Hoogleraar grondwettelijk recht en voormalig socialistisch politicus Johan Vande Lanotte vindt de uitspraak van de correctionele rechtbank in Mechelen echter geen kantelmoment.
Staat de vrijheid van meningsuiting op de helling? Als we partijen aan de rechterzijde van het politieke spectrum mogen geloven, is er de afgelopen week iets fundamenteels gebeurd. Vier leden van de radicaalrechtse actiegroep Voorpost werden veroordeeld door de correctionele rechtbank in Mechelen voor het aanzetten tot haat en geweld. Ze hadden actie gevoerd met een spandoek met daarop de tekst: ‘Stop islamisering’. Partijvoorzitters Bart De Wever (N-VA) en Tom Van Grieken (Vlaams Belang) uitten hun bezorgdheid over de uitspraak.
Ook voormalig socialistisch politicus Johan Vande Lanotte onthaalt het vonnis op gefronste wenkbrauwen. De emeritus hoogleraar grondwettelijk recht en mensenrechtenadvocaat zegt dat ‘stop islamisering’ een standpunt weergeeft waarmee hij het helemaal niet eens is. ‘Maar toch denk ik dat men te ver is gegaan met deze uitspraak.’
Betekent de rechterlijke uitspraak een kantelmoment in onze samenleving?
Johan Vande Lanotte: Met alle respect, maar een kantelmoment wordt haast nooit veroorzaakt door een lagere rechtbank. Zolang het hof van beroep, het Hof van Cassatie, de Raad van State of het Grondwettelijk Hof zich niet uitspreken, is dat heel voorbarig.
Hadden linkse partijen, zoals Vooruit en Groen, niet meer van zich moeten laten horen?
Vande Lanotte: Ik denk dat het debat over de vrije meningsuiting wel degelijk breed leeft. Mijn persoonlijke mening is dat men in de discussie rond het recht op vrije meningsuiting soms vergeet dat het zowat de enige vrijheid is waaraan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens ook plichten koppelt. Het is niet enkel een persoonlijk, maar ook een maatschappelijk recht. Vrije meningsuiting is nodig in een democratie, maar het is geen vrijbrief. Net daarom zijn er ook beperkingen, om te voorkomen dat dat recht de basisbeginselen van diezelfde democratie zou aantasten. Smaad, racisme, negationisme: bepaalde uitspraken zijn strafbaar. Op sociale media zie je veel uitingen waarvan je je kunt afvragen of ze niet tegengesteld zijn aan een democratische maatschappij.
De regering-Wilmès heeft de experts echt in de rol van boodschapper gedwongen.
De federale regering is van plan om grondwetsartikel 150 aan te passen om haatspraak, dat vandaag al strafbaar is, effectief te kunnen vervolgen via de correctionele rechtbank. Een goed idee?
Vande Lanotte: Dat is vrij logisch. Nu moeten die zaken via assisen gaan en dat is omslachtig.
De N-VA vreest dat het woord ‘haat’ veel te warrig is. De grondwetswijziging zal ervoor zorgen dat mensen voortdurend op hun woorden zullen letten uit vrees voor straffen, klinkt het.
Vande Lanotte: Met permissie, maar we leven in een maatschappij waar mensen al veel minder op hun woorden letten. Kijk naar de voorbije weken op Facebook en Twitter: schelden lijkt stilaan een hogere vorm van beschaving te zijn.
Moet het parlement ingrijpen om de term ‘haat’ beter te kaderen?
Vande Lanotte: (fel) Nee. Hatespeech is een term die is ingeburgerd bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Het klopt dat het een vage term is, maar daar kun je niet veel aan doen. Mocht de wetgever zelf gaan definiëren wat hatespeech precies is, dan zou het Europees Hof dat overrulen.
Facebook besloot een steungroep voor de geradicaliseerde militair Jürgen Conings te verwijderen. Hoe kijkt u naar die tienduizenden steunbetuigingen?
Vande Lanotte: Ik ben het ermee eens dat Facebook steunbetuigingen stopt voor iemand die gewapende bedreigingen uit. Het gaat er niet over dat die mensen dommeriken zijn of niet, maar wel over het feit dat geweld een no-go is in een democratische samenleving.
Vindt u dat viroloog Marc Van Ranst terughoudend moet zijn met uitspraken die niet tot zijn vakgebied behoren, zoals coronacommissaris Pedro Facon vraagt?
Vande Lanotte: Zijn situatie is betreurenswaardig. Ik heb zelf ook bedreigingen meegemaakt, er zijn geestigere dingen in het leven. Dat gezegd zijnde: het is problematisch dat er geen onderscheid is tussen experts en communicatoren. Hoe meer mensen een boodschapper als neutraal beschouwen, hoe sneller die wordt geloofd. Dat is geen verwijt aan de experts, die hun mening mogen verkondigen. Het is verbeterd onder Frank Vandenbroucke (Vooruit) en Alexander De Croo (Open VLD), maar de regering-Wilmès heeft de experts echt in de rol van boodschapper gedwongen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
