‘Laat kinderen met verhoogde kwetsbaarheid desnoods een jaartje langer schoollopen’

Onderwijs op afstand weegt extra zwaar door voor kinderen met leer- en ontwikkelingsstoornissen zoals ADHD, dyslexie, dyscalculie en autisme. Ria Van Den Heuvel van kenniscentrum ZitStil wil vermijden dat jongeren door een gebrek aan steun uit de boot vallen.

‘Houd scholen maximaal open’, waarschuwt kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens deze week in haar jaarverslag. Heel wat kinderen met een beperking of mentale kwetsbaarheid liepen tijdens de eerste lockdown schoolachterstand op en hebben te weinig stappen vooruit gezet in hun ontwikkeling door de steun of begeleiding die ze moesten missen. Volgens Vrijens werden kinderen en jongeren in deze coronaperiode te weinig gehoord bij het opstellen van de maatregelen. Daardoor werden ze meer dan anders geconfronteerd met geweld en stress en ging het mentaal welzijn achteruit. ‘Laat kinderrechten nooit meer in lockdown gaan!’, luidt de conclusie.

Sinds deze week volgen leerlingen uit de tweede en derde graad middelbaar onderwijs opnieuw thuisonderwijs, deze keer weliswaar volgens een deeltijds regime. Maar ook dat is voor een meerderheid van de jongeren nog steeds allesbehalve evident. ‘In deze tweede lockdown vangen we signalen op van ouders die teleurgesteld zijn omdat er door de scholen te weinig is ingezet op een andere manier van lesgeven en om leerlingen bij de les te houden’, zegt Ria Van Den Heuvel van ADHD-kenniscentrum ZitStil. ‘In een klassituatie kan je een leerling al eens apart nemen en iets nog eens op een andere manier uitleggen, maar bij afstandsleren is dat natuurlijk veel moeilijker, ook al doen leerkrachten hun uiterste best. Een meer persoonlijke aanpak of extra aanmoediging ontbreekt nog veel meer.’

Kinderen kunnen nog niet plannen

Daarnaast is een betere coördinatie nodig van de verschillende opdrachten die elke leerkracht via Smartschool aan leerlingen oplegt. ‘Er wordt verondersteld dat jongeren alles mooi zelf kunnen plannen. Maar heel wat kinderen worstelen met het maken van een helder overzicht van hun taken en dat is perfect normaal. We overschatten vaak hun capaciteiten om zelf te plannen en flexibel te denken wat soms resulteert in kortetermijnbeslissingen en ondoordachte besluiten. Tijdsbeheer, organisatietalent en impulscontrole zijn bij jongvolwassenen nog volop in ontwikkeling. En dat moet nu allemaal versneld gebeuren.’

Uit een onderzoek van de UGent blijkt dat afstandsonderwijs kinderen met dyslexie, dyscalculie, aandachtsdeficiëntie-/hyperactiviteitsstoornis (ADHD), autismespectrumstoornis (ASS), coördinatie-ontwikkelingsstoornis (DCD) en/of een taalstoornis, en hun ouders, beduidend zwaarder belast dan kinderen zonder ontwikkelingsstoornis. ‘Ouders van kinderen met een ontwikkelingsstoornis moeten veel meer tijd in hun kind en het schoolwerk investeren dan ouders van andere kinderen’, zegt Van Den Heuvel. ‘Ze leveren veel meer inspanningen om hun kind gemotiveerd te houden. Wat zeker niet altijd lukt en voor frustratie op beide fronten zorgt. Ook de buitenschoolse ondersteuning in de vorm van bijles, logopedie of psychotherapie, die heel veel kinderen met een ontwikkelingsstoornis krijgen, viel de voorbije maanden grotendeels weg.’

Als de omstandigheden vragen dat we wat meer tijd in de opleiding van onze jonge mensen steken, dan kan dat heus geen kwaad.

Dat is meteen ook de grootste bezorgdheid van Van Den Heuvel. Dat een kind door een gebrek aan de juiste ondersteuning mogelijk uit de boot valt omdat het de doelstellingen niet haalt. ‘We spreken over leerachterstand wanneer een leerling een vooropgesteld minimum aan kennis niet haalt. Maar men houdt te weinig rekening met het feit dat de omstandigheden dit schooljaar heel fel veranderd zijn. Het is voor het algemeen welzijn van kinderen echt niet goed dat er voortdurend gemeten wordt hoeveel achterstand ze al dan niet hebben opgelopen. In plaats van te meten of leerlingen aan de doelstellingen voldoen, zouden we beter de doelen zelf eens herbekijken door ze bijvoorbeeld over een langere periode te laten lopen. Laat jongerenmet verhoogde kwetsbaarheid desnoods een jaartje langer schoollopen. Als de omstandigheden vragen dat we wat meer tijd in de opleiding van onze jonge mensen steken, dan kan dat heus geen kwaad. Dat is minder erg dan hen nu onnodig te heroriënteren en ze te demotiveren. We kunnen het ons niet permitteren dat jongeren uit het middelbaar onderwijs vroegtijdig uitstromen.’

Voor elke leerling dezelfde leerstof is verleden tijd

Van Den Heuvel ziet in deze crisis nochtans mogelijkheden voor een ander soort onderwijs. De hele klas aansturen zoals men dat voorheen gewoon was, met voor elke leerling hetzelfde pakket, behoort definitief tot het verleden, vindt ze. ‘Ook in het afstandsonderwijs zou je die diversiteit kunnen inbouwen. Er zijn kinderen die minder nood hebben aan ondersteuning en liever op zichzelf werken. Denk maar aan kinderen met autisme die op die manier veel minder de sociale connectie moeten maken en op eigen houtje het leerproces kunnen doormaken. Maar om dat te bereiken, is het cruciaal dat elk kind bereikt wordt en toegang heeft tot een laptop en het internet. En in een steunende omgeving kan verblijven en leren. Dat is vandaag nog steeds niet het geval. Ook elke leerkracht moet de kans krijgen om extra opgeleid en gevormd te worden om de leerstof volgens een aangepaste onlinemethodiek aan te bieden. Gemotiveerde leraren blijven belangrijk bij het leren, en maken het verschil.’

Tot slot raadt Van Den Heuvel ouders aan om met de school en het CLB het gesprek aan te gaan over hun eventuele vragen en noden, niet vanuit het conflict, maar vanuit een samenwerkingsmodel. ‘De basis van een succesvolle schoolcarrière is immers een goede samenwerking tussen kind, ouder en school. En dat is nu meer dan ooit aan de orde.’