Kroniek van de week: de doodsreutel van politieke partijen, het ongeloofwaardige Waalse regeerakkoord en hoe schuldenaars worden beloond

Het ging de voorbije week over de toekomst van CD&V, SP.A, Open VLD en Groen, de mooie plannen van de Waalse regering (al weet niemand waarvan het geld daarvoor zal komen) en Didier Reynders, die naast een Europese topjob greep. Knack-redacteur Ewald Pironet blikt terug.

1. Geen toekomst

De traditionele partijen zijn op zoek naar hoe ze de donkere nacht van de ziel overleven: het moment waarop alles hopeloos en troosteloos is, waarin je je door iedereen verlaten voelt zonder hoop op een betere toekomst. Dat geldt zowel voor de CD&V (15 procent van de stemmen op 26 mei) als Open VLD (13 procent) als SP.A (10 procent). En daar mag je Groen bijrekenen, dat na zijn overwinningsnederlaag ook een existentiële crisis beleeft.

Al die partijen vergaderen dezer dagen druk over de vraag waar voor hen nog een toekomst ligt. Meer links of rechts? Meer stad of platteland? Meer Vlaams of Belgisch? Meer dit of dat? En dat gaat gepaard met voorzittersverkiezingen. Bij Groen is het op 19 oktober al zover, bij de SP.A starten ze begin november, de CD&V houdt ze half december, Open VLD normaliter in maart 2020. Geen wonder dat de topmannen en -vrouwen van die partijen nu vooral met zichzelf bezig zijn, en niet zozeer met het smeden van regeerakkoorden.

Terwijl bij de CD&V niemand kandidaat-voorzitter lijkt te willen zijn, vindt bij de Open VLD ongeveer iedereen zichzelf daarvoor het meest geschikt. In beide gevallen is dat niet bevorderlijk om ergens te raken.

Bij de SP.A kunnen gegadigden zich nog tot 4 oktober kandidaat stellen, voor Groen presenteert Christophe Steyaert, ondervoorzitter van de Groen-afdeling in Brugge, zich naast Meyrem Almaci en Björn Rzoska. Steyaert wil naar eigen zeggen ‘Groen-voorzitter worden om het mandaat af te schaffen’. Hij wil ‘plaatsmaken voor een organisatie, voor mensen, voor alle leden; een basisdemocratie’. Benieuwd of ook bij CD&V, SP.A en Open VLD kandidaten opduiken die meer plaats willen maken voor mensen.

Bij Open VLD is Francesco Vanderjeugd, burgemeester van Staden, kandidaat. Hij denkt aan een nieuwe naam voor de liberalen, want ‘zo start je pas écht een nieuw verhaal’. Gaat dat wel ver genoeg? Want de hamvraag is natuurlijk: hebben deze traditionele partijen op zichzelf nog wel een toekomst? Zijn ze niet uitgeleefd? Kun je met verjonging en vernieuwing, een swingend verhaal, een andere voorzitter en zelfs een nieuwe partijnaam nog veel zoden aan de dijk zetten? Het lijkt tijd om eens fundamenteler na te denken over ons partijlandschap.

2. Geen geld

Na de Duitstalige Gemeenschap en Brussel heeft Wallonië ook een regering, gevormd door PS, MR en Ecolo en met PS-voorzitter Elio Di Rupo als minister-president. Het regeerakkoord is onrealistisch en ongeloofwaardig. De geformuleerde ambities zijn niet haalbaar. En de manier waarop de regering die resultaten denkt te behalen, doet de wenkbrauwen fronsen.

Dat zeggen ook Franstalige commentatoren, zoals Béatrice Delvaux in Le Soir (de vertaling van haar commentaar verscheen in De Standaard). Zij formuleert scherp waar het aan schort: ‘De tripartite schotelt mogelijke sceptici alvast becijferde beloften voor: hogere tewerkstelling, vermindering van de broeikasgassen en een evenwichtige begroting. Helaas, precies daar wringt het schoentje, en geen klein beetje. Een begroting in evenwicht tegen 2024? Door welke tovertruc? De progressieve constructie oogt opeens als een kaartenhuisje: het trio belooft een hele rist gratis voorzieningen, het stapelt de uitgaven op, maar waar het geld voor dit evenwicht vandaan moet komen, was eergisteren nog het best bewaarde geheim ooit, als het al geen lege doos is. Honderd bladzijden beloften tegenover één schrale eindparagraaf over de begroting: makkelijk om het eens te worden als je al die trofeeën uitdeelt zonder één portemonnee open te trekken.’

Het valt te hopen dat het Vlaamse regeerakkoord realistischer en geloofwaardiger zal zijn. Over een federaal regeerakkoord durven we het nog niet te hebben.

3. Geen topjob

Vicepremier Didier Reynders (MR) krijgt dus geen zware bevoegdheid in de nieuwe Europese Commissie onder leiding van Ursula von der Leyen. Dat moet een ontgoocheling zijn voor iemand die sinds 1999 onafgebroken Belgisch minister is geweest, eerst van Financiën (1999-2011) en daarna van Buitenlandse Zaken en Buitenlandse Handel.

Reynders aasde al zeker vijf jaar op een mooie internationale functie. In 2014 greep hij naast de functie van eurocommissaris, en recent moest hij het afleggen tegen een Kroatische kandidate in de race om secretaris-generaal van de Raad van Europa te worden. Tussendoor waren er wel andere mogelijkheden, maar die vond hij niet aantrekkelijk genoeg.

Er werd vooraf gespeculeerd dat Reynders eurocommissaris voor Budget zou worden. In die rol had hij België op de vingers moeten tikken, want ons land is een notoire overtreder van de Europese begrotingsregels. En daar is Reynders zelf jarenlang medeverantwoordelijk voor geweest. Dat hij zichzelf had moeten terechtwijzen, zou wel erg gênant geweest zijn.

Al zijn er ook ernstige bedenkingen bij de eurocommissaris die nu wel de portefeuille Economie krijgt en de begrotingen van de eurolanden moet beoordelen: de Italiaanse sociaaldemocraat Paolo Gentiloni, die premier was tussen december 2016 en juni 2018. Onder zijn bewind liep de staatsschuld van Italië op van 131,4 procent naar 132,4 procent. En net die man wordt dus de nieuwe bewaker van de begrotingsregels, die de Italianen altijd aan hun laars hebben gelapt. En op een moment dat Italië het op begrotingsvlak bijzonder slecht doet en niet wil denken aan een schuldafbouw.

Het is twijfelachtig of de aanstelling van Gentiloni bijdraagt tot de geloofwaardigheid van de Europese Unie.

4. Geen debat

Na het onverwacht opstappen van Dominique Leroy bij Proximus gaat het debat maar over twee vragen. Eén: zou ze niet beter meteen opstappen in plaats van nog tot 1 december door de gangen van Proximus te lopen? Het antwoord is ‘ja’, want ze is alle vertrouwen van de werknemers kwijtgespeeld nu ze plots naar concurrent KPN overstapt. En dat op een moment dat er onderhandeld wordt over massale ontslagen.

Twee: mag de opvolger van Leroy meer verdienen dan ooit door de regering voor overheidsbedrijven werd vastgelegd, namelijk maximaal 650.000 euro per jaar, plus premies die mogen oplopen tot maximaal 290.000 euro? In elk geval is het zo dat managers van andere grote beursgenoteerde bedrijven in ons land meer verdienen. En ook managers van telecombedrijven in het buitenland verdienen meer. Concurrentieel is het loon van de ceo van overheidsbedrijf Proximus dus niet.

Maar met die twee discussies wordt voorbijgegaan aan de fundamentele vraag: wat is het nut en de rol van de overheid als aandeelhouder in bedrijven als Proximus en ook Bpost?

Professor Herman Matthijs (VUB en UGent) heeft die vraag op Knack.be wel opgeworpen: ‘Overheidsbedrijven: quo vadis?’ Zijn conclusie: ‘Ongetwijfeld zullen de aankomende federale regeringsonderhandelingen zich ook moeten buigen over deze bedrijven. Want de meeste pijnpunten waren tien jaar geleden dezelfde. Een gedeeltelijke verkoop van de genoemde overheidsbedrijven en ook Belfius is een van de weinige middelen om de schuld naar beneden te krijgen en om managementkeuzen te maken.’

Zou de toekomst van onze overheidsbedrijven en de rol van de overheid daarin echt op tafel komen bij de regeringsonderhandelingen?

5. Geen rente

De Europese Centrale Bank (ECB) heeft de rente nog eens verlaagd. Ze hoopt op die manier de economie aan te zwengelen. Want een lagere rente maakt het goedkoper om te gaan lenen, en daaruit moeten meer investeringen en meer consumptie volgen.

Concreet gaat de depositorente van -0,4 procent naar -0,5 procent. De depositorente is de rente die de banken moeten betalen als ze hun overtollige cash ’s nachts bij de ECB parkeren. Nog nooit stond die zo laag. En andere rentes zijn aan de depositorente gekoppeld, zoals de rentes voor hypotheekleningen of de rente die je ontvangt op spaargeld. De verlaging is goed nieuws voor iedereen die wil lenen, slecht nieuws voor iedereen met geld op een spaarboekje.

Banken hebben al eerder gezegd dat ze economisch gezien eigenlijk geen rente meer kunnen geven op een spaarboekje. Sommigen zeggen zelfs dat de spaarder zou moeten betalen om zijn geld op een spaarboekje te mogen plaatsen. Het is de omgekeerde wereld van wat we gewend zijn. Ja, we beleven bijzondere tijden.

In ons land is wettelijk vastgelegd dat die rente op een spaarboekje minimaal 0,11 procent moet bedragen. Dat is peanuts. En met een inflatie van pakweg 2 procent verarmt de spaarder bijna 1,9 procent per jaar. De brave spaarder verarmt, zoals eerder deze week in Knack werd uitgelegd.

Er is tussen de gouverneurs van de centrale banken hard gediscussieerd over de nieuwe maatregelen die moesten worden genomen. Duitsland, Nederland en ook Frankrijk zouden zich hevig hebben verzet tegen het besluit, net als Oostenrijk en Estland. Samen zijn ze goed voor meer dan de helft van de Europese economie en bevolking. Landen als Italië, Spanje, Portugal en ook België zouden niet geprotesteerd hebben tegen de voorstellen van voorzitter Mario Draghi, die begin november wordt opgevolgd door Christine Lagarde.

Het valt op: vooral de landen met grote overheidsschuld, zoals België, staan achter de plannen om het geld goedkoper te maken. Landen met weinig overheidsschuld, zoals Duitsland en Nederland, zijn niet zo blij met het ECB-beleid. Want dat beloont iedereen met schulden, en iedereen die zuinig met zijn geld is omgesprongen moet daarvoor boeten. Hadden we al gezegd dat we bijzondere tijden beleven?