Kiezersbelediging: waarover alle partijen zwijgen in deze campagne

De volgende regering zal moeten saneren. Hebt u de partijen daar in deze verkiezingscampagne al iets over horen zeggen?

Stel: u wilt een huis bouwen. Dan verwacht u dat de architect u een plan van het huis voorlegt: een ontwerp waarop duidelijk is hoeveel slaapkamers er zijn, waar de ramen en deuren komen, welke materialen er zullen worden gebruikt, hoe het dak wordt geïsoleerd enzoverder. De architect zal u ook zeggen wat dat allemaal zal kosten. Logisch en verstandig. Maar zondag moeten we naar de stembus om onze vertegenwoordigers te kiezen in het Vlaamse, het federale en het Europese parlement, zonder dat we echt zicht hebben op hun plannen en de daaraan verbonden facturen.

U hebt het in de voorbije verkiezingscampagne geen enkele politicus horen zeggen, maar de gouverneur van de Nationale Bank, Pierre Wunsch, liet er een maand geleden in Knack geen misverstand over bestaan: ‘De volgende regering zal weer moeten saneren.’ Misschien denkt u nu: saneren, dat doen we toch al jaren? Nee, niet echt, onze politici voeren een stop-and-gobeleid: het ene jaar wordt er wat beknibbeld, het volgende jaar niet. Zo krijgen we het idee dat we al jaren aan het saneren zijn, maar dat is niet zo. ‘Ik heb één grote vrees,’ zei Wunsch, ‘en dat is dat de mensen de besparingen moe zijn. En nu besparen almaar moeilijker aanvaard wordt, moeten we opletten dat we het populisme niet voeden.’ Met de grote winst voor Vlaams Belang in Vlaanderen en PTB-PVDA in Wallonië, zoals de peilingen aangeven, krijgt de gouverneur helaas gelijk.

We zullen dit jaar afsluiten met een begrotingstekort van 1,3 procent van het bbp, volgend jaar zal dat tekort oplopen tot 1,5 procent. Dat komt neer op een gat van 6 miljard euro dit jaar en 7 miljard volgend jaar. Als we onze afspraken met Europa over de begrotingsdoelstellingen willen nakomen, moet er bij de opmaak van de begroting in het najaar meteen 7,4 miljard euro worden gevonden. En nu komt de vraag: hebt u gehoord waar de verkozenen dat bedrag zullen halen? Waar wordt er bespaard? Wat wordt belast?

Het ging in deze campagne vooral over details, niet onbelangrijk en vaak interessant, maar het totaalbeeld ontbrak. Wat de overheidsuitgaven betreft, ging het bijvoorbeeld over een minimumpensioen: alle partijen willen dat verhogen tot 1500 euro, er is alleen discussie over hoe ze dat gaan doen. Daarna was er een hooglopende discussie over het optrekken van de pensioenleeftijd in verhouding tot de levensverwachting, een idee dat alle partijen in het verleden al hebben verdedigd. Maar zo vlak voor de verkiezingen hadden maar weinigen de moed om dat te herhalen. Er werd níét gediscussieerd over de grote pensioenhervorming, een werf waar de regering-Michel compleet heeft gefaald. Hoe houden we de pensioenen betaalbaar? Wat doen we met de verschillende pensioenregimes voor ambtenaren, zelfstandigen en werknemers? Wat met de zware beroepen? Wat met het puntensysteem zoals voorgesteld door de Commissie Pensioenhervorming? Geen woord.

Ook als het over de inkomstenzijde van de overheid ging, bleef het debat steken in details, al waren ze soms veelzeggend. Zo bleek dat Groen een vermogenskadaster wil invoeren, en dat daarbij iedereen die een ‘collectie’ bezit van meer dan 5000 euro dat moet aangeven. Zo’n collectie bleek te gaan over ‘waardevolle boeken of een gigantische wijnkelder’. Dat veroorzaakte veel commotie, maar er volgde geen debat over de hervorming van de personenbelasting. Hoe maken we die eenvoudiger en transparanter? Gaan we naar een dual income tax-systeem, zoals in Scandinavië, waarbij de inkomsten uit arbeid tegen een progressief tarief worden belast en de inkomsten uit vermogen tegen een vlaktaks? En moeten de btw-tarieven omhoog of omlaag? Niets daarover. Het is ook jammer dat het rapport van de Hoge Raad van Financiën over hoe de belastingen hervormd kunnen worden en wat dat zal kosten en opbrengen pas na de verkiezingen wordt vrijgegeven. Het zal voorwerp zijn van de regeringsonderhandelingen, maar kwam niet ter sprake tijdens de verkiezingscampagne. Dat is een belediging van de kiezer.

De voorbij weken hebben politieke partijen zich uitgesloofd om de kiezers te verleiden met cadeautjes allerhande, van werkweken van 32 uur mét loonbehoud over gratis doktersbezoek tot het terugdraaien van de pensioenleeftijd van 67 naar 65 jaar. Nooit werd gezegd hoe die zouden worden betaald en nog minder werd verteld waar straks de miljarden vandaan zullen komen om voor de zoveelste keer onze overheidsfinanciën op orde te brengen. Toch wordt van ons verwacht dat we zondag in het stemhokje onze democratische plicht vervullen.