‘Kom niet klagen als er binnen twee jaar een camera voor je deur staat, het is voor je eigen veiligheid’

Matthias Dobbelaere-Welvaert, managing partner bij theJurists Europe, laat zijn licht schijnen over de uitbreiding van het cameranetwerk op onze wegen: ‘Hoe naïef zijn onze regeringsleiders eigenlijk?’

Er loopt een man rond in België die verlekkerd is op de afkorting ANPR, die staat voor ‘Automatic Number Plate Recognition‘. Die man is niemand minder dan minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA), maar ook hem kennen zal straks weinig zoden aan de dijk brengen als u overal gevolgd wordt op onze wegen. Niet 1000, maar wel dik 3000 slimme camera’s zullen in de toekomst nauwgezet uw rijgedrag en verplaatsingen bijhouden.

Kom niet klagen als er binnen twee jaar een camera voor je deur staat, het is voor je eigen veiligheid.

Ik ga deze opinie bondig proberen te houden. Niet alleen schreef ik in oktober 2017 voor Knack al eens een uitgebreide tirade over het wegkwijnen van onze privacy op de Belgische weg, ik ben ook op vakantie. Ik vermoed daarnaast dat uw aandachtspanne – we tekenen eind augustus – nog niet helemaal hersteld is van onze warme zomer.

Daarom: zeg neen tegen ANPR, omwille van deze acht hapklare redenen. U heeft geen excuus meer over om er niet wakker van te liggen.

Reden 1: ANPR is een hellend vlak

Een domme camera is geen ANPR-camera. Een domme camera filmt, en daar houdt het zo een beetje mee op. Een slimme camera kan veel meer dan dat: zo’n camera is perfect in staat om op basis van gezichtsherkenningstechnologie u uit een menigte te pikken (wat ook daadwerkelijk elke dag in China gebeurt). En dat laatste is ook in België echt geen science fiction: in de openbare aanbesteding vroeg de Federale Politie aan de industrie om na te gaan of de camera’s ook gezichten kunnen herkennen.

De camera’s op onze wegen zullen dus veel meer kunnen doen dan uw nummerplaat registreren en kijken of die in een database zit. Zij kunnen ook een foto nemen van het gehele voertuig, inclusief u als bestuurder én diegenen die u vervoert met uw geliefde vierwieler. Motorrijders hebben een streepje voor, de helmplicht levert vele voordelen.

Laten we het dan nog even hebben over de politiek, en niet over de techniek. Wat als er morgen een totalitaire partij aan de macht komt? Wat als er een Orbán aan de Leie opstaat? Deze slimme camera’s hebben werkelijk alles in zich om een volledig surveillance netwerk te activeren, waardoor geen rebellerende burger nog veilig zal zijn. Ik hoef u wellicht niet te herinneren dat de geschiedenisboeken vol staan met gevolgen van (recente) totalitaire regimes. 1984 was een boek en een film, geen handleiding.

Reden 2: Je hebt wél iets te verbergen

Ik word ondertussen helemaal gek van de boutade ‘ik heb niks te verbergen, dus ik heb niks te vrezen’. Edward Snowden zei erover: ‘Arguing that you don’t care about the right to privacy because you have nothing to hide is no different than saying you don’t care about free speech because you have nothing to say.’

Verder heb ik er helemaal niks aan toe te voegen. Het is het grootste onzinargument ooit. Wie meer wil weten, kan het uitstekende boek ‘Je hebt wél iets te verbergen’ van Maurits Martijn hier bestellen. Gewoon doen.

Reden 3: Het is niet proportioneel

Rechten als ‘privacy’ onder artikel 8 EVRM (Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, nvdr.), of vrije meningsuiting (artikel 10) zijn niet absoluut. Dat impliceert dat er beperkingen mogelijk zijn, en soms is dat ook gewoon gewenst. Maar elke inbreuk op een recht moet proportioneel zijn, ‘in verhouding’. Kijken we naar de retoriek van Jambon:

https://twitter.com/JanJambon/status/1031777572814823425Jan Jambonhttps://twitter.com/JanJambon

Nationaal ANPR-schild zal tot 3000 camera’s tellen (inclusief alle lokale politiezones die mee aan de kar duwen). Geseinde, criminele voertuigen zullen geen kant meer uit kunnen op onze wegen. https://t.co/QeYN0epBFT

— Jan Jambon (@JanJambon) August 21, 2018

3000 slimme camera’s, die dag en nacht de bewegingen van elke burger gaan bijhouden, waarvan de data maar liefst één jaar wordt bewaard. Dat allemaal om ‘geseinde, criminele voertuigen’ op te sporen. Gelooft u dat zelf? Zelfs als u een diehard N-VA’er bent, moet u toch ondertussen inzien dat dit niet spoort: geseinde wagens kunnen nu al, perfect legaal, getrackt worden. Er is werkelijk geen ziel in dit land die er iets op tegen heeft dat een (slimme) camera wakker wordt wanneer een geseinde wagen voorbij zoeft. Dat is echter niet hetzelfde als 3000 camera’s 24/7 laten draaien om elke burger te monitoren. Verre van.

Reden 4: Het is niet democratisch

Er stond geen zin te lezen in het partijprogramma van de N-VA over ANPR-camera’s bij de federale verkiezingen van 2014. Niks, nada. Dat betekent dat deze ingrepen absoluut niet democratisch gewettigd zijn, en dat de minister hiervoor helemaal geen mandaat gekregen heeft van de burger.

Wil u weten wat de burger echt denkt? Organiseer hier een referendum over. Als de meerderheid van de Belgen uw ANPR-gekte voor lief neemt, zwijg ik. Voorlopig toch.

Reden 5: Het is niet betrouwbaar

Hoe betrouwbaar zijn ANPR-camera’s? Ik heb het niet over de techniek zelf – die is best vergevorderd – maar over het werkelijke nut. Of dacht u dat een geslepen terrorist of zware jongen even met zijn eigen nummerplaat, braafjes ingeschreven bij het BIV, criminele feiten gaat plegen?

Hoe naïef zijn onze regeringsleiders eigenlijk? Een nummerplaat namaken kost absoluut geen moeite. Het doet me denken aan het verbod op anonieme simkaarten, een verwezenlijking op naam van Alexander De Croo (Open VLD). De enige die er daadwerkelijk door getroffen wordt, zijn brave burgers zoals u en ik.

Reden 6: Het is duur, erg duur

36,5 miljoen euro, voor 1000 camera’s. Voor 3000 camera’s zou dat op een 109,5 miljoen euro komen. Het centrale monitoringsysteem kost daarnaast ook elk jaar 2,5 miljoen euro aan onderhoud. Reken daar ook nog eens 10 miljoen euro bij voor 200 voltijdse personeelsleden.

Onze wegen behoren tot de slechtste van de Europese Unie. Enkel Servië wedijvert met de kwaliteit van ons asfalt. Op Ierland na investeert geen enkel land in de Unie zo weinig in haar weginfrastructuur. Ons land investeert 0,3% van het bruto binnenlands product: afbrokkelende tunnels en dodelijke B-wegen met putten zijn het gevolg. Budget vrijmaken voor peperdure camera’s kan wel. Faut le faire.

Reden 7: U wordt straks gevolgd door criminelen. Wel, het is te zeggen

De overheid kan niet alles. Ze doet beroep voor de exploitatie van het netwerk op een tijdelijke handelsvennootschap, met Proximus en het Lokerse signalisatiebedrijf Trafiroad (oude naam: Group Janssens) als aandeelhouders.

Over Proximus gaan we het hier niet hebben, maar wel over Trafiroad. Na het ridicule besluit van Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA) om alle 70-snelheidsborden te verwijderen van onze Vlaamse wegen (een voorbeeld dat werkelijk nergens wordt gevolgd in de Europese Unie), moeten de inkomsten ergens anders gehaald worden. ANPR-camera’s dus.

Het ANPR-netwerk dat criminelen moet opsporen, wordt gebouwd door een (ex-)crimineel.

De topman van Trafiroad, Glenn Janssens (ook wel de ‘keizer van de wegwijzer’ genoemd), is echter niet onbesproken. Janssens was jarenlang verwikkeld in een fraude- en corruptiezaak, in het kader waarvan het gerecht al in mei 2007 huiszoekingen verrichtte. Hij werd zelf ook aangehouden. In 2011 werd het bedrijf uiteindelijk in verdenking gesteld, maar Janssens kon het op een akkoordje gooien met het Openbare Ministerie: in februari 2015 kon hij de vervolging afkopen met 435.000 euro. All animals are equal, but some are more equal than others, zo schreef Orwell.

Ik hoop dat de ironie ondertussen doorsijpelt. Het ANPR-netwerk dat criminelen moet opsporen, wordt gebouwd door een (ex-)crimineel.

Reden 8: Er is geen opt-out

De ANPR-discussie woedde al een jaar geleden. Daarin werd soms het argument opgeworpen dat onze smartphones ‘nog veel erger zijn, meneer’. Het klopt dat Google met zijn Android-besturingssysteem al onze verplaatsingen netjes categoriseert, maar je kan ook een ander toestel kopen of simpelweg minder ‘Google consumeren’.

Er is echter absoluut geen opt-out mogelijk op onze Belgische wegen, u en ik betalen overigens langs alle mogelijke kanalen al meer dan genoeg voor dit krakkemikkig wegennet.

Conclusie

Het is wat tegenwoordig, met die privacy. Aan de ene kant kregen we de GDPR-manie, die ondernemers tot lichte waanzin dreef (u leeft nog, ook na 25 mei 2018), waarbij de Europese Unie duidelijk privacy op een voetstuk plaatst, in tegenstelling tot andere wereldmachten waar het begrip langzaam afbrokkelt tot een illustere waanvoorstelling.

Aan de andere kant krijg je in België partijen aan de macht – niet alleen N-VA, maar evengoed Open VLD die mee deze wet onderschreef – die langzaam maar zeker al knabbelend de privacy van de individuele burger wegvreten, tot het moment dat u wakker wordt in een wereld waarin u niks meer kan doen, zeggen of denken zonder dat uw overheid het weet.

Als u wil weten hoe dat voelt, richt na het lezen van dit stuk uw smartphonecamera eens op een collega, vriend of partner. Laat hen geloven dat u hen filmt. En kijk hoe onnatuurlijk, geagiteerd en onrustig zij reageren.

De overheid is uw smartphonecamera. U bent de collega, vriend of partner. U bent gezien.

Letterlijk. En figuurlijk.

Matthias Dobbelaere-Welvaert is managing partner bij theJurists Europe. Hij doceert ‘Copyright and Mediarights’ aan de Erasmus Hogeschool Brussel en is gespecialiseerd in privacy, vrije meningsuiting en artificiële intelligentie.