Deze Knack Extra ligt op 2 november in uw krantenwinkel
Recht op rechtDoor Rik Van Cauwelaert
Van de naoorlogse ministers van Justitie hebben alleen Alfons Vranckx (1968-1973), Jean Gol (1981-1988), Melchior Wathelet (1988-95) en Stefaan De Clerck (1995-1998, 2008-2011) langer dan vier jaar op het departement doorgebracht.
In het beste geval letten de ministers, met de middelen die zij ter beschikking kregen, op de justitiewinkel. Zelden werd de tijd genomen om het noodzakelijke vertrouwen van de magistratuur te winnen om zo, in samenspraak met de magistraten, tot deugdelijke hervormingen te komen.
De vier uitzonderingen die wel lang genoeg op het departement verbleven, die misten dan weer telkens om andere redenen de kans om justitie te moderniseren.
De Leuvenaar Vranckx bracht vijf jaar door op het departement. Vranckx had een uitstekende relatie met de magistratuur en had een aantal hervormingen kunnen doorvoeren. Ware het niet dat de conservatieve socialist geregeld door zijn eigen socialistische partij in de wielen werd gereden.
De Luikse liberaal Jean Gol bracht zeven jaar door op Justitie, even lang als de grote 19e-eeuwse justitiehervormer Jules Le Jeune, de maker van de gelijknamige wet op de voorwaardelijke invrijheidstelling. Doch Gol combineerde Justitie met het vicepremierschap, Institutionele hervormingen en zelfs voor een tijd met Buitenlandse Handel. Bovendien was de liberale voorman al te intens met de dagelijkse machtspolitiek begaan om een spoor te trekken op het justitiedepartement.
De Waalse christendemocraat Melchior Wathelet, die eveneens zeven jaar op Justitie bleef, miste dan weer de nodige daadkracht en zeker de ideeën om tot grote hervormingen te komen.
De Kortrijkse CD&V’er Stefaan De Clerck bracht in de regering-Dehaene II drie jaar door op Justitie en is intussen, nu met de regering in lopende zaken, aan zijn vierde jaar op het departement bezig.
Tijdens zijn eerste verblijf op Justitie werd De Clerck geconfronteerd met de pijnlijke nasleep van de zaak-Dutroux. In de huidige regering trad hij aan nadat zijn voorganger Jo Vandeurzen, die alles in huis had om een minister van Justitie van formaat te worden, ontslag nam als gevolg van vermeende inmenging in het Fortisarrest. Dat laatste incident zette de zo al moeilijke relatie tussen de magistratuur en de politiek alweer op scherp en zou finaal ook leiden tot het vroegtijdige ontslag van de hervormingsgezinde voorzitter Ghislain Londers van het Hof van Cassatie.
Elke nieuw aantredende minister van Justitie maakte er zaak van grote hervormingen aan te kondigen. Doch meestal raakte hij dan niet verder dan wat gemorrel in de marge en het opwekken van wrevel bij het college van procureurs-generaal en de magistratuur met voorstellen die weliswaar de media haalden maar waarvan de praktische uitwerking telkens onmogelijk zou blijken.
En zo blijven de grote, noodzakelijke hervormingen uit en krijgt het blazoen van Justitie een steeds doffere glans.
De toestand in de gevangenissen blijft deerniswekkend. De gevangenisgebouwen zijn hopeloos verouderd. Door de opeenvolgende besparingen werden de plannen voor nieuwe gevangenissen telkens uitgesteld, terwijl het aantal gevangenen, onder wie kostgangers die veeleer in psychiatrische instellingen thuishoren, gestaag toenam.
Rekeningen van externe gevangenismedewerkers raken te laat of helemaal niet betaald. Verderop in dit blad getuigt advocaat Raf Jespers van Progress Lawyers Network dat het vaak niet eens duidelijk is waarom een veroordeelde dan weer wel of weer niet wordt opgesloten. Steeds meer minderjarigen worden als volwassenen berecht en belanden niet in jeugdinstellingen maar in gewone gevangenissen.
De gerechtelijke achterstand blijft aanhouden, maar intussen verzetten de magistraten zich met alle middelen tegen elke poging tot werklastmeting.
De grote fraude- en corruptiedossiers als KB Lux, Beaulieu en de obussenaffaire kregen nooit hun beslag. In geen van deze zaken was het duidelijk of hier nu onkunde dan wel onwil in het spel was – vaak ging het om beide.
Het onderzoek naar de Bende van Nijvel is nog altijd niet afgerond en dreigt in 2015 te verjaren zonder dat we ooit zullen weten wie de daders waren van deze moorddadige roofovervallen. Gelukkig blijven speurders voortspitten, met de moed der wanhoop, ondanks de geringe belangstelling en ondersteuning van hun superieuren bij de politie en de onderzoeksmagistraten.
Het beloofde informaticasysteem voor justitie is veelbesproken maar staat tot op vandaag nog nergens.
Toch is het niet alleen de politiek die hier in gebreke blijft. Het zou de zaken alvast een stuk vooruithelpen mocht ook de magistratuur bereid zijn zich blijvend te verdiepen in de juiste verhouding tussen recht als idee en recht als werkelijkheid. Maar dat laatste vergt ook enig zelfonderzoek.
INHOUD
Van de redactie – Door Rik Van Cauwelaert.
De grote hervorming: Beweging, maar geen verandering – Ook bij zijn tweede passage op Justitie merkte minister Stefaan De Clerck hoe moeilijk je het gerecht kunt ‘verbouwen’.
Het land van Albert – Door Steve Michiels.
Juridisch gestalkt: Maak uw ex kapot – Weiger alimentatie te betalen, zal je ex met een half miljoen schulden op en raak er nog mee weg ook. De truc? Procedeer je te pletter.
Bijna klaar voor de 21e eeuw – De informatisering van Justitie heeft al miljoenen gekost, met vooralsnog erg weinig resultaat.
Alles wat de politie altijd al over u wilde weten – Wat er exact over u in de Algemene Nationale Gegevensbank (ANG) van de politie staat, komt u wellicht nooit te weten.
Internering: De cel waar je nooit uit raakt – Geïnterneerden die een gevaar vormen voor de maatschappij zijn de minst gewenste mensen in ons land.
Revolutie in het strafrecht – Vanaf volgend jaar zal er in België geen verhoor meer plaatsvinden zonder advocaat. Onder invloed van Europa wordt ons strafrecht een beetje Amerikaanser.
België-Holland achter de tralies – In Nederland moet je voor een straf van drie dagen al in de cel, in België gebeurt het steeds vaker dat je zelfs een strafmaat van drie jaar niet moet uitzitten. Plus de overbevolking in kaart en een fotoreportage van de cellen onder het Brussels Justitiepaleis.
Eerst de show – Kan de jury nog onbevooroordeeld oordelen in een gemediatiseerd proces? Allicht niet, maar de klok terugdraaien is evenmin een optie.
Iedereen wetsdokter – Nee, zo’n vaart loopt het niet, maar het succes van forensisch tv-speurwerk à la CSI heeft ontegensprekelijk invloed.
Ga niet naar de gevangenis – Wie veroordeeld wordt tot een gevangenisstraf van maximaal drie jaar belandt in de praktijk maar zelden achter de tralies.
Bladspiegel – Door Koen Meulenaere.
Knack Extra
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier