou kerken interpretatiegemeenschappen kunnen noemen. Ze sluiten zich aaneen middels een overeenstemming in betekenis die toegekend wordt aan het heilige boek. Confessionalisering noemt men dat in de christelijke traditie. Als de groepen van gelijkgezinden erg klein worden en de interpretatie erg vindingrijk, dan heet het sektarisme.

Toen vorige week de vonnissen werden uitgesproken in de processen Wilders en Francken, moest ik plots hieraan denken. Ik zag namelijk iets soortgelijks gebeuren. Hele stukken van het vonnis bestonden uit interpretaties van teksten uit het heilige (wet)boek, waarbij net zoals in de bijbel-exegese, teksten van het ene boek worden gebruikt om andere te verklaren. Het was voor een buitenstaander moeilijk te volgen welke manoeuvres hier nu werden uitgehaald. Of het uitlegkunde of ‘inlegkunde’ was.

In Nederland werd het begrip ‘ras’ op een heel specifiek wijze geïnterpreteerd (tegen de wetenschappelijke definitie en het gewone taalgebruik in, zei de rechter er zelf bij. Toen brak mijn klomp). En in België werd de visumplicht op originele manier geherdefinieerd. Menige rechtsgeleerde fronste z’n wenkbrauwen. Ook de reactie van Paul Cliteur in Nederland was duidelijk: Hij snapte de redenering wel (logisch, hij is professor) maar vond die niet overtuigend. Hij hoorde duidelijk bij een andere interpretatiegemeenschap.

Een Franse filosoof heeft er z’n leven aan besteed om duidelijk te maken dat er niet zoiets bestaat als een ‘objectieve interpretatie’ van eender welke tekst, met uitzondering misschien van simpele mededelingen zoals een boodschappenbriefje (maar zelfs daar kun je twijfelen). Dat geldt zeker voor de heilige boeken. Daar leef ik van en mijn godsdienst floreert als over de interpretatie daarvan stevig wordt gebakkeleid. Maar dit geldt dus ook voor wetteksten. Ook die moeten geïnterpreteerd worden, wil men ze kunnen toepassen (wil men vonnis kunnen vellen). Ook daarvan bestaat dus geen ‘onbevooroordeelde’ interpretatie.

Transparant redeneren

Elke rechter is in dezen ook lid van een interpretatiegemeenschap, hoe formeel hij zijn visie ook formuleert. Zolang deze discussies aan de formele kant blijven, vind ik dat prima en ben zelfs onder de indruk van de pogingen om tot zo transparant mogelijk redeneringen te komen.

Wat mij echter de laatste tijd opvalt is dat rechters in zaken van vrije meningsuiting (zowel de moraal als het geloof betreffend), zonder verpinken op de (s)preekstoel gaan zitten en beginnen te moraliseren. Ik zou zeggen: beste rechters: houdt u bij uw leest en laat het preken maar over aan de predikant (pastoor of zedeprediker, u kiest maar). Die hebben daarvoor geleerd en zijn daarvoor aangenomen. Bij hen misstaat een opgeheven vingertje niet. Bij een rechter wel.

Dick Wursten is his predikant bij de Verenigde Protestantse Kerk van België. Hij is historicus en theoloog te Antwerpenen inspecteur / pedagogisch adviseur voor het protestants-evangelisch godsdienstonderwijs.