Het ging deze week over het Vlaams onderwijs dat achteruitboert. En het imago van het beursgenoteerde overheidsbedrijf Bpost dat kreeg nieuwe klappen. Knack-redacteur Ewald Pironet blikt terug.
1. Burn-out
‘We hebben hier geen olie of andere bodemschatten. Vlaanderen moet het hebben van excellent en veeleisend onderwijs.’
Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA), 3 december.
Het Vlaamse onderwijs sukkelt achteruit. Zowel voor wiskunde, wetenschappen als taal verliezen we al jaren terrein. Die trend werd afgelopen week bevestigd toen de resultaten van het PISA-onderzoek bekend werden. Het is duidelijk dat het verval van ons onderwijs al jaren aan de gang is en dat het jaren zal duren om het opnieuw op te bouwen. Want meteen waren er experts allerhande die een stroom van redenen opgaven om die achteruitgang te verklaren.
We sommen op:
– ‘Er is een te grote nonchalance in het onderwijs geslopen.’
– ‘Het leerprogramma en de eindtermen zijn al een paar decennia afgestapt van het idee dat feitenkennis belangrijk is. Men dacht dat je kennis wel kon opdoen via het internet.’
– ‘Wanneer jongeren zich min of meer goed kunnen uitdrukken en in het dagelijks leven goed kunnen functioneren, is het al oké.’
– ‘Excelleren is niet meer zo belangrijk, het mag allemaal wel iets minder, ook omdat het welbevinden van leerlingen belangrijk is en we bezorgd zijn om de hoge druk en stress op hen.’
– ‘We moeten de lat hoger leggen, met aangescherpte eindtermen die focussen op Nederlands en wiskunde.’
– ‘De taal, het Nederlands is de sleutel tot alle andere kennis.’
– ‘Ook correct taalgebruik door leraren is erg belangrijk.’
– ‘We moeten het niveau van de leraren opkrikken.’
– ‘Jonge leerkrachten worden nog te vaak aan hun lot overgelaten.’
– ‘Ook sterkere leerlingen moeten op hun niveau gestimuleerd worden.’
Enzovoort. we zullen er zelf nog eentje aan toevoegen: de gebouwen, klaslokalen en leermiddelen takelen samen met het onderwijs af.
Al die redenen zullen wel kloppen, maar de neergaande trend van het Vlaamse onderwijs past ook in een bredere context. Het Vlaamse onderwijs is al bijna veertig jaar een Vlaamse bevoegdheid. Bij de staatshervorming van 1981 werden de eerste bevoegdheden overgeheveld, zeven jaar later was onderwijs in zijn geheel naar de gemeenschappen verhuisd. Vlaanderen is dus zelf verantwoordelijk voor de teloorgang van zijn onderwijs.
Vlaanderen is zelf verantwoordelijk voor de teloorgang van zijn onderwijs.
En dat geldt niet alleen voor het onderwijs. Vlaanderen loopt op heel wat terreinen steeds verder achterop. Ja, elders in dit land is het (vaak) slechter, maar Vlaanderen spiegelt zich wel graag aan de Europese top. In het Vlaamse regeerakkoord staat bijvoorbeeld dat het de ambitie is van de regering-Jambon ‘dat Vlaanderen een onbetwiste referentie wordt in het Europa van de jaren twintig’. Met ambitie is niets mis, maar je kunt je doelstellingen toch maar beter realistisch formuleren.
Een jaar geleden vergeleek Knack tal van parameters waarvoor Vlaanderen bevoegd is met de prestaties van een reeks landen waarmee de vorige Vlaamse regering en ook de regering-Jambon zegt zich te willen meten: Nederland, Zwitserland, Denemarken, Noorwegen, Finland en Zweden. Het resultaat was ontnuchterend.
Met ambitie is niets mis, maar je kunt je doelstellingen toch maar beter realistisch formuleren.
Neem bijvoorbeeld de werkzaamheidsgraad. In Vlaanderen is 76 procent van de 20- tot 64-jarigen aan de slag, het gemiddelde van de hierboven genoemde landen waar Vlaanderen mee in één adem wil worden genoemd is 80 procent. De Vlaamse regering wilde de werkzaamheidsgraad opdrijven tot 80 procent. Volgens arbeidsmarktexperts is dat veel te ambitieus: ‘Tijdens de regering-Bourgeois steeg de werkzaamheidsgraad 2 tot 2,5 procentpunt, de regering-Jambon wil hem 4 procentpunt hoger tillen’, aldus de Gentse professor Stijn Baert. Het streefcijfer was sowieso niet realistisch, ook zonder corona.
Of neem de kinderarmoede, die in Vlaanderen de voorbije decennia is verdubbeld. De mobiliteit nam af, we staan meer in de files dan de landen waar we ons graag aan spiegelen. De infrastructuur, wegen, fietspaden enzoverder zijn bij ons slechter. De tevredenheid over de Vlaamse vervoersmaatschappij De Lijn neemt af. We scoren slechter als het gaat over kinderopvang, jeugdzorg en gezondheidspreventie. Onze wachtlijsten in de gehandicaptenzorg zijn gigantisch. We hebben een grote achterstand qua onderzoek en ontwikkeling op de referentielanden. En die achterstand is nog groter als het over levenslang leren gaat.
De Vlaamse regelneverij is legendarisch.
En ook het Vlaamse onderwijs zakt dus langzaam weg. Dat heeft mede te maken met de legendarische Vlaamse regelneverij. Het enthousiasme en de inzet van het onderwijzend personeel wordt gefnuikt door administratie en regeltjes. Directies geven er al snel de brui aan, als ze niet getroffen worden door een burn-out. Bovendien is de Vlaamse ambtenarij gepolitiseerd en verlammen de Vlaamse partijen het parlementaire werk. Er is een wildgroei aan Vlaamse agentschappen, en subsidies uitkeren is een tweede natuur geworden. Elk dynamisme wordt zo gekortwiekt. Het is een pijnlijke vaststelling: Vlaanderen ‘verbelgt’.
2. Pakjes
‘Waarom maken we van postkantoren geen dienstencentra voor mensen die niet mee zijn met de digitalisering, in plaats van er steeds meer te sluiten?’
Minister van Overheidsbedrijven Petra De Sutter (Groen), De Tijd, 20 november
Bpost kwam de voorbije weken en maanden vaker negatief in het nieuws. Nu is Bpost ook geen gewoon bedrijf, het is voor 51 procent in handen van de Belgische staat, de rest wordt genoteerd op de beurs van Brussel. Het statuut van een overheidsbedrijf als Bpost wordt geregeld via de wet van 21 mei 1991, net zoals dat ook gebeurt voor de andere staatsbedrijven Infrabel, NMBS, Proximus en Skeyes (het vroegere Belgocontrol).
Via die wet krijgen de overheidsbedrijven en dus ook Bpost een zekere autonomie, maar is er ook een link met de overheid via beheerscontracten, overeenkomsten tussen de regering en de raad van bestuur, die (grotendeels) politiek wordt benoemd. In de beheerscontracten worden de kwaliteitsvereisten, bepalingen rond universele dienstverlening en de mogelijke dotaties vanuit de begroting opgenomen. ‘Het parlement wordt volledig buitenspel gezet’, merkte de Gentse professor Herman Matthijs hier al eerder op.
In België heeft Bpost het monopolie op de brievenpost en daarnaast heeft het zowat de helft van de Belgische pakjesmarkt in handen. De concurrenten PostNL en DPD zijn elk goed voor 10 tot 15 procent van de markt, GLS en UPS beide 5 tot 10 procent. Volgens de postwaakhond BIPT is een pakje in Europa versturen veel duurder bij Bpost dan bij de concurrenten op de Belgische markt.
Een pakje in Europa versturen is veel duurder bij Bpost dan bij de concurrenten op de Belgische markt.
Het versturen van brieven van België naar heel wat Europese landen blijkt ook veel duurder dan in de omgekeerde richting. En vanaf 1 januari zal een postzegel fors duurder worden. Een priorzegel, waarbij Bpost verzekert dat de uitreiking de volgende werkdag gebeurt, kost dan 1,60 euro. Koopt u er tien, dan betaalt u 1,57 euro per zegel. Dat is 32 procent meer dan de 1,21 euro die u vandaag nog daarvoor moet geven. Sinds 2013 is prijs van een postverzending met 60,5 procent geklommen.
Bpost kon profiteren van de toename van het pakjesverkeer tijdens de coronacrisis, maar kon het succes niet aan. Het gevolg was een hoogst merkwaardig verzoek van Bpost: het vroeg aan de klanten om ‘een extra inspanning om een aantal pakjes, die normaal thuis zouden worden geleverd, uitzonderlijk toch zelf op te halen’. De boodschap werd slecht ontvangen, het bedrijf kreeg veel kritiek, moest de beslissing terugdraaien en maakte bekend dat het in de toekomst ook op zondag pakjes zou leveren.
Sinds 2013 is prijs van een postverzending met 60,5 procent geklommen.
Onlangs werd bekend dat Bpost een beveiligingsprobleem had op zijn website, waardoor het mogelijk was om pakjes van andere mensen af te halen. Nadat de VRT dat naar boven had gespit, werd het lek gedicht. Maar opnieuw kwam Bpost zo negatief in het daglicht.
Tussendoor was er ook nog ophef over Bpost-topman Jean-Paul Van Avermaet. Hij wordt beschuldigd van kartelvorming toen hij nog werkte bij beveiligingsbedrijf G4S. Daarvoor moest hij zich in het federaal parlement gaan verantwoorden, waar hij zijn onschuld uitschreeuwde.
Deze week werd dan bekend dat Bpost onderzoekt of het zijn postkantoren niet kan omvormen tot buurtwinkels. Klanten zouden daar dan voeding of kranten kunnen kopen. Dat gaat nog een stapje verder dan wat minister van Overheidsbedrijven, Petra De Sutter (Groen), eerder al verdedigde: ‘Waarom maken we van postkantoren geen dienstencentra voor mensen die niet mee zijn met de digitalisering, in plaats van er steeds meer te sluiten?’ Maar het idee om bijvoorbeeld ook voeding en kranten te gaan slijten, stuitte onmiddellijk op verzet van de winkeliers die vandaag daar hun brood mee verdienen en die oneerlijke concurrentie vreesden. Bpost nam daarna gas terug, het zal niet zo’n vaart lopen met een winkeltje uit te baten in een postkantoor.
Het zal niet zo’n vaart lopen met een winkeltje uit te baten in een postkantoor.
En ook nog deze week werd bekendgemaakt dat Bpost nog maar maximaal de helft van zijn winst als dividend zal uitkeren aan de aandeelhouders. Bpost wil zo zelf meer geld overhouden om in de toekomst te investeren. Voor de aandeelhouders, voor de helft dus de overheid, betekent dat minder inkomsten. En ondertussen zakte de koers van het Bpost-aandeel. Begin 2018 bedroeg die nog 25 euro, vandaag minder dan 10 euro.
Minister De Sutter is de voorbije twee maanden al een paar keer opgetreden om Bpost terug te fluiten of te beschermen. De regering-Michel had het mogelijk gemaakt om de overheidsparticipatie in Bpost af te bouwen tot onder 50 procent. De Sutter heeft al gezegd dat dit niet in het regeerakkoord staat en dat ze dat dus ook niet van plan is. Hoe dan ook, een verdere privatisering van Bpost zou de schatkist niet veel opleveren, daarvoor heeft het bedrijf te veel van zijn pluimen verloren.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
