Kroniek van de week: over Dominique, Didier, Conner, Pia en de Arco-spaarders

Het ging de voorbije week over handel met voorkennis door Dominique Leroy, smeergeld voor Didier Reynders, een miljoenclaim tegen Arco-spaarders, de banken die zichzelf moeten heruitvinden en de vreemde voorzittersstrijd bij SP.A. Plus de kostprijs van een mensenleven. Knack-redacteur Ewald Pironet blikt terug.

1. Handel met voorkennis

Het Brusselse gerecht voerde donderdag huiszoekingen uit bij de topvrouw van Proximus, Dominique Leroy, zoals deze site als eerste wist te melden. Het gaat om een gerechtelijk onderzoek naar misbruik van voorkennis bij het verhandelen van Proximus-aandelen.

Twee weken geleden maakte Leroy plots bekend dat ze overstapt naar het Nederlandse telecombedrijf KPN. Daarop zakte de koers van het aandeel-Proximus. Eén maand voor de aankondiging verkocht Leroy Proximus-aandelen ter waarde van 285.342,40 euro. Beurswaakhond FSMA startte daarom een standaardonderzoek om te kijken of Leroy handelde met voorkennis: wist ze toen ze haar aandelen van de hand deed al dat ze zou overstappen naar KPN?

Met de verkoop van haar aandelen boekte Leroy een vermogensvoordeel van 5962 euro. Dat is het verschil tussen de opbrengst van de verkoop van haar pakket aandelen op 1 augustus en wat een verkoop zou hebben opgebracht op vrijdag 6 september, de dag nadat haar overstap naar KPN bekend was geworden.

Nu blijkt dat niet alleen de FSMA de zaak onder de loep neemt, maar dat er ook een gerechtelijk onderzoek loopt naar Leroy. Wie schuldig wordt bevonden aan misbruik van voorkennis kan tot een gevangenisstraf worden veroordeeld, die tussen één maand en vier jaar ligt en een boete tot 80.000 euro, boven op de terugbetaling van maximaal drie keer het vermogensvoordeel. De gerechtelijke actie is merkwaardig, want men had ook kunnen wachten op de resultaten van het onderzoek dat de FSMA voert, zeker omdat het over een relatief klein vermogensvoordeel gaat.

Het was natuurlijk niet slim van Leroy om een maand voor haar opstappen nog Proximus-aandelen te verhandelen. Het kan zijn dat haar besluit om bij Proximus op te stappen toen nog niet vaststond, maar Leroy verklaarde zelf al dat ze begin augustus in bespreking was met Proximus over de hernieuwing van haar contract en dat ze ‘enkele gesprekken met verschillende externe partijen had, waaronder KPN’. Dat had haar moeten aanzetten tot grote voorzichtigheid.

Wat de afloop ook is, dit hele verhaal vormt een smet op het blazoen van Leroy. Het komt boven op haar foute inschatting dat ze nog wel tot 1 december aan de slag kon blijven bij Proximus. Dat een overstap naar een concurrent haar positie bij Proximus, waar zwaar wordt onderhandeld over een herstructureringsplan, onhoudbaar maakte, besefte ze blijkbaar niet. Onvoorzichtig handelen met aandelen en slecht inschatten wat een overstap betekent voor haar positie bij Proximus… Dat hoort niet voor een echte topmanager.

2. Corruptie en witwassen

Het parket van Brussel voert een opsporingsonderzoek naar vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken en Defensie Didier Reynders (MR). En dat net op het moment dat hij klaar is om Europees commissaris van Justitie te worden. Het onderzoek kwam er nadat een ex-geheim agent van de Staatsveiligheid naar de federale gerechtelijke politie was gestapt met beschuldigingen van corruptie en witwassen tegen Reynders. Er zou smeergeld zijn betaald bij een reeks overheidsopdrachten en overheidsaankopen, waarbij Reynders en zijn rechterhand Jean-Claude Fontinoy hun voordeel zouden hebben gedaan. Reynders ontkent dat.

De ex-geheimagent maakte zich ondertussen bekend, in een interview met zakenkrant De Tijd. Het gaat om Nicolas Ullens de Schooten, die tussen 2007 en 2018 voor de Staatsveiligheid werkte. Ullens beweert onder meer: ‘Hij (Reynders) doet gewoon wat de Russische geheime dienst hem vraagt. De Russen hadden snel door dat er deals te sluiten vielen met Reynders en Fontinoy. Zo wilde Reynders na de Skripal-affaire (de mislukte moordpoging op de Russische ex-spion Sergei Skripal in Engeland, nvdr) geen Russische diplomaten uitwijzen, maar na druk in de regering en vanuit Europa werd uiteindelijk toch één Rus het land uitgezet.’

Het was al eerder sommigen opgevallen dat Reynders nogal meegaand was voor Rusland, maar tot nu toe werd gedacht dat Reynders de Russen niet te veel tegen de haren in wou strijken. In sommige dossiers, mogelijk om zelf ooit een internationale topjob te krijgen, hoopte hij te kunnen rekenen op de steun van Rusland, zo werd gedacht. Nu wordt dit in verband gebracht met smeergeld en corruptie. Alleen een grondig gerechtelijk onderzoek kan klaarheid brengen. Dat moet dringend gebeuren, zeker nu Reynders binnenkort Europees commissaris van Justitie kan worden.

3. Miljoenenclaim

Arco blijft de gemoederen beroeren. De financiële arm van de christelijke werknemersorganisatie ACW (nu: beweging.net), stopte het geld van 800.000 coöperanten in Dexia. Toen de bank in 2008 kapseisde, gingen die centen in rook op. CD&V maakte zich de afgelopen jaren sterk dat de regering die Arco-spaarders zou vergoeden, maar kon die belofte nooit hard maken, onder meer omdat Europa dat bestempelde als onrechtmatige en dus ‘illegale’ staatssteun.

Toch bleef de CD&V zowat elk belangrijk dossier dat de voorbije vijf jaar op de regeringstafel kwam aan de compensatie voor de Arco-spaarders koppelen. Meer dan een jaar geleden werd al in Knack voorspeld dat deze strategie van afremmen en zelfs blokkeren van regeringsbeslissingen nefast zou blijken voor de CD&V. Titel van het stuk was niet mis te verstaan: ‘Met Arco rijdt CD&V zichzelf in de vernieling’. Dat bleek bij de stembusgang op 26 mei, sindsdien verkeert CD&V in een existentiële crisis.

En nu lekt uit dat Francine Swiggers, de ex-topvrouw van Arco die zich samen met de Arco-vennootschappen, Belfius en de Belgische staat moet verdedigen voor misleiding van de Arco-spaarders, van elke Arco-spaarder die haar aanvalt een schadevergoeding eist voor ’tergend en roekeloos geding’. Ze begroot die voorlopig op 1 euro. Dat bedrag kan later worden opgetrokken. Daarnaast vraagt ze ook dat elke Arco-coöperant in de procedure wordt veroordeeld tot een rechtsplegingvergoeding van 1200 euro per eiser. Dat betekent dat de 2168 procederende coöperanten het risico lopen 2,6 miljoen euro te moeten betalen aan Swiggers, aldus De Standaard.

Deze nieuwe ontwikkeling zal de onfrisse Arco-zaak niet ontmijnen, integendeel. Ze werpt een extra donkere schaduw op een beweging die zich graag omschrijft als ‘het warme middenveld’, en bij uitbreiding ook op de CD&V. Maar dat laatste lijkt tegenwoordig de minste zorg van beweging.net.

4. Omgekeerde wereld

De Europese Centrale bank (ECB) besliste op 12 september om de rente nog maar eens te verlagen. Dat zorgt nog steeds voor groot ongenoegen, niet het minst bij de banken. Concreet verlaagde de ECB de depositorente van min 0,4 procent naar min 0,5 procent. De depositorente is nu al sinds 5 juni 2014 negatief. Bankiers hoopten dat daar na vijf jaar stilletjes een eind aan zou komen, maar door de recente verlaging van de depositorente kunnen ze dat vergeten: het zal nog jaren duren voor er einde komt aan die negatieve rente.

De depositorente is de rente die de banken moeten betalen om hun overtollig geld bij de ECB te stallen. De Belgische banken parkeren bij de ECB ongeveer 100 miljard euro per jaar. Tegen een ‘strafrente’ van min 0,4 procent kostte dat de banken dus 400 miljoen per jaar. Dat wordt nu min 0,5 procent, wat betekent dat de banken 100 miljoen extra moeten ophoesten. Karel Van Eetvelt, baas van de Belgische bankenfederatie Febelfin, had het over een ‘een extra belasting van 100 miljoen euro’.

De ECB verzachte wel de pil voor de banken met allerlei compensatiemaatregelen. Als je daarmee rekening houdt, hoeven de banken ‘slechts’ 300 miljoen euro te betalen, dus zelfs 100 miljoen minder dan de vorige jaren. Van Eetvelt geeft dat ook toe in een interview op deze site, maar hij had het wel niet over ‘een extra subsidie van 100 miljoen’.

Het is ook niet zozeer die ‘strafrente’ die de banken in de problemen brengt. Het hele verdienmodel van de banken staat op de helling. Klassiek verdienen de banken geld doordat ze een hogere rente vragen voor hun leningen, dan de rente die ze betalen voor het geld op een spaarboekje. Door het ECB-beleid neemt de marge tussen die twee rentes af. We zitten bijna in een omgekeerde wereld: geld lenen wordt zo goed als gratis en om je geld op een spaarrekening te mogen plaatsen zou je de bank moeten betalen.

Na de renteverlaging van vorige week is het duidelijk dat daar niet snel verandering in zal komen. De banken houden er het best rekening mee dat de marges tussen de rentes op kortetermijnspaargeld in langetermijnkredieten nog zeer lang miniem zullen zijn. En dat ze dus op zoek moeten naar nieuwe inkomsten en/of snoeien in de uitgaven, want pakweg drie kwart van de inkomsten van de Belgische banken is afkomstig van die rentemarge. Met die zoektocht naar andere inkomsten en meer besparingen zijn ze druk bezig.

5. Overmoedige jonge haantjes

De SP.A is net als die twee andere traditionele partijen, CD&V en Open VLD, op zoek naar een voorzitter na het debacle van de verkiezingen. Terwijl bij de CD&V niemand voorzitter lijkt te willen worden, vindt bij de Open VLD ongeveer iedereen zichzelf daarvoor het meest geschikt, zoals we vorige week hier al aanstipten. Bij de SP.A is het ook droefenis troef. Kandidaten kunnen er zich nog tot 4 oktober melden, maar er melden zich vooral SP.A-toppers die géén voorzitter van hun partij willen worden.

Gaven onder meer al te kennen dat ze geen voorzitter willen worden: Vlaams Parlementslid Bruno Tobback (50 jaar), SP.A-Kamerfractieleider Meryame Kitir (39 jaar), Kamerlid Yasmine Kherbache (47 jaar), de Leuvense burgemeester Mohammed Ridouani (40 jaar), Antwerpse schepen Jinnih Beels (43 jaar)… Allemaal laten ze de kelk liever aan zich voorbijgaan. Nochtans heeft orakel Louis Tobback (81 jaar) al gezegd: ‘Wie ook de nieuwe voorzitter wordt, slechter dan Crombez kan het niet worden.’

Huidig voorzitter John Crombez (46 jaar) heeft nog niet laten weten of hij zich opnieuw kandidaat zal stellen voor het voorzitterschap. Hij zou liever minister worden, maar op het Vlaamse niveau is die kans erg klein, want daar wordt aan een Zweedse coalitie getimmerd. Misschien lukt het wel federaal, in een paars-groene of paars-gele regering, maar dat is niet voor morgen en zelfs niet voor overmorgen.

Wie zich wel kandidaat hebben gesteld voor het SP.A-voorzitterschap zijn twee jonge, vrij onbekende kerels. Eerst was er Hannes De Reu (33 jaar), federaal verantwoordelijke bij FOS Open Scouting, die nog nooit op een lijst stond. Deze week kwam daar Conner Rousseau (26 jaar) bij, die vrijwel uit het niets op 26 mei de Oost-Vlaamse kieslijst trok en nu fractieleider is in het Vlaams Parlement. Leeftijd is natuurlijk geen criterium om een goed voorzitter te zijn, maar de cv’s van De Reu en Rousseau zijn (nog) niet van die aard dat ze hoge verwachtingen wekken als een van beide SP.A-voorzitter wordt.

Wat is dat toch voor een partij, waar de nestor de allergrootste criticaster is, de veertigers hun verantwoordelijkheid niet durven op te nemen en onervaren jongelingen denken dat ze hun partij uit het moeras kunnen halen? De SP.A schiet weinig op met kwakende oude ganzen en bange eenden, maar of overmoedige jonge haantjes de oplossing zijn? Het zag er al niet goed uit voor de SP.A, en veel beterschap is niet in zicht, integendeel.

6. De prijs van een mensenleven

Een sms-actie bracht 1,9 miljoen euro op, de kostprijs van een medicijn dat peuter Pia dringend nodig heeft. Ze lijdt aan spinale musculaire atrofie, een zeldzame genetische spierziekte die zonder behandeling dodelijk is. Het medicijn, Zolgensma, is een weesgeneesmiddel: een gentherapie die de genetische fout in het erfelijk materiaal kan corrigeren. Het werd ontwikkeld door het Amerikaanse bedrijf AveXis, dat in 2018 voor 8,7 miljard dollar werd opgekocht door de farmagigant Novartis.

Collega Marleen Finoulst schreef een helder stuk over deze hele problematiek en plaatst het geval Pia in zijn context. Ze merkt op: ‘De kostprijs van nieuwe kankertherapieën kunnen gemakkelijk oplopen tot 100.000 euro per jaar per patiënt, doorgaans voor mensen op oudere leeftijd die dankzij deze middelen in het beste geval enkele jaren langer leven. Veel van de nieuwe kankermedicijnen worden vandaag terugbetaald. Wat de acht maanden jonge Pia nodig heeft, is een éénmalige injectie, die haar kansen op een normale levensduur fors vergroot: dus hopelijk 50, 60 jaren winst. Uitgedrukt in winst per gewonnen levensjaar lijkt Zolgensma minder duur dan veel kankermedicijnen.’

De hoge prijzen van geneesmiddelen zet de ziekteverzekering onder druk . Daarover schreef Trends-collega Roeland Byl begin dit jaar een boeiend stuk, waarin hij onder andere Marc Moens, de voorzitter van het artsensyndicaat BVAS, citeert: ‘De discussie draait eigenlijk om hoeveel een mensenleven waard is. Bij de eerste behandelingen tegen borstkanker lag dat op 30.000 euro per gewonnen levensjaar. Tegenwoordig tellen we een veelvoud daarvan neer. Farmabedrijven kijken voor hun prijszetting steeds minder naar de kostenstructuur van een geneesmiddel, maar steeds duidelijker naar de bereidheid tot betalen.’

Finoulst roept op om dringend na te denken ‘over prijsafspraken, een maximumbedrag per gewonnen levensjaar, of – waarom niet – de kostprijs laten afhangen van het effect van een geneesmiddel.’ Ze stelt ook vast dat er ’te weinig transparantie bestaat over de prijs die uiteindelijk gevraagd wordt, waardoor niemand er een duidelijke kijk op heeft. Uiteraard mag een bedrijf dat weesgeneesmiddelen ontwikkelt winst maken, maar die moet redelijk blijven. Dat is nu niet het geval.’

Het hele verhaal van Pia maakt nog eens duidelijk dat er grondig moet worden nagedacht en gedebatteerd over de toekomst van onze gezondheidszorg en hoe we die kwalitatief én betaalbaar kunnen houden.