Het ging deze week over de bocht van CD&V-voorzitter Joachim Coens en de vorming van een paars-groene regering aangevuld met de CD&V. De N-VA sukkelt federaal in de oppositie. Knack-redacteur Ewald Pironet blikt terug.
1. Bocht
‘Het land moet vooruit.’
CD&V-voorzitter Joachim Coens, Terzake, 2 september
Tot de verrassing van velen werden gisteren Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert en SP.A-voorzitter Conner Rousseau aangesteld als preformateurs. Zij moeten proberen een coalitie van liberalen, socialisten, groenen en CD&V op poten te zetten. Een opmerkelijke keuze, waarbij vooral CD&V zich al vragen mag beginnen te stellen.
De nieuwe stap werd mogelijk omdat CD&V-voorzitter Joachim Coens eerder deze week een serieuze bocht had genomen. Nadat Lachaert een al even opmerkelijke bocht nam door te kiezen voor een paars-groene coalitie aangevuld met de christendemocraten, koos ook Coens voor deze formatie. Dat wil dus zeggen dat de twee Vlaamse partijvoorzitters fundamenteel van gedachte zijn veranderd, beiden goed voor 12 Kamerzetels en dus samen 24 van de 150 zetels.
Aanvankelijk zat ook het CDH mee aan de onderhandelingstafel en wel op verzoek van de CD&V, omdat van de andere politieke families ook zowel de Vlaamse als de Franstalige partijen meeonderhandelden. De MR had al eerder laten weten dat ze een deelname van het CDH niet zag zitten. Het resultaat is dat de Franstalige christendemocraten bij de eerste de beste gelegenheid werden gelost. Wat betekent dat de CD&V er alleen voor staat.
Als de paars-groene formatie plus de CD&V slaagt, zullen alle Franstalige partijen deel uitmaken van de federale regering, met uitzondering van de drie kleinste partijen Défi (2 zetels), CDH (5 zetels) en PTB/PVDA (12 zetels). En dat terwijl de twee grootste Vlaamse partijen niet in de regering zullen zitten: de N-VA (25 zetels) en Vlaams Belang (18 zetels).
Paars-groen plus de CD&V heeft een mooie meerderheid met 87 of 88 van de 150 zetels (afhankelijk van hoe de ‘onafhankelijke’ Emir Kir stemt). Maar zo’n federale regering heeft dus geen Vlaamse meerderheid, want ze heeft maar 41 zetels van de 89 zetels die tot de Nederlandstalige taalgroep behoren.
De CD&V heeft de eis voor een Vlaamse meerderheid, net als de deelname van het CDH al ingeslikt.
Zo’n Vlaamse (of Franstalige) meerderheid is ook niet nodig om een federale regering te vormen. Maar het was tot nu toe wel een eis van de CD&V, wat impliceerde dat N-VA mee in de federale regering zou moeten. De CD&V heeft de eis voor een Vlaamse meerderheid, net als de deelname van het CDH al ingeslikt.
Zo’n paars-groene regering aangevuld met de CD&V betekent hoe dan ook ‘vier jaar lang miserie in Vlaanderen, dat de economische motor van België is’. Het zijn de woorden van marketeer Jan Callebaut, bij de presentatie van het boek Het DNA van Vlaanderen, dat hij samen met VRT-journalist Ivan De Vadder schreef.
De CD&V zit ook niet in de driver’s seat. Want tot veler verrassing werd naast Lachaert ook SP.A-voorzitter Conner Rousseau aangesteld. Dat er twee Vlamingen informateur zijn is al verrassend, maar dat de CD&V er niet bij betrokken wordt, is een vingerwijzing dat ze net als de groenen vanaf de zijlijn moeten toekijken en blij mogen zijn dat ze mogen meedoen.
Als de CD&V uit de regering wil stappen, mag ze dat doen: ze kan de regering niet doen vallen.
Bovendien wordt de staatshervorming, waar de CD&V zo lang over sprak, begraven in een commissie. De abortuskwestie – nog een ‘breekpunt’ van de CD&V – verhuist ook naar een commissie, maar aangezien de CD&V niet nodig is voor een meerderheid (zonder de CD&V haalt paars-groen 75 of 76 van de 150 zetels) is het best mogelijk dat dit dossier iets voor het eind van de legislatuur boven water komt en goedgekeurd wordt (ook de PTB/PVDA zal wel voor stemmen). Als de CD&V dan uit de regering wil stappen, mag ze dat doen: ze kan de regering niet doen vallen.
Voorzitter Coens zal het moeilijk krijgen om zijn troepen in bedwang te houden.
Coens heeft zich ver gewaagd in de regeringsvorming en zit nu in een fuik waar hij niet meer uit kan zonder gezichtverlies. Iets waar de paars-groene partijen al van lijken te profiteren. Voorzitter Coens zal het moeilijk krijgen om dit alles uit te leggen en om de volgende dagen en weken zijn troepen in bedwang te houden.
2. Premier
‘Premier worden? Ik ben beschikbaar, uiteraard. Ik ben voorzitter van de grootste Franstalige partij en de socialisten zijn de grootste politieke familie.’
PS-voorzitter Paul Magnette, al op 22 mei en opnieuw op 3 september.
Met zeven partijen een regering vormen is niet evident. Niet alleen om de violen te stemmen en een goed akkoord te bereiken. Want de ideologieën van de betrokken partijen liggen erg ver uit elkaar. Ooit zei Lachaert bijvoorbeeld dat er pas sprake van kon zijn om met Ecolo in een regering te stappen als die partij eerst haar programma ‘ritueel zou verbranden’. Het enige wat al die partijen misschien bindt, is hun afkeer van de N-VA.
Daarnaast wordt het ook moeilijk om met zeven partijen de ministersposten in te vullen. Volgens artikel 99 van de Grondwet mag een federale regering ten hoogste bestaan uit 15 ministers, de premier inbegrepen. Met zeven partijen zijn er dan niet veel ministers per partij te verdelen.
De MR, die in de regering-Wilmès II zeven ministers heeft, zal dus heel wat moeten inleveren en veel mensen ongelukkig moeten maken. Dat geldt zelfs voor de CD&V, die nu met Koen Geens, Pieter De Crem en Nathalie Muylle drie ministers telt.
Het laatste wat de bevolking nu wil, is een mammoetregering.
Over het aantal staatssecretarissen zegt de grondwet niets, maar het zou voor de buitenwereld onbegrijpelijk zijn als er meer staatssecretarissen zouden worden aangesteld dan tijdens de regering-Michel I — en dat waren er toen vier. Want het laatste wat de bevolking nu wil, is een mammoetregering.
En dan nog iets: traditioneel krijgt elke partij die deelneemt aan een regering een vicepremier, zelfs de partij van de premier heeft er één. Het wordt uitkijken of er nu dan zeven vicepremiers zullen komen – de helft van de regering zou dan vicepremier zijn.
Het wordt uitkijken of er zeven vicepremiers zullen komen – de helft van de regering zou dan vicepremier zijn.
En wie zal de rood-blauw-groen-oranje regering leiden? Want nog voor er een akkoord is tussen al die partijen, wordt er al gespeculeerd over wie premier zal worden en nemen de partijen posities in.
We hebben na de bocht van Lachaert op deze plek al geschreven dat de liberale voorzitter er alles aan doet om Alexander De Croo eerste minister te laten worden: De Croo heeft Lachaert, via een interview in Knack, immers publiek en voluit gesteund in diens strijd om het voorzitterschap van de Open VLD tegen Bart Tommelein, die de steun genoot van het partij-establishment. De Croo zou daar nu voor worden beloond.
Als De Croo inderdaad premier wordt, zal dat een nare bijsmaak opleveren bij oud-Open VLD-voorzitster Gwendolyn Rutten. Zij ijverde immers hard voor een paars-groene regering aangevuld met de christendemocraten en droomde ervan om dan premier te worden. In dat opzet werd ze afgeblokt door… De Croo en Lachaert, die nu zelf aan die coalitie timmeren. Zo gaat dat in een politieke partij.
Zal de Open VLD het premierschap kunnen binnenhalen? De CD&V wil niet het vijfde wiel aan de wagen zijn, wil beloond worden voor zijn bocht en schuift tot nu toe Koen Geens naar voren als eerste minister. Oud-CD&V-premier Yves Leterme zei het onlangs zelfs hardop. Het feit dat Lachaert en Rousseau tot informateur werden benoemd, wijst er niet onmiddellijk op dat een christendemocraat premier zal worden. Ook al zou Coens daar graag mee uitpakken.
De CD&V heeft minder zetels dan Ecolo. En zij zou dan de premier mogen leveren?
Kijken we ook even naar de machtsverhoudingen binnen de eventuele paars-groen-CD&V-regering: de CD&V heeft 12 zetels. Dat is zelfs minder dan Ecolo (13 zetels). En zij zou dan de premier mogen leveren?
MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez zal zeker proberen om Sophie Wilmès voor de derde keer premier te laten worden – wat moet hij trouwens anders met haar doen? De MR heeft 14 zetels, dus duidelijk meer dan de CD&V, en samen met de Open VLD (12 zetels) komen de liberalen uit op 26 zetels.
Maar het zwaarst wegen de socialisten. De PS heeft 19 zetels en is veruit de grootste partij. Tel daar nog de 9 zetels van SP.A bij, dan komt de socialistische familie uit op 28 zetels. PS-voorzitter Paul Magnette heeft al gezegd dat hij kandidaat is om premier te worden.
Als Magnette premier wordt, krijgen we een Franstalige premier van een regering die geen Nederlandstalige meerderheid heeft. Bovendien ook nog een socialist, terwijl Vlaanderen toch eerder rechts heeft gestemd. Dat is moeilijk te verkopen voor de Open VLD en zeker voor de CD&V. De Croo lijkt dan ook nog steeds de beste papieren te hebben.
3. Oppositie
‘Als wij aan de kant worden geschoven, is dat op de eerste plaats een drama voor Vlaanderen.’
N-VA-mededeling, 3 september.
Als er een federale regering wordt gevormd door paars-groen plus CD&V belandt de N-VA in de oppositie. Met 25 zetels is de N-VA veruit de grootste partij in de Kamer, groter dan de PS, maar ze zal dan op de oppositiebanken mogen plaatsnemen, samen met Vlaams Belang, de PTB/PVA en Défi. Dat betekent dat N-VA-voorzitter Bart De Wever er net als in 2010 niet in is geslaagd om op federaal vlak zijn electoraal overwicht om te zetten in macht. En daar gaat het toch om in de politiek.
En dat de N-VA geen deel uitmaakt van de federale regering terwijl de Open VLD en de CD&V dat wél doen, plaatst de ook in een eenzame positie binnen de Vlaamse regering, waar deze drie partijen samen regeren. Het legt een zware hypotheek op de werking van de Vlaamse regering onder leiding van Jan Jambon (N-VA) — en die blonk al niet uit in daadkracht. Want beide blokken houden elkaar in evenwicht: in het Vlaams Parlement heeft de CD&V 19 zetels en de Open VLD 16 zetels, samen dus 35. Dat is net evenveel als de N-VA. Daar dreigt een patstelling. Het zou kunnen dat de nieuwe federale regering een drama is voor Vlaanderen, zoals de N-VA zegt, maar de Vlaamse regering dreigt dat ook te worden.
Het zou kunnen dat de nieuwe federale regering een drama is voor Vlaanderen, maar de Vlaamse regering dreigt dat ook te worden.
We krijgen dus een manke Vlaamse regering onder leiding van de N-VA. En een federale regering met de CD&V, de Open VLD en de SP.A die zonder Vlaamse meerderheid moeilijke beslissingen zal moeten nemen om het land uit de coronacrisis te leiden. Dit dreigt al deze partijen zuur op te breken bij de volgende verkiezingen. Haalt de N-VA dan nog 15 procent? En welke traditionele partij zal nog meer dan 10 procent halen?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
