Het ging de voorbije week over de aanslepende regeringsvorming. Die wordt nog extra bemoeilijkt door de strijd om het voorzitterschap bij Open VLD, waar Gwendolyn Rutten en gehavende partij achterlaat en met lege handen dreigt te moeten vertrekken. Knack-redacteur Ewald Pironet blikt terug. En heeft een gouden tip voor koning Filip.
1. Gouden tip
‘Laten we aan tafel praten en werken aan oplossingen.’
Informateur Joachim Coens (CD&V), 9 januari
Er is wat uitgelekt van de nota die de informateurs Joachim Coens (CD&V) en Georges-Louis Bouchez (MR) voorleggen aan de tien politieke partijen die rond de tafel zitten met het oog op de vorming van een federale regering. En dit zeer tot ongenoegen van beide informateurs, want in tegenstelling tot de vorige informateur, Paul Magnette (PS), werken zij liever in stilte.
Coens en Bouchez zouden willen aanknopen bij het centrumrechtse beleid van de regering-Michel. Daarbij is het contrast met de paars-groene nota van ex-informateur Magnette groot. Heel wat rode en groene standpunten zijn verdwenen, zoals het minimumpensioen van 1500 euro en het optrekken tegen 2024 van alle sociale uitkeringen tot boven de armoedegrens (een samenvatting van wat Coens en Bouchez voorstellen stond eerder deze week op Knack.be).
Natuurlijk zijn MR en CD&V enthousiast over de nota. Kan moeilijk anders als die uit de koker van beide partijen komt.
Natuurlijk zijn MR en CD&V enthousiast over de nota. Dat kan moeilijk anders als die uit de koker van beide partijen komt. Misschien is dit een goede tip voor koning Filip om uit de politiek impasse te raken: benoem in de toekomst informateurs uit vier of waarom niet vijf of zelfs zes verschillende partijen en laat hen een nota opstellen. Dan ben je er al zeker van dat vier, vijf of zes partijen zich erin kunnen vinden.
2. Vakbond
‘Men zegt tegen de burger die tegen (de vorige regering) heeft gestemd: “Wij trekken ons niets van uw stem aan en doen gewoon verder zoals we bezig waren”‘
ABVV-voorzitter Robert Vertenueil op Bel-RTL, 9 januari
N-VA vindt de nota van Coens- Bouchez een stap in de goede richting. ‘Als dat Vivaldi is, dan zal de lente kort zijn, en de zomer koud’, zo wordt N-VA-voorzitter Bart De Wever geciteerd. Sommigen spreken immers van een ‘Vivaldi-regering’ die zou worden gevormd. Daarmee wordt verwezen naar de Ver Seizoenen van Antonio Vivaldi, die de vier politiek families zouden weerspiegelen: de winter is blauw (MR en Open VLD), de lente groen (Ecolo en Groen), de zomer rood (PS en SP.A) en de herfst is oranje (CD&V en CDH). Het is een uitgebreide paars-groene regering met de christendemocraten, en zonder N-VA. Maar De Wever toonde zich ‘heel aangenaam verrast’ met de nota-Coens-Bouchez, met een korte lente en koude zomer.
De PS bestempelt de nota als veel te rechts. Veel belangrijker is de reactie van ABVV-FGTB-voorzitter Robert Vertenueil. Hij brandde de nota Coens-Bouchez meteen af op basis van wat er was gelekt en riep PS, Ecolo en CDH op om voorzichtigheid aan de dag te leggen. ‘Men zegt tegen de burger die tegen (de vorige regering) heeft gestemd: “Wij trekken ons niets van uw stem aan en doen gewoon verder zoals we bezig waren”‘, aldus Vertenueil.
De nota-Coens-Bouchez maakt geen schijn van kans bij de PS en bij uitbreiding bij Ecolo en CDH.
Dat moet niet verbazen: Verteneuil vindt de nota die informateur Magnette ooit opstelde, vol rode en groene campagnepunten, het minimum minimorum als federaal regeerakkoord. In een interview met Le Soir zei hij eerder al over de nota-Magnette dat hij het niet fijn vond dat de pensioenleeftijd daarin niet werd verlaagd, maar voor de rest kon hij die nota wel smaken, ‘maar er mag niet te veel meer worden uitgehaald. En voor de financiering van de maatregelen kan er geen sprake zijn van besparingen in de sociale zekerheid.’
Zoals Trends-collega Alain Mouton toen al opmerkte: ‘De nota-Magnette mag voor de Vlaamse partijen dan wel inbuvable zijn, de linkse geest is uit de fles. Het ABVV maar ook gewoon heel links Franstalig België zal over de schouder van Paul Magnette blijven kijken. De PS-desiderata zijn nu publiek geworden en de linkse druk zal enorm groot zijn om zo weinig mogelijk toe te geven.’
‘Als de nota-Magnette niet wordt aanvaard, komen er nieuwe verkiezingen.’
Met andere woorden: de uitgelekte nota-Coens-Bouchez maakt geen schijn van kans bij de PS en bij uitbreiding bij Ecolo en CDH. Terug naar af dus. Wat dan wel? Verteneuil zei het al eerder klaar en duidelijk: als de nota-Magnette niet wordt aanvaard, komen er nieuwe verkiezingen.
3. Potje
‘Dit vergroot mijn kansen om voorzitter te worden.’
Bart Tommelein, kandidaat-voorzitter Open VLD, De Tijd, 8 januari
Midden december stelde Bart Tommelein, burgemeester van Oostende, zich kandidaat om Gwendolyn Rutten op te volgen als kandidaat-voorzitter van Open VLD. Niet zozeer zijn kandidaatstelling verbaasde, wel dat hij dat al zo vroeg bekendmaakte, zoals we hier eerder opmerkten.
Daarover verklaarde Tommelein toen: ‘Ik stel me kandidaat nog voor de race is geopend, omdat ik het hoog tijd vind dat de rust terugkeert in de partij. Er is de voorbije weken een sfeer ontstaan van kamp x tegen kamp y, waarbij iedereen een etiket opgeplakt kreeg van goede of slechte liberaal. Wel, de partij heeft geen kampen en klieken nodig, maar moet uitgaan van wat ons bindt.’
De tot dan toe enige andere bekende kandidaat voor het voorzitterschap was Francesco Vanderjeugd, burgemeester van Staden. Midden deze week werd bekend dat Vanderjeugd zijn kandidatuur intrekt en zich achter Tommelein schaart. ‘Dit vergroot mijn kansen om voorzitter te worden’, aldus Tommelein.
Het gerucht doet de ronde dat Vanderjeugd minister zou worden.
Volgens Tommelein zijn er geen beloftes gemaakt aan Vanderjeugd opdat hij een stap terug zou doen, al doet het gerucht de ronde dat Vanderjeugd, die niet in het parlement zit, minister zou worden in een nieuwe federale regering. Als Tommelein voorzitter wordt, kan hij dat beslissen. In Het Laatste Nieuws liet hij al optekenen: ‘In principe kan iedereen minister worden, ook wie geen parlementslid is.’
In De Standaard verklaarde Tommelein: ‘De manier waarop we nu aan politiek doen, is nefast voor onze stiel. We hebben er met zijn allen een potje van gemaakt.’ Een openhartige bekentenis. De manier waarop Vanderjeugd zijn kandidatuur introk en de beloftes die Tommelein daarvoor in stilte al deed, zijn een mooi voorbeeld van het ‘potje’ dat politici er soms van maken.
4. Boos
‘De partijtop luistert niet meer naar de basis. Een andere koers varen is dan ook dringend nodig.’
Kandidaat-voorzitter Open VLD Els Ampe, 9 januari.
Met de terugtrekking van Vanderjeugd leek het erop dat de wens van Tommelein zou uitkomen en dat er opnieuw rust zou komen bij Open VLD. Maar nauwelijks 24 uur nadat bekend werd dat Vanderjeugd zich terugtrok, stelde Vlaams parlementslid Els Ampe zich kandidaat om tegen Tommelein op te komen. Rust bij de Vlaams liberalen bestaat niet, de partij is en blijft verdeeld in ‘kampen en klieken’, om het met de woorden van Tommelein te zeggen.
Nadat Tommelein al had bekend dat ‘we er met zijn allen een potje van hebben gemaakt’, deed Ampe daar zo mogelijk nog een schepje bovenop: ‘De partijtop luistert niet meer naar de basis. Een andere koers varen is dan ook dringend nodig.’ Ampe zet zich in de markt als een anti-establishmentfiguur, terwijl Tommelein wel tot de Open VLD-top behoort.
Rust bij de Vlaams liberalen bestaat niet, de partij is en blijft verdeeld in ‘kampen en klieken’.
Ampe moet dus opboksen tegen Tommelein, die met Vanderjeugd een sterke running mate heeft. Maar Ampe ziet dat zitten: ‘Alle leden van de partij zijn mijn running mates. Ik weet dat de leden boos zijn en dat ze een nieuwe koers willen. Ik ben hun kandidaat.’
De voorzittersverkiezingen bij Open VLD worden in maart gehouden. Het beloven daar nog twee onrustige maanden te worden.
5. Rutten
‘Daarvoor mag men mij aan een leugendetector hangen.’
Gwendolyn Rutten (Open VLD) in het jaaroverzicht van Villa Politica .
Er wordt rekening mee gehouden dat er naast Tommelein en Ampe nog andere kandidaat-voorzitters bij Open VLD zullen opduiken. De naam van parlementslid Egbert Lachaert circuleert al langer. Hij heeft in elk geval intern al te verstaan gegeven dat hij zich kandidaat zou stellen voor het voorzitterschap. Doet hij dat echt, of gooit hij het op een akkoordje met een van de andere kandidaten?
Stelt Egbert Lachaert zich kandidaat of gooit hij het op een akkoordje met een van de andere kandidaat-voorzitter?
En dan is er nog Gwendolyn Rutten zelf. Gaat zij voor een derde ambtstermijn? Hoe dan ook is haar positie op dit moment erg verzwakt, met de kritiek van Tommelein-Vanderjeugd en Ampe. Daarbij blijft het verhaal opduiken dat Rutten beloofd had om minister te worden in de Vlaamse regering. Collega Tex Van berlaer heeft die hele historie hier de voorbije week uit de doeken gedaan.
N-VA-voorzitter Bart De Wever alludeerde er al een eerste keer op in het Eén-programma De Zevende Dag halfweg december. Of Rutten gezegd had dat ze zou toetreden tot de regering-Jambon? ‘Ik kan niet uit de onderhandelingen praten,’ aldus De Wever, ‘maar ik ga u niet tegenspreken.’
Een kleine week later volgde CD&V-minister Wouter Beke. ‘Er was onder de Vlaamse onderhandelaars afgesproken dat de kopstukken zelf in de regering zouden stappen om er een stevige ploeg van te maken’, zei hij in Het Nieuwsblad. ‘Ik heb dat gedaan, anderen niet.’ Als klap op de vuurpijl vindt oud-CD&V-voorzitter Beke dat de weigering van Rutten negatief afstraalde op zijn eigen overstap. ‘Ik kreeg wel de kritiek een postjespakker te zijn en dat heeft mij erg gekwetst.’
Rutten zelf reageerde ook al op de kwestie. In het jaaroverzicht van Villa Politica zei ze: ‘Ik ben altijd duidelijk geweest. Ik had niet de ambitie om in de Vlaamse regering te stappen. Ik heb aan niemand een belofte gedaan. Daarvoor mag men mij aan een leugendetector hangen.’
De kans is reëel dat Rutten na de voorzittersverkiezingen terug mag keren naar Aarschot, waar ze burgemeester is.
Even had Rutten gehoopt om premier te kunnen worden van de paars-groene federale regering. Dat lijkt er niet meer in te zitten en de kans is reëel dat Rutten na de voorzittersverkiezingen terug mag keren naar Aarschot, waar ze burgemeester is. Ze kan dan vanuit het Vlaams Parlement toekijken hoe Vlaanderen wordt bestuurd. Het moet ook voor het kamp (of de kliek, zo u wil) De Gucht binnen Open VLD geen fijne gedachte zijn.
Rutten laat in ieder geval een geslagen partij achter, die hard zal moeten vechten om in de toekomst nog enige relevantie te hebben, zoals bleek uit het Postelectoraal Onderzoek dat Knack vorige week publiceerde. Twintig jaar onafgebroken deelname aan het federale bestuur leverde steeds minder kiezers op. De groeimarge voor de Vlaamse liberalen is klein: slechts 8 procent van de niet-Open VLD-kiezers zien de partij als een alternatief. Voor het eerst in de geschiedenis van het Postelectoraal Onderzoek groeide de afkeer tegen de partij: één op de vijf kiezers wil niet horen van de Open VLD. En dan is er nog de opvallend grote onverschilligheid: de partij doet 58 procent van de kiezers niets.
Rutten laat een geslagen partij achter.
Of Rutten na haar voorzitterschap minister kan worden in een eventuele federale regering met Open VLD is zeer onzeker. Er zijn minstens zes en wellicht zeven of acht partijen nodig om een regering te vormen. Het aantal ministers is volgens de grondwet beperkt tot ten hoogste vijftien, al kunnen er staatssecretarissen aan worden toegevoegd. Dat betekent dat elke partij er twee zou mogen leveren. Bij Open VLD zijn Alexander De Croo en Maggie de Block moeilijk aan de kant te schuiven. Wat is Vanderjeugd beloofd? Maakt Rutten dan nog een kans?
Vroeger was Rutten vrij actief op Twitter, maar sinds 17 december, de dag dat Bart Tommelein zich kandidaat stelde voor het voorzitterschap van Open VLD, verstuurde ze geen enkel tweet meer. Als je geschoren wordt, moet je stilzitten.
6. Hopeloos
‘Gaat de formatie terug naar start?’
De Standaard, 10 januari
De spanningen rond de voorzittersverkiezingen bij Open VLD wegen op de zo al complexe onderhandelingen voor het vormen van een federale regering. Voor Gwendolyn Rutten dringt de tijd: als er met Open VLD een regeerakkoord kan worden geschreven vóór maart kan zij zelf nog beslissen wie minister wordt. En zichzelf belonen voor het geleverde werk. Maar dan krijgt die regering wel te maken met een nieuwe Open VLD-voorzitter, waarvan nu niet bekend is wie dat zal worden en hoe hij of zij tegenover de regering zal staan.
Is er vóór maart een regeerakkoord, dan kan Rutten zichzelf belonen voor het geleverde werk.
Is er vóór maart geen regeerakkoord, dan zullen de regeringsonderhandelingen zo goed als zeker met een nieuwe Open VLD-voorzitter moeten worden voortgezet. Of misschien wel helemaal opnieuw moeten worden opgestart. Of dat tot iets zal leiden?
Zo zijn we stilletjesaan terug bij het begin van deze Kroniek. De regeringsvorming is een hopeloze zaak.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
