Kristien Hemmerechts zou de vrijheid van spelen niet mogen verhinderen

Kristien Hemmerechts zou best zwijgen over de poëzie van Herman De Coninck en zeker de vrijheid van spelen niet verhinderen: afstand nemen en mond houden is een vorm van respect en vermijdt grafschennis.

In Le Monde stond een artikel met als kop ‘Marie-France Ionesco s’oppose à la reprise des “Chaises” par Luc Bondy’. Het verzet van de dochter van Eugène Ionesco heeft regisseur Luc Bondy er toe doen besluiten zijn productie uit 2010 af te voeren. Het staat gepland voor het seizoen 2012-2013 in het Parijse Théâtre de L’Odéon. Als het niet meer kan zoals hij het stuk ziet, hoeft het voor de regisseur niet meer.

Het verzet van Marie France Ionesco is ingegeven door de duur van de voorstelling, 1u40. Volgens haar mag “Les Chaises”, zoals het stuk oorspronkelijk heet, niet langer duren dan 70 minuten, en dat is al 10 minuten meer dan de toneelauteur gewenst heeft. Bovendien zit er volgens haar ’trop de psychologie dans la mise en scène de 2010.’

Het verzet doet me denken aan het verbod van weduwe Kristien Hemmerechts van het opvoeren door acteur, accordeonist en zanger Felix Strategier van het toneelstuk Klaarlichte Nacht, gebaseerd op gedichten van haar overleden echtgenoot Herman De Coninck. Volgens Hemmerechts komt de ’tederheid en kracht’ van diens poëzie in het stuk ’totaal niet tot zijn recht’.

Dat de weduwe een idee heeft hoe de tederheid en de kracht van de gedichten van Herman De Coninck tot hun recht komen is haar volste recht, maar het is haar idee over zijn poëzie. Blijkbaar is het idee van iemand anders fout. De gedichten moeten gebracht worden zoals zij dat wil. Omdat zij de macht als rechthebbende om iets te verbieden wil behouden. Haar beslissing is censuur en is dus aanvechtbaar. Hoe een rechter er over denkt zou ik wel eens graag willen weten. Het zou dan wel een rechter moeten zijn die enig inzicht heeft in de diepere lagen van poëzie, of een theaterstuk, en die zal niet makkelijk te vinden zijn.

In Nederland heeft ruim een kwart eeuw geleden Samuel Beckett de opvoering van Wachten op Godot verboden, op grond van het feit dat de vier mannelijke personages gespeeld werden door vrouwen. Het gezelschap heeft toen de hulp ingeroepen van de rechter, en die besliste alvorens een uitspraak te doen, dat hij het toneelstuk wilde lezen en zien. Hup, voor één avond weer de planken op. De dag nadien besliste de man dat de voorstelling gespeeld door vrouwen niets afdeed aan de ziel van het stuk. Het verbod kon weer naar afzender.

Erven eigenen zich een air toe van het werk te beschermen en beter te kennen dan eender wie. Het omgekeerde komt vaker voor. Erfgenamen doen door hun houding aan vandalisme en kennen het werk van hun artistieke overleden verwant slechts oppervlakkig, en dan druk ik me voorzichtig uit. Overigens ben ik van mening dat eenmaal een artiest overleden is, zijn scheppingen de wereld toekomen. Een kunstwerk is het resultaat van een sociale toestand binnen een maatschappelijke evolutie. Zoals de drie staatsmachten de moraal beschermen, moet het dat doen met de kunst. Dat kan enkel als het alle macht over het artistiek erfgoed heeft. Bij verwaarlozing kan de Unesco ingrijpen. Omdat dan de juiste experts aangesteld kunnen worden om advies te geven.

De huidige Europese wetgeving bepaalt dat tot 70 jaar na de dood van de kunstenaar erfgenamen tot in de zoveelste graad recht hebben op een vergoeding. Kunstenaars zijn wereldverbeteraars maar niet zelden wereldvreemd. Dat de partner om die reden een percentage van de opbrengst krijgt lijkt me logisch. Maar met zijn dood moet het rinkelen van de kassa stoppen. Het mag/kan toch niet zijn dat auteursrecht gebruikt wordt om cultuurbarbaren aan rijkelijke tafels en wijnkelders te helpen. Dat is met de huidige wetgeving schering en inslag. De voorbeelden zijn niet moeilijk te vinden voor wie enige notitie heeft van het kunstgebeuren.

Daarbij komt dat erfgenamen graag de status van hun artistiek familielid misbruiken. Ze grijpen gulzig naar elk middel om hun bestaan te rechtvaardigen. Om hun naam in de media te houden. Kristien Hemmerechts is van dat laatste een goed voorbeeld. Terwijl ze best zou zwijgen en zeker de vrijheid van spelen niet verhinderen. Op het moment dat Herman De Coninck stierf stond het koppel op punt te scheiden. Zoiets zeggen is hard, dat besef ik maar al te goed. Maar ik heb het van de nabije kring van het literaire koppel. Tevens vindt die kring dat zij zich best ver houdt van enige bemoeienis met het artistieke werk van Herman De Coninck. Er bestaat naast een wettelijke ook een morele scheiding. Afstand nemen en mond houden is een vorm van respect en vermijdt grafschennis.

Guido Lauwaert