De Russische overheid heeft in alle discretie een financieel belang gehad in de Amerikaanse sociale media Twitter en Facebook. Dat blijkt uit de Paradise Papers.
Een belangrijke investeerder in Twitter en Facebook had financiële banden met twee bedrijven die eigendom zijn van de Russische overheid, en die gekend staan als vehikels van politiek gevoelige transacties van het Kremlin. Dat blijkt uit gelekte documenten.
De documenten tonen dat een van de twee bedrijven in kwestie, de VTB Bank, in alle stilte 191 miljoen dollar stortte in het investeringsfonds DST Global. Dat gebruikte het geld in 2011 om een belangrijk aandeel in Twitter te verwerven.
Een belangrijke investeerder in Twitter en Facebook had financiële banden met twee bedrijven die gekend staan als vehikels van politiek gevoelige transacties van het Kremlin.
De documenten tonen bovendien dat een dochterbedrijf van de Russische energiereus Gazprom, die onder controle van het Kremlin staat, een offshorebedrijf financierde dat samen met DST Global een belangrijke investering deed in Facebook.
De oprichter van DST Global, de Russische miljardair Yuri Milner, en andere partners in de deals haalden flinke winsten binnen toen ze hun aandelen verkochten kort nadat Facebook in 2012 en Twitter in 2013 naar de beurs trokken.
Russische desinformatie
Er zijn geen indicaties dat het Kremlin invloed kreeg over Twitter en Facebook, of dat het interne informatie over de bedrijven kreeg als gevolg van de investeringen gelinkt aan Milner.
Maar de onthullingen tonen dat het Kremlin reeds jaren vooraleer Rusland zich mengde in de laatste Amerikaanse presidentsverkiezingen, een financieel belang had in de invloedrijke sociale media.
De onthullingen komen uitgerekend uit op een moment dat het Amerikaanse parlement een onderzoek voert naar de rol van de sociale media in de verspreiding van Russische desinformatie tijdens Trumps succesvolle race naar het Witte Huis.
Het was al langer gekend dat Milner belangrijke investeringen had gedaan in Twitter en Facebook. Maar de linken tussen die investeringen en de Russische overheid worden nu pas publiek. Facebook en Twitter stellen dat ze Milners investeringen correct hadden onderzocht.
Gezamenlijk onderzoek
De linken tussen de investeringen en het Kremlin werden ontdekt tijdens een gezamenlijk onderzoek door het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ), The New York Times, de BBC en andere mediapartners. Het onderzoek is gebaseerd op publieke documenten uit het bedrijfsregister van het eiland Man, documenten uit de Panama Papers, en documenten uit het nieuwe lek dat in handen kwam van de Duitse krant Süddeutsche Zeitung, de Paradise Papers.
Milner reageert: ‘Niets te maken met politiek’
Op vragen van ICIJ en zijn mediapartners antwoordt Milner dat de investeringen die zijn bedrijf doet -met inbegrip van de Twitter- en Facebook-deals- altijd gebaseerd zijn op zakelijke verdiensten en niets te maken hebben met politiek. Hij erkent dat de Russische bank VTB een van de partners was die had geholpen om de Twitter-investering te financieren.
Volgens Milner is minder dan vijf procent van de financiering van zijn investeringsbedrijf DST Global afkomstig van Russische overheidsinstellingen. Hij benadrukt dat VTB een passieve investeerder was in de Twitter-deal die zijn investeringsfonds DST Global had gearrangeerd. Hij zegt dat de Russische bank géén controle heeft verkregen over Twitter of investeringsvehikels van DST Global.
Voorts stelt Milner dat hij zich niet bewust was van enige mogelijke financiële linken tussen zijn bedrijf DST Global en het Gazprom-dochterbedrijf, totdat ICIJ en zijn mediapartners hem daarover midden september vragen stelden. Hij voegt eraan toe dat de Twitter- en Facebook-deals plaatsvonden in een periode waarin de diplomatieke relaties tussen Rusland en de Verenigde Staten beter waren dan vandaag. ‘Het waren andere tijden’, zegt hij in een interview met The New York Times. ‘Ik heb er destijds nooit bij stilgestaan dat VTB voor ons niet gewoon een investeerder was zoals alle andere.’
Controversiële geschiedenis
Gazprom is Ruslands grootste staatsbedrijf. VTB is de tweede grootste bank van Rusland. Vragen over hun linken met investeringen in Amerikaanse sociale media liggen gevoelig, gezien de controversiële geschiedenis van de bedrijven, en door hun banden met Ruslands president Vladimir Poetin en andere Kremlin-functionarissen.
De Amerikaanse regering zette VTB in 2014 op een sanctielijst, als reactie op de Russische invasie van de Krim. Op dat moment had DST Global zijn aandelen in Twitter al verkocht.
Het dochterbedrijf van Gazprom dat gelinkt is aan Milners investering in Facebook -Gazprom Investholding- werd meer dan een decennium lang beheerd door Alisher Usmanov, een Oezbeeks-Russische miljardair met politieke connecties. Naast het beheer van het Gazprom-dochterbedrijf speelde Usmanov ook een belangrijke rol als private investeerder. Hij bezit aandelen in uiteenlopende industrietakken, en werkte ook samen met Milner voor de Facebook- en Twitterdeals en voor andere technologie-investeringen.
Volgens Ilya Zaslavskiy, adviseur bij het Kleptocracy Initiative, is Gazprom Investholding door het Kremlin gebruikt voor ‘politiek en strategisch belangrijke deals’. In een interview met The New York Times noemt ze het Gazprom-dochterbedrijf een ‘krachtig politiek en economisch instrument’.
Instrument van het Kremlin
VTB staat ook bekend als een speler in het politieke systeem van Rusland. Andrei Kostin, de voorzitter van de bank, is een bondgenoot van Poetin.
‘Enerzijds is het een bank. Anderzijds is het een instrument van het Kremlin’, zegt Sergey Aleksashenko. Hij is als kenner van het Russische bankwezen verbonden aan het Brookings Institution. In de jaren negentig zetelde hij zelf nog in de raad van bestuur van VTB. Aleksashenko: ‘VTB is bereid om te doen wat het Kremlin wil.’
Als antwoord op vragen van ICIJ en zijn mediapartners bevestigt VTB dat het heeft geïnvesteerd in Twitter via Milners bedrijf DST Global. VTB zegt dat het ‘haar aandeel in het bedrijf met winst verkocht, waardoor het voor ons een succesvolle transactie was’. VTB noemt zichzelf een ‘louter commerciële bank’ en beweert dat het ‘nooit politiek gemotiveerde deals heeft gehad’.
Milner benadrukt dat VTB verhandeld wordt op de London Stock Exchange, en dat de bank in het verleden ook al publieke investeringspartnerschappen had in Silicon Valley.
In een verklaring bevestigt een woordvoerder van Gazprom Investholding dat het bedrijf leningen had verstrekt aan het offshorebedrijf Kanton Services. Documenten die ICIJ kon inkijken, tonen dat Kanton Services een aandeelhouder was van investeringsvehikels die DST Global gebruikte in de Twitter- en Facebook-deals. De woordvoerder stelt dat er ‘geen Russische functionarissen betrokken waren bij die leningen’.
Van Mail.ru tot Silicon Valley
Yuri Milner staat al jarenlang bekend als een zakenman met een talent voor investeringen in technologiebedrijven. Hij verdiende miljarden voor investeerders die zich aansloten bij zijn deals, en hem vertrouwden om hun geld slim in te zetten. Milner (55) is geboren in Moskou en studeerde in de jaren negentig business aan de University of Pennsylvania. Daarna keerde hij terug naar Rusland, waar hij het schopte tot de ondernemerselite van Rusland.
In 2001 werd Milner CEO van het internetbedrijf Mail.ru, dat toen moeilijke tijden doormaakte. Maar onder zijn leiding groeide Mail.ru uit tot de belangrijkste e-mailprovider van Rusland, en tot ’s lands meest prominente technologiebedrijf.
In 2005 richtte Milner het technologiebedrijf Digital Sky Technologies op. Drie jaar later ging hij samenwerken met Usmanov, een van de Rijkste Russen. Usmanov werd grootaandeelhouder van DST Global, het investeringsfonds dat Milner in 2009 had opgericht. Al snel richtte Milner zijn blik op nog grotere deals in Amerika.
Toen Milner begin 2009 een investering in Facebook overwoog, geraakte hij bevriend met Facebook-oprichter Mark Zuckerberg. Milners investering in Facebook later dat jaar maakte hem beroemd in Silicon Valley, dat toen nog steeds aan het bekomen was van de financiële crisis.
Oogverblindende rendementen
Milners strategie is om geen bestuurszitjes of stemrecht op te nemen in de bedrijven waarin DST Global investeert. Volgens Milner laat die strategie hem toe om geld te investeren in concurrenten zonder dat daarbij belangenconflicten ontstaan. Over zijn investering in Facebook zei Milner tegen Forbes dat zijn strategie ‘de duidelijke boodschap uitstuurde dat we niet proberen om een invloed te verkrijgen op de activiteiten van Facebook’.
Tussen 2009 en 2011 beheerde Milner een reeks investeringen in Facebook. Hij gebruikte zowel zijn techfirma Mail.ru als zijn investeringsfonds DST Global om een steeds groter deel van het sociale netwerk te kopen.
Usmanovs investeringen in Milners ondernemingen maakte hem tot sleutelpartner in die deals. Het aandeel van DST Global en Mail.ru in Facebook was naar verluidt zowat 7 miljard dollar waard -en dat maakte Milners bedrijven de tweede grootste groep van externe aandeelhouders van Facebook.
Tijdens de beursgang van Facebook op 18 mei 2012 werden de oogverblindende rendementen voor investeerders voorpaginanieuws. Vier dagen later verkocht een dochterbedrijf van DST Global meer dan 27 miljoen Facebook-aandelen. Dat bracht ongeveer 1 miljard dollar op, zo blijkt uit documenten van de Amerikaanse beurswaakhond SEC.
‘Gesteund door Gazprom’
In een interview bevestigt Milner dat Kanton Services investeerde in een van de vehikels van DST Global die aandelen kochten in Facebook. Milner zegt dat zijn bedrijf Kanton onderwierp aan een strenge screening vooraleer het ermee begon samen te werken. Zelfs als Kanton geld van de Russische regering heeft ontvangen, aldus Milner, dan nog zou het onmogelijk zijn om te weten of dat geld uiteindelijk beland is bij Facebook, aangezien Kanton ook andere financieringsbronnen zou kunnen hebben gebruikt om de investering te betalen.
Een woordvoerder van Facebook benadrukt dat DST Global géén controle had over het bedrijf.
Als antwoord op een vraag van ICIJ en zijn mediapartners over de linken tussen Kanton Services en de Facebook-deal, zegt Gazprom Investholding dat zijn leningen aan Kanton werden toegekend ‘voor algemene zakelijke doeleinden’.
‘Kanton werd gesteund door Gazprom’, zegt David Zweighaft, een forensisch accountant in New York, die heeft gewerkt voor Deloitte en als onderaannemer voor de Amerikaanse justitie. Zweighaft analyseerde centrale documenten op vraag van ICIJ.
Een woordvoerder van Facebook benadrukt dat DST Global géén controle had over het bedrijf. ‘Het is vermeldenswaardig dat DST als passieve investeerder geen stemrecht of zetel in de raad van bestuur had’, stelt Facebook in een verklaring. ‘De investering gebeurde acht jaar geleden en DST Global heeft intussen al zijn aandelen in Facebook verkocht. Zijn participatie liep vijf jaar geleden af toen we naar de beurs trokken.’
‘Succesvol investeerder in Russische en internationale activa’
Het bedrijf Kanton Services heeft verschillende linken met Usmanov. De gelekte documenten die ICIJ analyseerde, tonen aan dat sinds 2009 alle aandelen van Kanton eigendom waren van de investeringsmanager Leon Semenenko, die gekend staat als zakenpartner van Usmanov.
Rollo Head, een woordvoerder van Usmanov, zegt dat Usmanov ‘een zeer succesvol investeerder is in Russische en internationale activa, door gebruik te maken van een combinatie van eigen en geleende fondsen’.
Volgens de woordvoerder werd bij Usmanovs investeringen in Facebook géén gebruik gemaakt van geld geleend door staatsinstellingen. Als passief investeerder in Milners deals, aldus de woordvoerder, had Usmanov geen controle over DST-fondsen of hun onderliggende investeringen.
Twitter-deal
Kanton Services was niet alleen betrokken bij Milners Facebook-deal. Het bedrijf speelde ook een rol in Milners investering in Twitter.
In juli 2011 investeerde VTB minstens 191 miljoen dollar in ruil voor de overgrote meerderheid van de aandelen in DST Investments 3, een investeringsvehikel op het Eiland Man. Dat blijkt uit publieke documenten van het bedrijfsregister van het Eiland Man.
Dezelfde maand maakte Milner gebruik van DST Investments 3 om bijna de helft van DST Globals aandeel in Twitter de financieren. Ook Kanton Services was aandeelhouder in DST Investments 3, maar het lijkt erop dat het maar weinig geld aan de deal heeft bijgedragen. Toch blijkt uit documenten dat VTB enkele maanden na de beursgang van Twitter eind 2013 het gros van zijn aandelen in DST Investments 3 aan Kanton Services overmaakte.
Een woordvoerder van DST Global ging niet in op de vraag om specifieke informatie vrij te geven over regelingen die Kanton Services mogelijk heeft gehad met VTB.
In een verklaring zegt een woordvoerder van Twitter dat DST Global een ‘bekende entiteit is in Silicon Valley’ en dat Twitter al zijn investeerders heeft onderzocht.
Jared Kushner, de schoonzoon van Trump
Milners investeringen in Amerikaanse bedrijven beperken zich niet tot ondernemingen uit Silicon Valley. In 2015 was Milner een van de high-profile investeerders in Cadre. Dat vastgoedtechnologiebedrijf in New York is mee opgericht door Jared Kushner, de schoonzoon van Donald Trump en tevens adviseur van de Amerikaanse president. Kushner richtte Cadre op in 2014, samen met zijn broer Joshua en nog een andere ondernemer.
Milner zegt dat hij 850.000 dollar van zijn eigen geld in Cadre investeerde. De fondsen waren volgens Milner niét afkomstig van DST Global.
Via verschillende financieringsrondes door externe investeerders is de waarde van Kushners bedrijf gestegen tot 800 miljoen dollar.
Milner zegt dat hij Jared Kushner één keer heeft ontmoet, op een conferentie, en dat hij geen bijkomende investeringen meer heeft gedaan in Cadre. Hij stelt dat zijn aandeel in het bedrijf van Trumps schoonzoon ‘niet anders’ is dan andere investeringen die hij heeft gedaan -het gaat om business, niet politieke connecties.
Toen hij jong was, aldus Milner, had zijn vader hem gewaarschuwd: ‘Raak niet betrokken bij de politiek’.
‘En aangezien ik het gros van mijn leven heb doorgebracht in de Sovjetunie,’ zegt Milner, ‘was dat toen al mijn principe, en vandaag nog steeds.’
Het Witte Huis en Kushners bedrijf Cadre reageerden niet.
Auteur: Spencer Woodman. Bewerking/vertaling: Kristof Clerix.
Paradise Papers
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier