Het ging deze week over de geldsommen die Vlaams Parlementslid Sihame El Kaouakibi en haar firma’s kregen van de Open VLD om aan de verkiezingen deel te nemen. Maar eigenlijk ging het nog meer over een dreigende scheuring bij de Open VLD. Knack-redacteur Ewald Pironet blikt terug.
1. Affaire-Sihame
‘Aan die unieke positionering en professionele lancering in de politiek waren uiteraard kosten verbonden.’
Oud-Open VLD-voorzitter Gwendolyn Rutten over de overstap van Sihame El Kaouakibi, Facebook, 9 februari
En plots werd de hele heisa over de niet-verkiezing van Theo Francken als ondervoorzitter van de N-VA naar de achtergrond verdrongen. Niemand had het nog over de nederlaag Francken en de problemen bij de N-VA nadat begin deze week via de nieuwsbrief van ‘8AM Wetstraat Insider’ bekend was geraakt dat Vlaams Parlementslid Sihame El Kaouakibi ‘bij haar overstap 50.000 euro factureerde aan de Open VLD om haar politieke opstart te steunen’.
El Kaouakibi was een week eerder al in opspraak gekomen nadat drie bestuurders in de vzw Let’s Go Urban ontslag hadden genomen en van de voorzitter van de Antwerpse ondernemingsrechtbank gedaan kregen dat een voorlopig bewindvoerder werd aangesteld voor de organisatie. El Kaouakibi was de inspiratiebron en drijvende kracht achter Let’s Go Urban, in 2009 opgestart als een klein, naschools project en uitgegroeid tot een groot succes waar kansarme jongeren konden genieten van dans, muziek, sport enzoverder.
Het project kreeg heel wat subsidies. Zo ontving het jaarlijks tussen de 150.000 en de 250.000 euro van de stad Antwerpen. En in 2018 3 miljoen voor het Urban Center, het nieuwe gebouw van Let’s Go Urban op het Kiel. Ondanks het feit dat er al veel langer kritiek was op de schimmige zakelijke structuur.
Let’s Go Urban kreeg heel wat subsidies, ondanks het feit dat er al langer kritiek was op de schimmige zakelijke structuur.
In 2015, bijvoorbeeld, ondersteunden enkele ondernemers Let’s Go Urban via een fonds bij de Koning Boudewijnstichting met enkele tienduizenden euro’s. Al snel werd duidelijk dat het geld niet goed werd beheerd. Ook toen al werd gezegd dat geld van de vzw bij privé-initiatieven van Al Kaouakibi zouden zijn terechtgekomen. Een externe audit riep een beeld op van boekhoudkundige chaos en een gebrek aan tussenschotten tussen de vzw en de eigen bedrijven van El Kaouakibi. De ondernemers trokken zich terug en bleven met een kater achter.
De voorlopige bewindvoerder moet Let’s Go Urban de komende maanden leiden en moet onderzoeken of er ‘financiële malversaties’ zijn gebeurd, zoals de (ex-)bestuurders denken. Het Antwerpse parket opende een onderzoek naar Let’s Go Urban en het kluwen van vennootschappen die daaraan factureerden. El Kaouakibi zelf maakte op haar beurt bekend dat ze een strafklacht indient wegens valsheid in geschrifte en informaticafraude en houdt haar onschuld staande: ‘De aantijgingen snijden geen splinter hout’, zo zei ze.
Bij de Open VLD ging er een schokgolf door de gelederen toen bekend werd dat El Kaouakibi veel geld had gekregen voor haar overstap.
Ondertussen kwam dat andere verhaal naar boven: El Kaouakibi kreeg ‘50.000 euro’ voor haar overstap naar en lancering in de politiek, zo heette het bij aanvang. Bij de Open VLD ging er een schokgolf door de gelederen toen dat bekend werd. ‘Het is een kaakslag voor iedereen die zich elke dag inzet voor de liberale partij, zowel voor jongeren, mandatarissen en vrijwilligers’, zei Tess Minnens, voorzitter van Jong VLD. ‘Natuurlijk moet er geïnvesteerd worden in partijkopstukken, maar je verwacht wel dat dat op een transparante, eerlijke en gelijke manier gebeurt. Dat is nu niet het geval. Dat komt heel hard aan bij de achterban.’
Alles was geregeld onder het voorzitterschap van Gwendolyn Rutten. In een lang Facebookbericht wilde zij afgelopen week ‘de puntjes op de i (zetten), open en duidelijk voor iedereen, intern en buiten onze partij’. Rutten schrijft daar: El Kaouakibi ‘stond toen al jaren bekend als een rolmodel, een ondernemende vrouw met een mening, een belangrijke stem in het maatschappelijk debat. Haar DNA sloot aan bij dat van onze partij, ook al was en is Sihame geen typisch partijfiguur. Dat was meteen ook haar sterkte.’
El Kaouakibi werd als snel binnengehaald als ‘de Beyonce van de Vlaamse liberalen’. Dat is onbegrijpelijk als men weet wat een paar jaar eerder de ervaring was van bijvoorbeeld die ondernemers die via de Koning Boudewijnstichting haar vzw steunden. Dat moet bij de Open VLD bekend geweest zijn, zeker bij Rutten en Bart Somers, die El Kaouakibi binnenhaalden. Beseften zij echt niet dat dit een risico was, na de vragen die eerder al waren opgedoken over de boekhoudkundige chaos en het gebrek aan tussenschotten tussen de vzw en de eigen bedrijven van El Kaouakibi?
Dat de Open VLD net aan El Kaouakibi uitzonderlijke bedragen uitkeerde, is merkwaardig.
Dat de Open VLD net aan El Kaouakibi uitzonderlijke bedragen uitkeerde, is dan ook merkwaardig. Dat de steun van de partij bovendien via de vennootschappen waar El Kaouakibi nauw bij betrokken is liep, roept nog meer vragen op, want het is een ongebruikelijke constructie.
Maar ondanks deze ernstige bedenkingen was men bij Open VLD heel blij met de overstap van El Kaouakibi naar de Vlaamse liberalen. ‘Aan die unieke positionering en professionele lancering in de politiek waren uiteraard kosten verbonden’, schrijft Rutten. ‘De partij heeft in 2019 in afspraak met haar kosten op zich genomen voor om en bij de 50.000 euro. Met die middelen kon zij zich dus zowel intern in de partij en de afdelingen kenbaar maken, als extern lanceren, op haar manier, met haar bereik, in haar eigen stijl, met haar eigen omkadering. Het gaat hier om een betaling van kosten aan de firma van El Kaouakibi door de Open VLD voor haar ondersteuning en lancering in de politiek.’
Ondertussen blijkt dat het niet om 50.000 maar om 103.000 euro gaat.
Rutten heeft het dus over ‘om en bij de 50.000 euro’, maar ondertussen blijkt dat het eigenlijk over 103.000 euro gaat. Zoals het nu bekend is, was er een eerste factuur van 20.000 euro, die ging over ’typische campagne-uitgaven voor onder meer socialemedia-advertenties en briefwisseling, alsook een aantal kosten die wettelijk niet aangifteplichtig waren’.
Boven op die 20.000 euro kwam er nog een factuur van 33.000 euro, waarmee een persoonlijke medewerker werd betaald. Wie die persoonlijke medewerker was, is tot nu toe onduidelijk. En daarbovenop factureerde het communicatiebedrijf van El Kaouakibi ‘zowat 50.000 euro’ voor ‘reële campagnecommunicatieprestaties (zoals productie van socialemediafilmpjes en promotie ervan) voor meerdere kandidaten op de Antwerpse Kamer- en Vlaamse kandidatenlijsten’.
In totaal gaat het dus om 103.000 euro die El Kaouakibi en de firma’s rond haar ontvingen in de periode van haar overstap en de campagne voor de verkiezingen van mei 2019. Waarom Rutten en de partijtop het aanvankelijk hadden over ‘50.000 euro’ en nooit klare wijn schonken over het volledige bedrag, is onduidelijk. Zeker nadat Rutten het in haar Facebookbericht had over ‘puntjes op de i zetten, open en duidelijk voor iedereen’.
Bij de Open VLD komt men over de aanzienlijke geldtransacties naar firma’s rond El Kaouakibi, waarvan eerder al bekend was dat ze niet altijd even transparant waren, tot op heden niet verder dan: ‘Destijds drong ze (El Kaouakibi) daar enorm op aan, om zelf die bedragen te mogen beheren, en het geld zoals zij wilde te besteden’. Het blijft voor de Open VLD moeilijk om dat uitgelegd te krijgen.
2. Affaire-Open VLD
‘Het is voor mij moeilijk om alle omstandigheden te kennen.’
Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert, De Ochtend, 10 februari
Het was een beetje pijnlijk: Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert bleek duidelijk niet het fijne te weten van de financiële regelingen tussen zijn partij en El Kaouakibi. Voor zover hij er al iets vanaf wist. Dat bevestigde hij aan het radioprogramma De Ochtend toen hij zei niet alle details te kennen: ‘Nee, ik heb daar de laatste dagen kennis van genomen en heb contact gehad met mijn voorganger’. En hij bekende ook nog: ‘Het is voor mij moeilijk om alle omstandigheden te kennen.’ Het is erg als een voorzitter dat 24 uur na het uitlekken van het nieuws nog altijd moet zeggen.
Na de lange uitleg van oud-voorzitter Gwendolyn Rutten via Facebook waarom Open VLD ‘50.000 euro’ had geïnvesteerd in El Kaouakibi, stuurde voorzitter Egbert Lachaert een e-mail naar de leden. Daarin schrijft hij: ‘Ik begrijp dat het vele militanten en leden op de maag ligt dat deze ondersteuning werd geboden, gezien de inspanningen die velen onder ons elke dag leveren voor onze partij. U mag er ook op rekenen dat de partij dit engagement waardeert en in de toekomst ook zal blijven waarderen. Meer nog, we gaan nog meer inzetten op ondersteuning van onze lokale militanten en kandidaten.’
Lachaert eindigt zijn ‘update’ aan de leden als volgt: ‘Ik heb begrip voor alle bedenkingen. Toch zou ik jullie willen vragen vertrouwen te hebben in het onderzoek dat loopt. Als we alle feiten kennen, zullen we zeker en vast gepast handelen. Sluit nu evenwel de rangen en laat onze politieke tegenstanders ook geen misbruik maken van de situatie.’
Hier komen we bij een punt dat tot nu toe onderbelicht bleef. Alle schijnwerpers waren tot vandaag gericht op de geldsommen die richting El Kaouakibi en haar firma’s gingen, maar niet op de Open VLD zelf. Want dat El Kaouakibi (toen nog maar) ‘50.000 euro’ had gekregen voor haar overstap, lekte uit na een partijbestuur waar dat ter sprake kwam. Iemand binnen de partijtop van de Open VLD moet het de moeite hebben gevonden om dit te lekken, goed wetend dat het op tal van fronten schade zou berokkenen: natuurlijk aan El Kaouakibi zelf, maar ook aan de mensen die haar bij de partij haalden en steunden én aan de partij zelf.
Iemand in de top van de Open VLD moet het de moeite hebben gevonden om dit te lekken, goed wetend dat het op tal van fronten schade zou berokkenen.
El Kaouakibi werd de Open VLD binnengeloodst door Bart Somers, kopstuk van de partij in Antwerpen en vandaag vicepremier in de Vlaamse regering-Jambon. Ook toenmalig voorzitter Gwendolyn Rutten was er natuurlijk bij betrokken. Door de deal met El Kaouakibi naar buiten te brengen, worden ook zij meteen in de verdrukking gebracht.
Dat er binnen de Open VLD sprake is van clans, is geen nieuwigheid: de partij heeft altijd te maken gehad met haantjes die het niet schuwden om zelfs publiek met elkaar te bekvechten. Denk bijvoorbeeld aan de manier waarop Guy Verhofstadt in 2004 Karel De Gucht aan de kant schoof als partijvoorzitter.
De voorbije voorzittersverkiezingen bij de Open VLD namen ook bitse vormen aan, niet alleen tussen de kandidaten Egbert Lachaert en Bart Tommelein (ook Els Ampe en Stefaan Nuytten waren kandidaat-voorzitter, maar speelden niet echt mee). Ook de belangrijke tenoren die een van de twee voornaamste kandidaten verdedigden, deden hun duit in het zakje. Zo werd Lachaert gesteund door Alexander De Croo en Vincent Van Quickenborne. Tommelein werd gesteund door onder andere Maggie De Block, Patrick Dewael, Bart Somers en Gwendolyn Rutten.
Lachaert haalde het bij de voorzittersverkiezingen met 61 procent van de stemmen, Tommelein behaalde 30 procent. Lachaert maakte vervolgens een regering die Rutten eerder niet mocht vormen, namelijk met de socialisten en groenen en zonder de N-VA. Hij deed dat tegen zijn programma en beloftes in waarmee hij de voorzittersverkiezing had gewonnen, en zorgde er vervolgens voor dat Alexander De Croo premier werd en Van Quickenborne vicepremier en minister van Justitie.
Dat alles zit sommige Vlaamse liberalen zeer hoog. Niet alle liberalen zijn gelukkig met de bocht of ‘het verraad’, zoals zij dat noemen, van Lachaert. De ene groep is boos omdat hij het tegenovergestelde doet van wat hij als kandidaat-voorzitter beloofde. Een andere groep is lastig omdat Lachaert doet wat zij zelf niet mochten doen van Lachaert en zijn medestanders, namelijk een regering vormen zonder de N-VA. Het zit bij vele topfiguren zo hoog dat ze zelfs niet kunnen nalaten om allerlei sappige privéverhalen rond te strooien over partijgenoten.
Een groepje liberalen bekijkt of er een progressieve, sociaal-liberale partij kan worden gevormd.
Dat het diep zit, bleek ook uit een interview dat Egbert Lachaert vorig weekend gaf aan De Standaard. Daarin zegt hij naar aanleiding van de factuur van de zonnepanelen en de terugdraaiende teller: ‘Mocht Bart Tommelein nog minister zijn, dan lag een ontslag in de weegschaal.’ Hoe waar die uitspraak ook mag zijn, ze viel zeer slecht, niet alleen bij Tommelein maar ook bij zijn medestanders.
Ondertussen is er een groepje liberalen, onder wie Bart Somers, aan het bekijken of er een progressieve, sociaal-liberale partij kan worden gevormd. Daarover zijn de laatste weken verschillende gesprekken gevoerd. Ook de naam Kristof Calvo valt dan, en volgens sommige bronnen zouden ook al enkele socialisten zijn gepolst. Parallel daarmee is men ook bij de meer rechts-liberalen aan het bekijken hoe het verder moet.
Het uitlekken van de bedragen die door de vorige partijtop werd geïnvesteerd in El Kaouakibi, met de verduidelijking dat het niet om 50.000 euro ging maar wel om 103.000 euro, duiden op een open oorlog binnen de Open VLD. De oproep van voorzitter Lachaert aan de leden om ‘de rangen te sluiten’ geldt vooral voor de top van de partij. Het is onduidelijk of Lachaert daarvoor kan zorgen, want hij zit zelf midden in de mêlee.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
