‘Kiwimodel is de oplossing voor patiënten die hun behandelingen niet meer kunnen betalen’

PVDA-voorzitter Peter Mertens verdedigt het kiwimodel om de prijs van geneesmiddelen beter te kunnen controleren.

Als we voor de 100 meest voorgeschreven geneesmiddelen uit patent het kiwimodel toepassen, dan brengt dat een half miljard euro op. Dat bevestigt het Planbureau bij het doorrekenen van het kiesprogramma van de PVDA.

De groepspraktijken van Geneeskunde Voor Het Volk trokken in mei 2017 met 400 patiënten naar het grensdorpje Hulst in Nederland om er medicijnen te gaan kopen. Ik was erbij en ontmoette er de gepensioneerde Renault-arbeider Georges Delombaerde en zijn vrouw. Allebei moeten ze dagelijks vijf geneesmiddelen innemen. Die zijn in Nederland stukken goedkoper. De maagzuurremmer omeprazole 40 mg bijvoorbeeld kost bij ons in grote verpakking 52 euro. In Nederland is de prijs ervan, zelfde verpakking, zelfde firma: 9 euro. En dat wordt volledig aan de patiënt terugbetaald. Georges zei me op de bus: ‘700 euro per jaar, dat zouden ik en mijn vrouw besparen als we onze geneesmiddelen aan Nederlandse prijzen kunnen aanschaffen. 700 euro per jaar.’

Kiwimodel is de oplossing voor patiënten die hun behandelingen niet meer kunnen betalen.

Al tien jaar ijveren de PVDA en Geneeskunde voor het Volk, samen met de mutualiteiten en middenveldorganisaties voor de toepassing van dat kiwimodel. Waarom? Wie ziek is, heeft er veel voor over om te genezen en daar maakt de farmaceutische industrie misbruik van. Ze legt de prijs van de geneesmiddelen veel hoger dan wat het werkelijk kost die medicijnen te ontwikkelen en te produceren. Het loopt zo de spuigaten uit dat de patiënten behandelingen niet meer kunnen betalen. Daarvoor is het kiwimodel de oplossing.

Met het kiwimodel zoals dat in Nieuw-Zeeland en deels ook in Nederland werkzaam is, schrijft de overheid een openbare uitbesteding uit per geneesmiddel. Het beste aanbod krijgt een terugbetaling van de sociale zekerheid. Zo wordt de beste prijs bedongen. Zowel de sociale zekerheid als de patiënt varen daar wel bij.

Volgens het Planbureau bespaart het RIZIV met het kiwimodel (voor 100 geneesmiddelen) jaarlijks 325 miljoen en wint de patiënt jaarlijks 223 miljoen euro aan koopkracht. Het Planbureau bevestigt daarmee de cijfers van de PVDA-studiedienst.

De viscerale aversie van minister De Block voor het kiwimodel

Het loont te moeite vandaag terug te lezen wat minister Maggie De Block (Open Vld) bij ons patiëntenbezoek aan Hulst allemaal in de Kamer als argument bovenhaalde om het kiwimodel te dwarsbomen. ‘Onze wetgeving laat niet toe het kiwimodel in te voeren.’ Dat argument van De Block klopt niet. In 2009 maakte het advocatenkantoor CMS De Backer in opdracht van de toenmalige minister van Volksgezondheid Laurette Onkelinx een studie over de juridische haalbaarheid van het kiwimodel. De studie werd nooit overgemaakt aan de Kamer. Maar Knack kon ze wel inkijken, en titelde toen: ‘Kiwimodel is juridisch perfect mogelijk’. Inderdaad, dat was de conclusie van de studie van CMS De Backer. Onze kamerleden Raoul Hedebouw en Marco Van Hees hebben dan ook een wetsvoorstel ingediend voor de toepassing van het kiwimodel dat volledig kan geïntegreerd worden in de bestaande wetgeving en conform is aan de Europese regelgeving.

In de Kamer zei minister de Block toen ook nog: ‘Rudy Demotte heeft ooit geprobeerd het kiwimodel hier te lanceren en hij is tegen de muur gelopen.’ Dat was wel erg gewiekst van haar. Want, wat vergat minister De Block daarbij te vermelden? Dat zij, Maggie De Block, toen zelf mee aan de basis lag van die mislukking. In 2005 presenteerde Rudy Demotte in de Kamer een wetsontwerp voor het kiwimodel. Bedoeling was toen al om zo 500 miljoen euro te sparen. De farmaceutische industrie zette toen naar eigen zeggen ‘de grootste lobbymachine ooit’ in om het wetsvoorstel te torpederen. Yolande Avontroodt (Open VLD) en… Maggie De Block dienden amendementen in, nota bene op een wetsontwerp van hun eigen meerderheid. De Open VLD zat toen namelijk zelf in de regering. Deze amendementen ‘herleiden de kiwi tot kiwimoes’ stond toen als commentaar in De Morgen te lezen. Vervolgens organiseerde big farma een ware juridische veldslag toen Demotte zijn kiwi-light probeerde toe te passen o.a. op de cholesterolverlager simvastatine. Uiteindelijk gooide Demotte de handdoek in de ring. En tien jaar later zei Maggie De Block na de actie van de medicijnshoppers van Geneeskunde voor het Volk in Hulst: ‘Laat de PVDA haar kiwi maar reanimeren, ik ga daar niet in mee.’

Antibiotica: de hold-up van minister De Block

De minister verweet Geneeskunde voor het Volk ook de overconsumptie te stimuleren door mensen goedkope geneesmiddelen te laten halen in Nederland. Met diezelfde redenering maakte ze antibiotica fors duurder: ‘Belgen slikken driemaal meer antibiotica dan Nederlanders. Door de prijs te verhogen gaat de patiënt wel twee keer nadenken.’ Ze verdubbelde het aandeel in de prijs dat de patiënt uit eigen zak moet betalen. Voor patiënten met verhoogde tegemoetkoming werd dat zelfs meer dan het driedubbele!

Iedereen wist: wie aan de overconsumptie iets wil doen, zal in de eerste plaats iets moeten doen aan het voorschrijfgedrag van de artsen. En nu, twee jaar later, toont de CM het met harde cijfers: duurdere antibiotica leidt inderdaad niet tot een daling van het verbruik. Het blijkt gewoon een botte besparingsoperatie op kosten van de meest kwetsbare patiënten: 20 miljoen euro per jaar. Raoul Hedebouw stelde de minster daar begin april in de Kamer voor aansprakelijk: ‘Het ergste is dat u vooraf wist dat de verhoging van de prijs geen invloed zou hebben op de consumptie en alleen maar geld van de patiënt zou binnenbrengen. Dat vind ik een schande.’

Naar het voorbeeld van Nieuw-Zeeland kan een deel van de opbrengst van het kiwimodel gebruikt worden om meer te informeren over geneesmiddelen. Zo was er Farmaka, een onafhankelijk centrum dat het verantwoord gebruik van geneesmiddelen promootte. Farmaka was een doorn in het oog van de farma-industrie. Het centrum moest zijn 28 medewerkers ontslaan als gevolg van besparingen van… minister De Block. Ondertussen geven grote farmaceutische bedrijven jaarlijks een half miljard euro uit om het voorschrijfgedrag van artsen te beïnvloeden. Of hoe de industrie de informatie en zo ook de consumptie controleert.

Wat is het alternatief van Maggie de Block?

Jean-François is 27 jaar. Hij heeft CTX, een zeldzame hersenziekte. Zonder behandeling leidt de ziekte tot dementie en verlamming, en uiteindelijk de dood. Het Italiaanse farmabedrijf Leadiant heeft het monopolie voor de behandeling binnengehaald. En meteen verhoogde Leadiant de prijs van 38 euro naar… 12.750 euro per maand. Een verhoging met een factor 335. Waanzinnig. Op kap van mensen met een ziekte, op kap van de sociale zekerheid.

Minister De Block gaat prat op haar Toekomstpact. Het is volgens haar het beste instrument om de prijzen onder controle te houden. Ze bloklettert op haar website: ‘Toekomstpact werkt, kiwimodel niet’. Dat Toekomstpact heeft ze in 2015 afgesloten met de farmaceutische industrie. In ruil voor een kleine prijsdaling van al leverbare geneesmiddelen beloofde de minister de terugbetaling te versnellen voor veel nieuwe medicijnen die eraan kwamen. Daarmee gaf ze de farmaceutische bedrijven een vrijgeleide om de prijs te vragen die ze willen. Geheime prijsafspraken waarbij de bedrijven in ruil voor een snelle terugbetaling een klein deel van hun prijs laten zakken, was vroeger een uitzonderingsmaatregel: het artikel 81. Maar in de 3 jaar sinds het Toekomstpact is de impact van artikel 81 al verzesvoudigd. Het zou over de periode 2015-2018 gaan over 2,88 miljard euro.[i] Door de koehandel is er totaal geen controle meer mogelijk.

In het systeem van de Block rekenen de grote farmabedrijven de hoogst mogelijke prijs aan, die patiënten en de ziekteverzekering bereid zijn te betalen. Met het kiwimodel komt er een einde aan die chantage – ‘Je geld of je leven’ – en aan de achterkamertjespolitiek. Met het kiwimodel neemt de samenleving via de overheid de touwtjes toch voor een minimum weer in handen.