Kranten bedelen is geen taak voor de overheid

De regering schrijft binnenkort een aanbesteding uit om de kranten aan huis te bedelen bij abonnees. ‘Een belangrijke stap om het monopolie van bpost te doorbreken en de vrije markt te laten spelen’, zegt Open VLD-Kamerlid Willem-Frederik Schiltz. Hij vindt niet dat het een taak van de overheid is om de krant thuis te bezorgen en stelt de jaarlijkse subsidie van €200 miljoen in vraag.

Het is de Europese Commissie die de Belgische overheid dwong om de krantenbedeling openbaar aan te besteden in plaats van die automatisch aan bpost toe te kennen. Dat bedrijf ontvangt jaarlijks €200 miljoen subsidies om de krant ’s morgens tijdig in de bus van de abonnee te bezorgen. Als liberalen en voorvechters van de vrije markt drongen wij sinds lange tijd aan op het doorbreken van het monopolie van bpost. Nu is het nog zaak om alternatieve kandidaten voldoende tijd te geven om een concurrerend alternatief voor bpost in de markt te zetten. Liberaliseren, het blijft een moeizaam proces, vooral in België.

Kranten bedelen, is dat een overheidstaak?

Hoe dan ook zal de aanbesteding ervoor zorgen dat deze ‘overheidstaak’ zo efficiënt en goedkoop mogelijk wordt uitgevoerd. Maar ik vraag me af of het bedelen van kranten aan abonnees wel een overheidstaak is. In lang vervlogen tijden had de subsidie zeker haar bestaansrecht: ze gaf elke burger gelijke toegang tot informatie op een zelfde moment. Maar dat argument verliest al haar kracht in dit digitaal en mobiel tijdperk. Elke burger heeft instant-toegang tot informatie via onder meer radio, tv, internet en moet niet langer met paard en kar over onverharde wegen naar het dorp trekken om nieuws te consumeren. De oorspronkelijke bestaansreden van de subsidie is dus achterhaald. Ja, toegang tot informatie is een basisbehoefte, net als voedsel. Maar daarom subsidiëren we Colruyt nog niet om onze boodschappen gratis aan huis te leveren.

Het schrappen van de aftandse subsidie levert bovendien een jaarlijkse besparing op van maar liefst €200 miljoen. Iedereen is vandaag terecht vragende partij om het overheidsbeslag en bijgevolg de belastingen te doen dalen. Maar vaak blijft men op de vlakte hoe dit doel te realiseren. Wel, dit is een concreet voorbeeld van een taak die niet langer door de overheid moet worden uitgevoerd. Ik leg €200 miljoen op tafel.

Maar wat gebeurt er dan met de abonnee? Die zal nog steeds zijn krant aan huis kunnen laten bezorgen, maar zal daar een eerlijke prijs voor betalen. Dat is de logische consequentie. Maar hij zal tegelijkertijd ook minder belastingen betalen, gezien de vette subsidie wegvalt.

Concurrentievervalsing en rem op innovatie

Natuurlijk kan de lezer ook beslissen naar de krantenboer gaan. Die laatste is touwens het grootste slachtoffer van de subsidie gezien die een ongeziene concurrentievervalsing teweeg brengt. Elk jaar sluiten volgens cijfers van Unizo een honderdtal krantenwinkels de deuren, onder meer doordat de overheid de krant aan huis subsidieert. Het is dus hoog tijd om het debat over de subsidie te openen en de vrije markt te herstellen.

Rest de vraag of het schrappen van de subsidie de gedrukte pers pijn zal doen. Het klopt dat de verkoop van gedrukte kranten vandaag relatief standhoudt in vergelijking met het buitenland. Dat is te danken aan de subsidie die maakt dat de bedeling quasi gratis is, wat de kost voor krantenuitgevers drukt. Maar ik stel eveneens vast dat ons medialandschap intussen de trein van de digitalisering mist. Ook daarvoor is de subsidie verantwoordelijk. Want de kranten missen de sense of urgency en sterke incentives om digitaal te innoveren. Nochtans is dat belangrijk om ook in de toekomst onze burgers van kwalitatief nieuws te voorzien. Dat digitaal de toekomst is, blijkt ook uit recente cijfers van het Centrum voor Informatie over de Media (CIM). Die bewijzen dat de kwaliteitskranten kunnen standhouden doordat ze werken aan de digitalisering.

We moeten ons de vraag durven stellen of het geoorloofd is deze subsidie in stand te houden, wetende dat ze de vrije markt geweld aandoet, de concurrentie vervalst, en de digitalisering en overlevingskansen van de kranten hypothekeert. Daarom wil ik het debat openen in de krant, in de nieuwe media, in het parlement en in dialoog met de sector. Een samenleving, onderneming of mens gaat zelden of nooit vooruit door het halsstarrig vastklampen aan verworvenheden.