‘Jonge ouders en startende ondernemers zullen spelregels van morgen bepalen: zijn ze daar klaar voor?’

‘We beseffen ondertussen dat er wel limieten zijn en dat de keuzes die we maken, ook gevolgen hebben – hier of elders, vandaag of morgen. Toch blijven we grotendeels een passieve generatie’, schrijft Niel Staes van denktank Oikos.

‘Ma kik binne ma kik binne om een lieke te beginne, zong ‘Fixkes’ in 2006. ‘Kvraagetaan’ was een lied over onze onschuldige jeugd. Een jaar eerder bracht John Mayer (°1977) ‘Waiting on the World to Change‘ uit. In tegenstelling tot ‘Kvraagetaan’ brak zijn nummer niet echt door in de Belgische hitlijsten, maar de tekst is me steeds bijgebleven.

https://www.youtube.com/video360270https://i.ytimg.com/vi/oBIxScJ5rlY/hqdefault.jpg480YouTube

Deze vormt de leidraad voor een scherpe analyse van en een hoopvolle oproep aan de oorspronkelijke ‘Samson-generatie’.

Velen van ons, mezelf incluis (°’81), zijn zonder zorgen opgegroeid in de jaren ’90. Misschien was het wel te zorgeloos. Onze comfortabele, maar ééntonige, monoculturele en voorspelbare Pleasantville-bubbel werd zelden doorprikt door de buitenwereld. Indien dat wel gebeurde, werd het afgedaan als ver-van-ons-bed. Reizen was nog een exotische ervaring met douanes en vreemde munten. Het internet stond nog in zijn onschuldige kinderschoenen. Wereldproblemen waren niet meer dan items op het journaal. Economische groei was de regel en ecologische problemen leken zich te beperken tot het gat in de ozonlaag en zure regen. Beide ‘opgelost’ door onze ouders nog voor we de schoolbanken hadden verlaten.

Bovenal, en daar ligt de kern van mijn reflectie, erfden we een maatschappijmodel dat perfect leek te werken. We genoten volop van de lusten, terwijl de lasten vaak ver buiten beeld bleven. Vandaag zijn wij de ’tweeverdieners’. Onze onschuldige kindertijd is al lang achter de rug, maar het systeem is nog hetzelfde met één groot verschil:

We beseffen ondertussen dat er wel limieten zijn en dat de keuzes die we maken, ook gevolgen hebben – hier of elders, vandaag of morgen. Toch blijven we grotendeels een passieve generatie. Op een dikketruiendag, een spaarlampensolden en wat fiscaal interessante zonnepanelen na, wikkelen we ons toch vooral in een genoegzame ontkenning van enige diepgaande verantwoordelijkheid. Dat gebeurt dan met excuses als: ‘Wij hebben dit systeem niet gebouwd en bovendien zijn we niet aan de macht. Het is dan ook niet onze plicht om er iets aan te doen.’

Dat is een bikkelhard verdict, maar er zijn ook hoopvolle signalen. Vooral wanneer de impact direct zichtbaar is, ondernemen bezorgde ouders meer en meer succesvol actie. Ik denk hierbij aan de toenemende eis voor meer verkeersveiligheid of minder fijnstof aan de schoolpoort. En uiteraard zijn er individuen die uitzonderlijk engagement vertonen om zaken bij te sturen. Collectief gaan we ook schoorvoetend bewuster om met wegwerpplastic, lokale voeding of elektriciteitsverbruik. Ironisch genoeg worden we hiertoe vaak aangespoord door onze eigen kinderen of rebelse jongeren op straat.

Een pijnlijke vaststelling is wel dat onze stem te vaak van het toneel verdwijnt als de cruciale vragen gesteld worden. Debatten over fiscaliteit, milieu, ruimtelijke ordening, consumptie en mobiliteit gaan we steevast uit de weg omdat de antwoorden ons dwingen om te kiezen tussen de lusten van onze jeugd en de harde keuzes van de toekomst. Onze inbreng is zelden meer dan zus-en-zo of ja-maar, terwijl we diep van binnen weten dat twee wagens per gezin, elke dag vlees, een goedkope vlucht, fruit van over heel de wereld en voorverpakte goederen heel handig zijn, maar ook een onhoudbare verdoken kost hebben.

Hoe graag we ook in de luwte bouwen aan ons persoonlijk verhaal. Dat liedje is bijna ten einde. Tussen nu en 10 jaar, wanneer onze ouders allen op pensioen zijn, zal een nieuwe generatie de verantwoordelijkheid krijgen over de toekomst van onze maatschappij. Het zullen niet de Anuna’s en Greta’s zijn die de moeilijke beslissingen moeten nemen, maar wel onze generatie. Het zullen de jonge ouders, de startende ondernemers en middle managers van vandaag zijn die de spelregels en krijtlijnen van morgen zullen bepalen.

En ik vrees dat we nog niet beseffen dat met die machtspositie ook een immense verantwoordelijkheid komt. Misschien voor het eerst in ons leven gaan we kleur moeten bekennen en beslissingen nemen die onze persoonlijke levenssfeer (werk en familie) echt overstijgen.

Op de achterbank was het aangenaam vertoeven, maar we moeten de vraag stellen wat we gaan doen. Vandaar volgende oproep, want er zijn een aantal zaken die we vandaag al kunnen doen.

Ten eerste is er nood aan leiderschap op het terrein. We moeten stoppen met wachten tot er iemand opstaat die ons op sleeptouw neemt. Dertigers en jonge veertigers onderschatten immers hun huidige machtspositie aan de keukentafel, in de vergaderzaal, in de voetbalkantine en in het publieke debat. Of het nu gaat over de online discussies met vrienden of belangrijke keuzes op het werk, laat je stem horen. Vaak zal jouw mening het verschil maken en mensen overtuigen om het duurzamer en menselijker aan te pakken. Leiderschap betekent ook dat je bereid bent om zelf stappen te nemen en deze binnen je familie- en vriendenkring bewust te verkondigen en fier te verdedigen. Waarop wachten we eigenlijk nog?

Ten tweede moeten we echt erkennen dat klimaatverstoring de uitdaging van de komende decennia wordt. Dan gaat het niet enkel over de strijd ertegen, maar ook over een hele reeks gekoppelde uitdagingen zoals fiscaliteit, consumptie, migratie, internationale solidariteit, etc. Wij gaan die vragen volwassen moeten beantwoorden. Ze zijn veel te belangrijk om aan bange roepers en roepende bangmakers over te laten. Bovendien zal de volgende generatie bijzonder streng ons rapport opmaken.

Tenslotte kunnen we veel meer steun bieden aan de jongeren. Zij zijn evenmin verantwoordelijk voor de talrijke systeemfouten, maar voor hen is dat geen excuus om aan de zijlijn te staan. Dat mag het voor ons ook niet zijn. We moeten daarom luidop bekrachtigen dat hun roep voor een duurzame planeet, een eerbare strijd is, die ons allen aanbelangt.

Het is dus tijd om mee met hen op de barricade te gaan staan als bezorgde huisvaders en -moeders die niet langer stilzwijgend naar het journaal kijken, maar ‘de jeugd van tegenwoordig’ actief steunen. Of om het met de oproep van Greta Thunberg te zeggen: “Young people have led the climate strikes. Now we need adults to join us too. We can’t stave off global heating by ourselves.“

Die adults. Dat zijn wij. Dus neem je agenda erbij, en blokkeer vrijdag 20 september.

Tot dan in Brussel.