‘Laat het volk beslissen over kernenergie’

‘Aangezien de politiek maar geen beslissing kan nemen en de burgers en de bedrijven het slachtoffer zijn van het gebrek aan beleid, kan een volksraadpleging de oplossing bieden, zoals voorzien in de grondwet’, schrijft professor Herman Matthijs (VUB & UGent).

In het begin van deze eeuw besliste een paars-groen kabinet dat dit land zijn kerncentrales ging sluiten. Twintig jaar later is er nog altijd niet beslist hoe we de 50 à 55 procent elektriciteit uit kernenergie gaan compenseren.

Even terug in de geschiedenis. De kerncentrales in Doel zijn ooit gebouwd door de publieke intercommunale EBES. Deze laatste werd, in de jaren negentig, overgekocht door Electrabel en die belandde voor een appel en een ei in Franse handen. Doel III, gebouwd in 1982, heeft een vermogen van 1006 Mw en Doel IV, gebouwd in 1985, van 1039 Mw. Aangezien men in de Verenigde Staten de levensduur van kerncentrales al op 80 jaar brengt, kunnen we gerust de vraag stellen waarom deze in Doel zo nodig moeten sluiten.

Oekraïne

Dat plotseling de Russische president Vladimir Poetin en de spanningen in Oekraïne de boosdoener zouden zijn voor de huidige energiesituatie, moet toch eens worden tegengesproken. Rusland heeft reeds in 2014 de Krim ingenomen en is al jaren bezig met een militaire-politieke infiltratie van het Donetsk-gebied. Al die afgelopen jaren was de prijs van de energie niet dramatisch hoog.

Vooral de onbetaalbare én onrealistische energietransitie van de Europese Commissie, de Nord Stream-pijpleidingen met Rusland en de EU-regels over de prijszetting van elektriciteit zijn de oorzaken van de energiecrisis. Uiteraard heeft Poetin er alle belang bij dat er spanningen blijven rond Oekraïne, want dan blijft de gasprijs hoog en kan hij zijn facturen betalen. Maar de Europese Unie hanteert geen logica in het verhaal. Eerst wil men veel gas invoeren vanuit Rusland om dan te klagen over de Oekraïne. De EU zou beter dringend gas beginnen in te voeren vanuit Noorwegen en Noord-Amerika.

Staatshervorming

Hoe zit het in België? In de bijzondere wet van 1988 staat in art. 6, par. 1 , VII, dat energie tot de bevoegdheid van de Gewesten behoort. Maar de federale overheid is bevoegd voor de aangelegenheden die wegens hun technische- en economische ondeelbaarheid een gelijke behandeling behoeven op nationaal vlak. Nergens staat uitgelegd wat die termen juist betekenen… Maar die federale limitatieve bevoegdheden zijn in feite uitzonderingen op de gewestelijke niet-limitatieve bevoegdheden inzake energie. Energie is een van de vele heterogene bevoegdheidspakketten in dit land en dat leidt niet tot duidelijkheid in de besluitvorming. Over ‘water’ is de staatshervorming veel duidelijker: volledig homogeen Gewestelijk.

Volksraadpleging

Aangezien de politiek maar geen beslissing kan nemen en de burgers en de bedrijven het slachtoffer zijn van het gebrek aan beleid, kan een volksraadpleging de oplossing bieden, zoals voorzien in de grondwet.

Sinds de zesde staatshervorming staat er een art. 39bis in de grondwet. Die bepaalt dat de gewesten volksraadplegingen mogen houden over hun bevoegdheden. Dat vereist wel een aanvaarding in het Vlaams Parlement met een twee derde meerderheid van de aanwezigen en dat het quorum bereikt is. Luidens art. 142 GW dient het Grondwettelijk Hof deze vraag goed te keuren. Tot op heden is er nog geen voorbeeld van een uitvoering van dit artikel.

Aangezien de politieke wereld maar tot geen beslissing kan komen, kunnen we het volk der kiesgerechtigden laten beslissen. De concrete vraag is dan om de kerncentrales Tihange III en Doel IV open te houden en nieuwe kerncentrales te bouwen.

Opmerkelijk is wel dat de grondwet enkel voorziet in gewestelijke volksraadplegingen. Er wordt geen woord gerept over desbetreffende federale initiatieven. Maar de grondwet verbiedt het ook niet. Ook al opmerkelijk is het voorschrift dat het Grondwettelijk Hof een dergelijke vraag moet goedkeuren. Op zijn minst is dat een inbreuk op het principe van het primaat van de politiek, de onafhankelijkheid van de Parlementen en een schending van de scheiding der machten.

Het is niet duidelijk of een dergelijk idee een twee derde meerderheid vindt bij de 118 gewestelijke parlementsleden in het Vlaams Parlement. Maar indien dat wel het geval zou zijn, kan het nog een meer dan boeiende situatie worden als het Grondwettelijk Hof een goedgekeurde parlementaire vraag zou verwerpen. En wat als de opperrechters verdeeld beslissen?

Conclusie

In dit land dienen de Parlementen en de regeringen met hun democratische legitimiteit het beleid te voeren. Het kan niet zijn dat de Europese Commissie, Gazprom, Engie en anderen bepalen wat hier het energiebeleid moet zijn.

Er is geen betaalbaar alternatief voor kernenergie. De stijgende vraag naar elektriciteit als gevolg van de toename van de bevolking en de groeiende elektrificatie als gevolg van de regeringsbeslissingen vereist een snelle beslissing over het openhouden van de nieuwere kerncentrales en het snel opstarten van een programma voor de bouw van nieuwe moderne kerncentrales. Dit laatste kan geen problemen zijn omdat we deze kennis hebben en een gezamenlijke bouw met Nederland, waar de regering-Rutte IV nieuwe kerncentrales wil bouwen, zal ook nog kostenbesparend zijn.

De lijst van landen die inzet op kernenergie is ondertussen erg lang: Zweden, Finland, China, India, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Frankrijk, Nederland. En wat we doen bij stroomtekort? Jawel, elektriciteit invoeren afkomstig van Franse kerncentrales.