Koning Filip betuigt ‘diepste spijt’ voor Belgische wandaden in Congo

In een brief aan president Félix Tshisekedi ter gelegenheid van de 60ste verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid betuigt koning Filip zijn ‘diepste spijt’ voor de wandaden die tijdens het bewind van Leopold II en de koloniale periode zijn aangericht. De brief komt onverwacht en was volgens premier Wilmès ‘een eigen initiatief’ van de koning.

‘Deze geschiedenis bestaat uit gemeenschappelijke verwezenlijkingen, maar ook uit pijnlijke episoden. Ten tijde van Congo-Vrijstaat werden geweld- en gruweldaden gepleegd die op ons collectieve geheugen blijven wegen. Gedurende de daaropvolgende koloniale periode werd eveneens leed veroorzaakt en zijn vernederingen toegebracht. Ik houd eraan mijn diepste spijt te betuigen voor die wonden uit het verleden. Wonden die ­tegenwoordig weer pijnlijk voelbaar worden door daden van discriminatie, nog te sterk aan­wezig in onze samenleving’, klinkt het in de brief.

Verschillende kranten berichten dinsdagochtend al over de brief, alvorens het Paleis het bestaan ervan meldde. Ze wijzen erop dat de koning met zijn spijtbetuiging erkent dat er een relatie is ­tussen de historische onderdrukking van de Congolezen destijds en het huidige racisme tegen zwarte Belgen. De bewoording ‘diepste spijt’ haalde het op ‘excuses’, omdat die eerste omschrijving meer duidt op een persoonlijk gevoel bij koning Filip. Het heeft ook minder juridische draagwijdte dan offi­ciële verontschuldigingen.

Wilmès: eigen initiatief van de koning

Premier Sophie Wilmès heeft in haar toespraak ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van de onafhankelijkheid van de Democratische Republiek Congo benadrukt dat koning Filip ‘op eigen initiatief’ een betuiging van ‘diepste spijt’ aan Congo heeft gegeven voor de gruweldaden uit het koloniale verleden. ‘Wanneer de koning zich uitspreekt is dat in de ik-vorm en dat is erg belangrijk. Want het gaat over zijn emoties, maar hij laat zich ook uit in perfecte overeenstemming met de regering’, verduidelijkte de Belgische eerste minister.een het erkennen van het lijden van het Congolese volk een eerste stap moet zijn.

Het federaal parlement, ging ze verder, heeft zich geëngageerd om een waarheidscommissie op te richten en premier Wilmès wil daarbij niet anticiperen op de conclusies van dat werk. ‘Dat werk moet sereen gebeuren, maar we moeten er ook de tijd voor nemen’, zei Wilmès tijdens een plechtigheid in Elsene. ‘Dat betekent dat het parlement contradictoire debatten zal leiden over onze huidige blik op het koloniale verleden. De eerste stap is het erkennen van het lijden en onze gezamenlijke geschiedenis.’

In haar speech benadrukte premier Wilmès dat de gezamenlijke geschiedenis die België en de Democratische Republiek Congo delen nooit vergeten mag worden, want vandaag is die nog altijd zichtbaar in al haar diversiteit. ‘We moeten de geschiedenis niet herschrijven, maar wel begrijpen. We zullen nooit een nieuw hoofdstuk kunnen schrijven in onze gezamenlijke geschiedenis zonder het kennen en erkennen van wat er in het verleden gebeurd is’, verklaarde Wilmès. Het gedeelde verleden, dat doordrongen is van ongelijkheden en geweld tegen de Congolezen moet op een heldere manier bekeken worden, vraagt de eerste minister, die beseft dat er nog werk aan de winkel is. “Hoewel ons land altijd gestreden heeft tegen racisme, moeten we erkennen dat er nog steeds werk is om alle vormen van di discriminatie tegen te gaan en iedereen gelijke kansen te bieden’, besloot ze.

‘Belangrijke stap’

De brief krijgt positieve reacties uit politieke hoek op sociale media. ‘Goed gedaan en een sterke boodschap van koning Filip’, vindt CD&V-voorzitter Joachim Coens. ‘Op naar meer respect en een sterke samenwerking’, vervolgt hij op Twitter.

‘Koning Filip zet met zijn persoonlijke brief aan het Congolese volk vandaag een belangrijke stap. Het parlement zal op basis van onderzoek en dialoog mee bepalen hoe we vandaag en morgen omgaan met de moeilijke koloniale geschiedenis van België’, stelt Kamervoorzitter Patrick Dewael (Open VLD) op Twitter.

‘Sterk en groots. De wonden zien en erkennen is het begin van genezing’, reageert ook gewezen Open VLD-voorzitster Gwendolyn Rutten.

‘Respect, maar…’

‘Met zijn brief en spijtbetuiging over het koloniaal verleden schrijft Koning Filip I geschiedenis. De vorst voelt de veranderde tijdsgeest aan en neemt afstand van een van zijn voorvaderen. Respect. De Kamer krijgt nu alle ruimte voor een officieel rapport met aanbevelingen’, reageert Groen-Kamerlid Wouter De Vriendt.

https://twitter.com/WouterDeVriendt/status/1277828915533357056Wouter De Vriendthttps://twitter.com/WouterDeVriendt

Met zijn brief en spijtbetuiging over het koloniaal verleden schrijft Koning Filip I geschiedenis.

De vorst voelt de veranderde tijdsgeest aan en neemt afstand van een van zijn voorvaderen. Respect.

De Kamer krijgt nu alle ruimte voor een officieel rapport met aanbevelingen.

— Wouter De Vriendt (@WouterDeVriendt) June 30, 2020

Maar hij wijst erop dat het werk met de spijtbetuigingen niet af is: ‘De Congo-commissie gaat binnenkort van start in het parlement. Als een land worstelt met haar verleden, kun je de verwerking ervan niet uitsluitend overlaten aan academici. Het is aan de politiek om de pijnlijke waarheid te assumeren én om er scherpe conclusies aan vast te knopen. De politiek moet de handschoen opnemen om zo te komen tot een officieel discours, het erkennen van betrokkenheid, richtlijnen over de publieke ruimte en excuses door onze instellingen. Ook over de teruggave van gestolen voorwerpen uit Congo dringt een beslissing zich op.’

Voor SP-A-kamerfractieleidster Meryame Kitir is de spijtbetuiging van koning Filip een belangrijke stap in de juiste richting, ‘in het erkennen van de fouten uit het verleden. Maar laat het ook en vooral een stap vooruit zijn in de strijd van vandaag tegen elke vorm van discriminatie en racisme’, stelt ze op Twitter.

Voor Ecolo is de brief van de koning op verschillende vlakken historisch: ‘Voor de eerste maal erkent en benoemt een koning in functie wat in die periode gebeurd is. Voor de eerste maal wordt ook het verband gelegd tussen het koloniaal verleden en de huidige gevolgen inzake racisme en discriminatie’, stellen de covoorzitters Rajae Maouane en Jean-Marc Nollet in een mededeling.

Gewezen Brussels minister Céline Fremault (cdH) vindt de brief met spijtbetuigingen ‘een historisch gebaar’ die ‘onze twee landen en hun burgers dichter bijeen brengt op deze 30 juni’.

‘Eerste historische stap’

Niet alleen politici reageren. Met zijn spijtbetuiging heeft koning Filip een nieuwe dynamiek gelanceerd in het debat rond het koloniaal verleden van België, zegt auteur Nadia Nsayi.

De 36-jarige Nsayi, die recent het boek ‘Dochter van de dekolonisatie’ publiceerde over haar familiegeschiedenis binnen de relatie tussen België en Congo, was verrast door de brief van de koning. ‘Het debat is natuurlijk niet nieuw, maar ik had dit op dit moment niet verwacht’. De koning, zegt ze, ’toont zich niet alleen zeer kritisch over de periode van Congo-Vrijstaat, maar ook over het koloniaal beleid tot 1960. Dat is positief. Bovendien kijkt hij niet alleen naar het verleden, maar legt hij ook de link met de samenleving vandaag. Daarmee toont de koning dat hij in onze maatschappij staat.’ Nsayi spreekt van een eerste historische stap in een debat rond de impact van het koloniaal verleden. Het onderscheid tussen ‘spijt’ en ‘excuses’ is op dit moment vooral een semantische discussie, vindt ze. ‘Ik kan geloven dat het maken van expliciete excuses bepaalde gevolgen heeft die politiek gevoelig liggen. Maar deze spijtbetuiging is toch ook niet niets.’ De koning heeft hiermee de aanzet gegeven om het debat op een nadere manier te gaan voeren en volgens Nsayi gaat dat debat zich nu op andere niveaus verderzetten. ‘Dit is niet alleen een zaak van het koningshuis, maar van de hele Belgische maatschappij. Ik kijk daarbij ook naar de kerk en de bedrijven.’