Het ging deze week over de maatregelen die Frank Vandenbroucke (Vooruit) aankondigde om langdurig zieken aan het werk te helpen. De minister van Volksgezondheid had het ook ook over wat we moeten doen: een coronapas invoeren, verplicht vaccineren of helemaal niets. Knack-redacteur Ewald Pironet blikt terug.
1. Langdurig zieken
‘Ik ben geen minister van Budget, maar van Volksgezondheid.’
Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit), in alle media, 9 september.
In het eerste halfjaar van de regering-De Croo ontpopte Frank Vandenbroucke (Vooruit) zich als een doortastende minister. Dankzij hem werd de coronacrisis in ons land ernstig aangepakt, ondanks de druk van alle kanten om niet te streng op te treden, en daarna om de teugels sneller te lossen. Vandenbroucke drukte zijn stempel op de regering en kwam als een van de weinige daadkrachtige ministers uit de coalitie naar voren.
De coronacrisis is nog niet ten einde, maar de maatregelen worden stilaan afgebouwd en de minister van Volksgezondheid speelt een steeds minder belangrijke rol in de Wetstraat. De afgelopen week kwam hij in het nieuws met een ander onderwerp: de bekendmaking dat hij zestig Terug naar Werk-coördinatoren zou inzetten om langdurig zieken die nog willen werken opnieuw aan het werk te krijgen. Zo doortastend Vandenbroucke was bij de aanpak van de coronacrisis, zo flets is hij in het dossier van de activering van langdurig zieken.
Zo doortastend Vandenbroucke was bij de aanpak van de coronacrisis, zo flets is hij in het dossier van de activering van langdurig zieken.
België telt zo’n 500.000 langdurig zieken. Dat aantal is de jongste tijd sterk toegenomen omdat onder andere meer burn-outs en depressies worden vastgesteld. Om het even in een historisch en internationaal perspectief te plaatsen: in 2011 waren er in België 4,8 procent langdurig zieken onder de bevolking tussen 25 en 64 jaar, in 2019 was dat gestegen tot 7 procent. In de Europese Unie was het gemiddelde in 2001 3,9 procent en in 2019 4,6 procent. Ook de verstrenging van de werkloosheidsuitkeringen wordt genoemd als een van de redenen waarom het aantal langdurig zieken zo sterk toenam.
Om de langdurig zieken te begeleiden naar een nieuwe baan, komen er dus 60 coördinatoren, die door de ziekenfondsen worden aangeworven. ‘Het uiteindelijke doel is een job die past bij de nieuwe noden en mogelijkheden van de betrokkene’, zegt Vandenbroucke. ‘Bij voorkeur gaat het om een betaalde job bij de recentste werkgever, maar evengoed om een job bij een nieuwe werkgever.’
Of deze maatregel veel langdurig zieken opnieuw aan werk zal helpen? De bedoeling is dat er op termijn jaarlijks 24.000 langdurig zieken weer aan de slag gaan. Of dat zal lukken? Niet volgens arbeidseconoom Ive Marx (UAntwerpen): ‘Zestig terugkeercoaches voor 500.000 langdurig zieken. Dat klinkt als het beleidsequivalent van homeopathie. Homeopathie kost wel wat, maar haalt zelden veel uit. Of deze extra kost zal renderen, is ook maar de vraag.’
‘Zestig terugkeercoaches voor 500.000 langdurig zieken. Dat klinkt als het beleidsequivalent van homeopathie.’
Nog meer Marx in de krant De Standaard: ‘De langdurig zieken zijn veruit de snelst groeiende tak van de sociale zekerheid. In Nederland heeft het paardenmiddelen gevraagd om de grote instroom te stelpen, zoals met een verregaande responsabilisering van de werkgevers. Er zijn nog altijd onvoldoende prikkels bij werkgevers, maar evengoed bij mutualiteiten, om echt werk te maken van werkbaar werk. De nodige urgentie is er nog altijd niet.’
Arbeidseconoom Stijn Baert (UGent) is op Twitter dezelfde mening toegedaan: ‘Het inzetten van Terug naar Werk-coaches voor langdurig zieken door de federale regering kan geen kwaad. Maar om serieuze vooruitgang te boeken, zal toch een meer aanklampend én meer alomvattend plan nodig zijn.’ Baert wijst erop dat artsen en werkgevers een belangrijke rol spelen in preventie en als poortwachter: ze kunnen en moeten er mee voor zorgen dat niet zo veel mensen langdurig ziek worden of niet zo vlot aan een ziektebriefje raken.
Vandenbroucke reageerde als volgt op de kritiek: ‘Mijn eerste motivatie is het welzijn van de mensen, niet het geld dat hun terugkeer naar werk mogelijk opbrengt. Ik ben geen minister van Budget, maar van Volksgezondheid.’ Een wat flauw antwoord, zeker in de wetenschap dat de regering-De Croo ernaar streeft om ’tegen 2030 een werkzaamheidsgraad van tenminste 80 procent’ te bereiken’, iets waar de pensioenvoorstellen van minister Karine Lalieux (PS) op gebaseerd zijn.
En als je wilt dat 80 procent van de mensen tussen 20 en 64 jaar aan de slag is, zul je ook een deel van de langdurig zieken aan het werk moeten krijgen. En moet de minister die daarvoor verantwoordelijk is uit zijn pijp komen. Het is overigens ook nog wachten op een reactie van Vandenbroucke, ooit voorzitter van de expertencommissie Pensioenhervorming, en van zijn partij Vooruit op de voorstellen van Lalieux. Ook hiervoor mag hij wel eens uit zijn pijp komen.
Over de hoge ziekte- en invaliditeitscijfers in ons land zei arbeidsmarktexpert Jan Denys (Randstad) begin dit jaar in Knack: ‘Om te beginnen moet er een eind komen aan het negationisme. We moeten eindelijk toegeven: België is ziek. Met onze hoge en stijgende ziekte- en invaliditeitscijfers zijn we een uitzondering in Europa. Ten tweede moeten we beseffen dat de oorzaak niet ligt bij zaken waar we weinig aan kunnen doen, zoals de vergrijzing. En het komt ook niet omdat we in een ziekmakende industriële maatschappij leven.’
‘We moeten eindelijk toegeven: België is ziek. Met onze hoge en stijgende ziekte- en invaliditeitscijfers zijn we een uitzondering in Europa.’
Denys staafde die twee vaststelling toen met cijfers en weet wat wél de oorzaken zijn: ‘Het komt doordat we de klemtoon leggen op een uitkering voor de zieken en invaliden. De klemtoon zou moeten liggen op de terugkeer naar werk. Het systeem zelf moet dus op de schop. Ik viseer niet de zieke mensen, wel dat zieke systeem.’
Op de vraag of hij een grondige hervorming van ons ziekte- en invaliditeitsstelsel ook zag gebeuren, antwoordde Denys: ‘Als we een hogere werkzaamheidsgraad willen behalen en onze sociale zekerheid overeind willen houden, zal het móéten. Eenvoudig zal het niet zijn, maar eerlijk gezegd: ik betwijfel of de werkgevers, de werknemers, de ziekenfondsen, de artsen en alle andere directe betrokkenen bij het ziekte- en invaliditeitsstelsel het zullen doen. De politiek zal het ter harte moeten nemen, vooral minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Frank Vandenbroucke.’
Blijkbaar hoeven we voor een grondige aanpak, die zorgt voor een hogere werkzaamheidsgraad en onze sociale zekerheid overeind houdt, ook niet op Vandenbroucke te rekenen.
2. Corona
‘Mensen die zich niet laten vaccineren mag je vrijheden ontzeggen.’
Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit), in alle media, 10 september.
Nu de coronabesmettingen weer toenemen, ziekenhuizen opnieuw een kwart van de bedden op de afdeling intensieve zorgen moeten vrijhouden voor coronapatiënten, en sommige coronapatiënten van het ene ziekenhuis naar het andere moeten worden overgebracht omdat er te weinig capaciteit is, laait de discussie over vaccinatieplicht of de invoering van een coronapas weer op.
Dat leidt opnieuw tot spanningen tussen de partijen die deel uitmaken van de regering-De Croo. Nochtans waren volgens sommige Wetstraatwatchers de plooien gladgestreken omdat PS-voorzitter Paul Magnette met Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert in een Italiaans restaurant was gaan eten. Dat heeft niet veel geholpen. De verschillen tussen de coalitiepartners zijn zo groot en hun profileringsdrang zo onbeheersbaar dat elk onderwerp meteen weer aanleiding geeft tot de grootste verwijten over en weer.
De verschillen tussen de coalitiepartners zijn zo groot dat elk onderwerp meteen weer aanleiding geeft tot de grootste verwijten binnen de federale regering.
Zo vindt Vooruit-vicepremier en minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke dat mensen die zich niet willen laten vaccineren een aantal vrijheden kan worden ontzegd. MR-vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès herhaalt dan weer dat een coronapas maar denkbaar is ‘indien die proportioneel wordt ingezet, beperkt is in de tijd en indien het nut ervan is bewezen’. Haar voorzitter, Georges-Louis Bouchez, zegt het zoals steeds wat duidelijker en noemde de invoering van een coronapas ‘valse vrijheid’: ‘Je kunt niet zeggen dat mensen de vrije keuze hebben om zich al dan niet te laten vaccineren en hun toch nog het leven moeilijk maken als ze vervolgens “de foute” keuze maken.’
Hier graag een foto van Georges-Louis Bouchez
Daarbij viel Bouchez fel uit naar Vandenbroucke en zijn verklaring over het ‘ontzeggen van een aantal vrijheden aan niet-gevaccineerden’: ‘De minister van Volksgezondheid zou de fundamentele principes van een democratie opnieuw moeten leren. Dergelijke uitspraken zijn beangstigend en gaan in tegen onze waarden. De vaccinatiegraad moet omhoog, in plaats van om het even wat te vertellen.’
Hoe dan ook moet er iets gebeuren. De vaccinatiegraad in Brussel is te laag en ook in sommige Vlaamse steden (bijvoorbeeld Antwerpen) kan het veel beter. Dat vindt ook Patrick Loobuyck, politiek filosoof aan de UAntwerpen en UGent: ‘Steeds meer lijkt zich de keuze op te dringen tussen een bredere uitrol van de coronapas of de vaccinatieplicht. Beide kunnen legitiem zijn, beide hebben ook nadelen en controversiële aspecten. Het is moeilijk te bepalen welk van de twee het minst onwenselijk is, maar het is nu wel het moment om een keuze te maken.’
Het is op zich merkwaardig dat aan de vooravond van een mogelijke vierde golf daarover nog steeds niet ernstig werd gediscussieerd. We buigen ons pas over een probleem als het echt niet anders meer kan, en vaak als het te laat is. Nieuw is dat niet.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
