‘Kan Koen Geens nog justitieminister blijven?’

Stakingen of andere acties kan minister Koen Geens gemakkelijk naast zich leggen. Maar wat gaat de minister doen met de uitspraak van het Grondwettelijk Hof, dat ons land zich buiten de internationale verdragen stelt’, vraagt Walter De Smedt zich af.

De eerste voorzitter van het Hof van Cassatie waarschuwde ervoor dat ons land een ‘schurkenstaat‘ kan worden, waarmee een land bedoeld wordt dat zich buiten de internationale verdragen stelt. Dat is nu bevestigd door het Grondwettelijk Hof.

In een arrest van 2 juni 2016 doet het Hof uitspraak over erg belangrijke vragen over de afkoopwet, de wet die toelaat dat de procureur met de verdachte een minnelijke schikking kan maken over het gepleegde misdrijf – waardoor de vervolging wordt afgekocht. Het Hof stelt dat deze minnelijke schikking zonder ‘daadwerkelijke rechterlijke controle’ een schending uitmaakt én van onze Grondwet, én van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens, én van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten. Duidelijker kan toch niet? Ons land is dus, ook volgens de uitspraak van het Grondwettelijk Hof, inderdaad een ‘schurkenstaat’.

Daarmee is de kous niet af. Want ‘De Staat’ draagt geen verantwoordelijkheid. Die ligt bij hen die van die Staat een ‘schurkenstaat’ hebben gemaakt. Eén persoon heeft in deze een niet te ontkennen verantwoordelijkheid: uitgerekend de minister van Justitie Koen Geens (CD&V) zelf.

Eubelius

Geens’ zakenkantoor Eubelius ontstond in 1994 en groeide aanzienlijk. Aanvankelijk door de associatie van vennoten uit andere vooraanstaande Belgische en internationale kantoren, en vervolgens door een sterke interne groei. De stichtende vennoot en senior partner Geens was een belangrijke drijvende kracht achter deze expansie. Tot hij Eubelius op 5 maart 2013 verliet om minister in de Belgische federale regering te worden. Onder Elio Di Rupo (PS) van Financiën, nu onder Charles Michel (MR) van Justitie.

Op de website van Eubelius wordt aangegeven dat de wet op de verruimde minnelijke schikking op vraag van de klanten van zakenkantoren werd gemaakt: ‘(…zijn ze) de uiting van een verzuchting die vooral vanuit het ondernemingsleven werd geformuleerd, omtrent een mogelijkheid om ook reeds ingestelde strafprocedures te beëindigen door een minnelijke schikking, in die gevallen waarin in hoofde van de verdachte de bereidheid bestaat om zijn schuld te erkennen en de financiële gevolgen hiervan vrijwillig op zich te nemen’.

Dat de verdachte, om aanspraak te kunnen maken op een schikking, schuld moet bekennen werd bevestigd door een andere partner van Eubelius, meester Raf Verstraeten. Hij werd als professor-expert in 2011 in het parlement gehoord: ‘Als de betrokkene de feiten bekent, beschouwt men dat men de zitting niet nodig heeft. In dit systeem kan de verdachte zijn schuld bekennen, waarna het parket een straf kan voorstellen die echter niet meer mag bedragen dan de helft van de maximale gevangenisstraf indien de verdachte voor de rechtbank zou worden vervolgd’. Deze garantie van schulderkenning overtuigde de parlementairen.

In De Standaard van 28 november 2013 verklaarde Raf Verstraeten, ditmaal in zijn hoedanigheid van advocaat van verdachte Luc Vansteenkiste, beheerder bij Bois Sauvage iets anders over die schulderkening. ‘De schikking van Bois Sauvage in het Fortis-dossier is geen schuldbekentenis’. Hetzelfde klonk in de verdediging van (de in het Panama Papers-schandaal vernoemde offshorebedrijf) Virage Commercial S.A: ‘Deze kwestie maakte het voorwerp uit van een fiscale en strafrechtelijke minnelijke schikking met de fiscus en parket. Alle verschuldigde belastingen werden betaald. De schikking houdt geen strafrechtelijke erkenning in, maar laat toe het verleden af te sluiten’

Plan Geens

Meester Geens mag dan wel Eubelius hebben verlaten, toch bleef de ‘uitgebreide minnelijke schikking’ zijn stokpaardje. Het is zelfs de essentie van de filosofie achter zijn hervormingsplan. Daarin noemt de minister de verruimde minnelijke schikking ‘een beginnende praktijk die nog in volle expantie is’ en die hij verder wil uitbreiden. De minister wil zo veel als mogelijk ook de behandeling door de strafrechter ontwijken, de reden zelf waarom het Grondwettelijk Hof tot vaststelling van de schending besloot: ‘In voorbereiding van het nieuwe Strafwetboek wordt tegen midden 2015 een taxatie-instrument voor strafwaardigheid ontworpen. Alleen de inbreuken die écht strafwaardig worden beschouwd omdat de door het misdrijf geschonden belangen dermate fundamenteel zijn voor het algemeen maatschappelijk belang en omdat voor de slachtoffers herstel niet mogelijk is via andere wegen, komen nog voor de strafrechter’.

Professor-advocaat-expert Raf Verstraeten hield een ander discours naargelang hij voor het parlement of voor de rechtbank stond. Justitieminister Koen Geens gebruikt een andere handigheid. Zoals de Afkoopwet – verscholen in een programmawet – in een verkeerde commissie werd gestemd, zo heeft Koen Geens de ‘potpourri-wetten’ bedacht. Of zijn het eerder Pots Pourris? Beseffen de parlementairen die dat allemaal, vermengd, te slikken krijgen, wel voldoende waarmee zij bezig zijn?

Justitieminister Koen Geens voelde zich ook, terecht, aangesproken door wat de eerste voorzitter zei over onze ‘schurkenstaat’. Hij pikte het niet dat de magistraten naar de pers stappen met hun grieven en verwees naar het Europees Hof, dat de magistraten ‘discretie’ oplegt. Dat moet hen ervan weerhouden de pers te gebruiken, zelfs niet om te antwoorden op provocaties: ‘Zo willen het de hogere eisen van de justitie en van de verhevenheid van de gerechtelijke functie’.

Wat een magistraat wegens de hogere eisen van de justitie en van de verhevenheid van de gerechtelijke functie wél en niet mag doen staat echter in De Gids voor de Magistratuur. Deze Gids werd opgesteld om te voldoen aan de Aanbeveling van het ministercomité van de Raad van Europa over de onafhankelijkheid, de doeltreffendheid en de verantwoordelijkheid van de rechters. In die Gids is duidelijk te lezen, op pagina 12: ‘Wanneer de democratie en de fundamentele vrijheden in gevaar zijn, wijkt de terughoudendheid van de magistraat voor het recht van verontwaardiging’.

Is dat dan nu onder meer door de gevolgen van de uitgebreide minnelijke schikking en de door de minister nagestreefde verdere uitbreiding ervan niet het geval?

Kloof

Dat er niet alleen tussen de politiek en de burger maar ook tussen de justitieminister en het gevangenispersoneel, het gerechtspersoneel en zelfs de magistraten een kloof gegroeid is, wordt iedere dag aangetoond. De misnoegdheid gaat echter niet alleen over de centen of de werkomstandigheden. Het gaat voornamelijk om de wijze waarop de justitieminister zijn opvatting over justitie wil doorzetten.

Je kan het een gebrek aan integriteit noemen, want door integriteit wordt bedoeld dat je doet wat je zegt en je zegt wat je doet. Dat is niet het geval als je door handigheden het gehele maatschappelijk beeld wil wijzigen. Want dat is waarmee de justitieminister bezig is: het invoeren van het verschil tussen arm en zeer rijk, de toepassing van wat hij het ‘ius vigilantibus‘ noemt, het recht van de wakkere ten koste van de zwakkere.

Stakingen of andere acties kan minister Geens gemakkelijk naast zich leggen. Maar wat gaat de minister doen met de uitspraak van het Grondwettelijk Hof die datgene wat hij door die handigheden kon bereiken, als een miskenning van de voornaamste internationale regelgeving omschrijft?

Hoe gaat hij zijn groots plan, dat gesteund is op die miskende regels, kunnen waar maken? En als hij dat kan: wordt de kloof met zowel de nationale als de internationale justitie dan niet nog groter? En kan Koen Geens, ten slotte, in dat geval nog justitieminister blijven?