‘Job kwijt of uitkering naar omlaag: langdurig zieken krijgen van deze regering enkel een valse keuze’

PVDA-voorzitter Peter Mertens is verontwaardigd over de manier waarop de regering werk wil maken van de re-integratie langdurig zieken op de arbeidsmarkt.

Sedert 2017 kunnen langdurig zieken worden geactiveerd via een zogeheten ‘re-integratieprocedure’. Maar in 70 % van de gevallen zegt de patroon doodleuk dat er geen aangepast of ander werk voorhanden is en wordt de zieke werknemer zonder enige vergoeding afgedankt. De Ministerraad heeft deze morgen beslist dat zieke mensen die onvoldoende meewerken aan deze afdankingsprocedure 5 of 10 % van hun ziekte-uitkering kunnen verliezen. Mogelijke boetes voor patroons die niet zorgen voor aangepast of ander werk zijn zo goed als afgeschaft.

Verlies van 5% of 10% van de ziekteuitkering

De regering wil 100 miljoen besparen op de zieke werknemers en wil duizenden zieken terug naar de arbeidsmarkt. Daarvoor is een ingewikkelde en dwingende procedure uitgewerkt. De zieke werknemer kan door de mutualiteit of de werkgever worden doorgestuurd naar de Arbeidsgeneesheer die hem definitief arbeidsongeschikt kan verklaren. Hierop kan de patroon zeggen “geen ander of aangepast werk” te hebben. De werknemer wordt dan afgedankt wegens “medische overmacht”, dat wil zeggen zonder enige vergoeding. Dat gebeurt in 70 % van de gevallen en het gaat hierbij om 5 à 10.000 mensen in anderhalf jaar tijd.

De vakbonden adviseerden werknemers daarom om niet langer mee te stappen in een dergelijke procedure om zo ontslag zonder vergoeding te vermijden. Ze stelden voor om te gaan voor een vrijwillige re-integratie via een spontane afspraak bij de Arbeidsgeneesheer zonder risico op afdanking. De regering slaat nu terug met sancties tegen mensen die niet mee-werken aan haar ontslagprocedure: Wie het Inlichtingenblad van de mutualiteit niet invult, verliest gedurende één maand 5 % van zijn uitkering, wie niet komt opdagen voor een gesprek met de Adviserend geneesheer van de mutualiteit kan 10% van zijn uitkering verliezen. De langdurige zieken worden dus voor de keuze geplaatst: meewerken aan de procedure betekent in 70% van de gevallen hun werk verliezen, medewerking weigeren betekent een verlies van een deel van de uitkering.

Het is maar al te duidelijk dat dit een bijzonder gevaarlijk precedent is. Gelijkaardig als wat met de werklozen is gebeurd. Daar zijn de eerste beperkte sancties in de jaren ’80 van de vorige eeuw uitgegroeid tot massale schorsingen. Er gaan nu al voorstellen om deze sancties tegen zieken op termijn uit te breiden naar het volledig ontnemen van de ziekte-uitkering voor wie onvoldoende meewerkt. Zo zullen de zieken worden geduwd naar een keuze: hun werk verliezen of hun uitkering.

Vorige week wijdde ik de allereerste aflevering van mijn vlog op YouTube, De Keukenrevolutie, aan de jacht op de langdurig zieken. Op elke dagen tijd kwamen er opnieuw honderden getuigenissen binnen via mail, sociale media en de comments op YouTube. Mensen die getuigen hoe ze het slachtoffer werden van ontslag-zonder-vergoeding nadat ze hun goede wil getoond hadden door mee te stappen in de re-integratieprocedure.

Mensen die jarenlang hun botten hebben afgedraaid in zware sectoren zoals de vleesindustrie, om dan koudweg te horen te krijgen dat er “geen aangepast werk” is als ze het uiteindelijk begeven onder de artrose. Mensen die honderden euro’s in de maand verliezen, en daardoor zwaar in de financiële problemen komen. Opvallend veel anonieme getuigenissen ook, van mensen wiens’ procedure nog loopt en die schrik hebben van repercussies vanwege hun werkgever.

Boete voor de patroons: van 800 miljoen euro naar 0

De gehele procedure voorzag aanvankelijk ook sancties tegen patroons die weigeren te zorgen voor aangepast of ander werk. Die sancties zijn met deze Ministerraad nagenoeg geschrapt.

Er was vooreerst die ene positieve maatregel van het Federaal regeerakkoord: de patroons zouden worden geresponsabiliseerd voor de enorme toename van het aantal langdurige zieken. Alle studies wijzen als reden daarvoor naar het langer werken en de groeiende stress op de werkvloer. Voortaan zouden de patroons niet één maar twee maanden gewaarborgd loon moeten betalen. Deze maatregel zou in de ziekteverzekering in één klap 345 miljoen euro besparen. Ter vergelijking: met de huidige maatregelen rond re-integratie en daarbij horende afdankingen zal men ongeveer 100 miljoen uitsparen.

Maar het kot was algauw te klein. De patroons tierden moord en brand, zegden dat deze maatregel hen in totaal 800 miljoen zou kosten en het ‘prille herstel zou fnuiken’.Vincent Van Quickenborne deed er zijn grote schep bovenop: ‘Dat is een platte belastingsverhoging voor de werkgevers van 1 miljard euro.’ De regering luisterde gedwee en schrapte de maatregel nog voor hij op 1 januari 2016 zou worden ingevoerd.

‘Maar’, zo zei de regering, ‘we gaan een andere weg vinden om de werkgevers te responsabiliseren’. Eind 2016 dook dan het voorstel op om werkgevers te sanctioneren die niet genoeg inspanningen deden om ander of aangepast werk te voorzien voor mensen die in een re-integratietraject werden geplaatst. Zij zouden gedurende 6 maanden 10 % van de ziekte-uitkering moeten betalen van de betrokken werknemer. Hetzelfde toneel over de ‘platte pestbelasting’ en ‘het prille gefnuikte herstel’. Hetzelfde resultaat: sanctie wordt afgevoerd. En het hele verhaal begon opnieuw.

Verleden jaar komt dan een bijna symbolische boete van € 800 voor patroons die niet meewerken aan de re-integratie en geen redelijke aanpassingen doen naar aangepast werk en zo maar mensen afdanken. Maar de regering heeft intussen haar les geleerd: De procedure is zo zwaar, zo lang, met zoveel beroepsmogelijkheden, met tussenkomsten van advocaten dat ze onmogelijk tot veroordelingen kan leiden. Daarenboven zijn KMO’s beneden de 50 werknemers vrijgesteld en moet de hele procedure worden gedragen door de Inspectie Toezicht op het Welzijn op het Werk die met zijn 157 inspecteurs de bedrijven maar 1 maal om de 26 jaar kan bezoeken…

Maar zelfs die symbolische sanctieprocedure was voor het VBO nog te zwaar. De regering heeft nu beslist dat een patroon helemaal niet kan worden gesantioneerd als hij niets doet om het zware werk aan te passen en de zieke werknemer zo maar afdankt. Hij kan enkel worden veroordeeld als… hij niet motiveert waarom hij niets zal doen. Uiteraard met alle nodige beroepsprocedures.

Aanzwellend protest uit alle geledingen van de maatschappij

Het Vlaams Patiëntenplatform (110 patiëntenverenigingen) en het Netwerk tegen Armoede riepen gisteren de regering nog met aandrang op om deze sancties niet door te voeren. ‘Mensen die van een ziekte-uitkering leven, hebben weinig financiële ademruimte, maar wel torenhoge ziektekosten. Wij vrezen dat deze sancties hen nog meer het mes op de keel zetten’, zegt David de Vaal van het Netwerk tegen Armoede.

De Christelijke Mutualiteiten (CM) noemen de sancties bij monde van hun voorzitter Luc Van Gorp ‘betreurenswaardig’. Hij herinnert eraan dat de langdurige zieke als gezinshoofd al wordt gesanctioneerd met een loonverlies van 40 %. En dat daartegenover de boete van 800 euro voor de patroons maar kunnen via een omslachtige procedure. En hij besluit: ‘In plaats van met sancties te dreigen, zouden we ons beter afvragen hoe het komt dat zoveel mensen langdurig ziek zijn en inspanningen doen om te voorkomen dat mensen uitvallen.’

De dag voor de Ministerraad werd er ook een Protestmotie gestemd op het Colloquium van Progress Lawyers Network. Meer dan 150 vertegenwoordigers van vakbonden en het middenveld samen met vooraanstaande stemmen uit de juridische, medische en academische wereld debateerden de ganse dag over het onderwerp. Dokters en sociologen legden uit hoe het langer werken en de toenemende stress aan de basis liggen van de problematiek. Allen waren het erover eens dat de huidige integratie-procedure niets anders is dan een goekope ontslagmachine voor de patroons. Eensgezind werd gepleit voor een vrijwillige integratie met respect voor de patiënt.

En vergeten we vooral niet dat het thema van de langdurig zieken ook prominent aanwezig was op de vakbondsbetoging van 16 mei: Tienduizenden betogers zegden er neen tegen een maatschappij die mensen altijd maar harder en langer doet werken en hen dan afdankt en sanctioneert als ze ziek worden.

Tegenover ‘de buik van de samenleving’ staan een handvol wereldvreemde politici die blijkbaar niet de minste empathie kunnen opbrengen voor de pijn, het loonverlies en de hoge ziektekosten van honderduizenden patiënten. Kil en meedogenloos hebben zij deze re-integratiewetgeving gestemd waardoor duizenden zieke mensen hun werk verliezen onder dreiging van zware sancties. De N-VA politicus Jan Spooren zegt ongegeneerd over deze sancties: ‘Dankzij deze maatregel kunnen wij nu efficiënter het hoofd bieden aan de sterke toename van het aantal langdurige zieken.’

Eén positieve maatregel: afgebouwd

Natuurlijk willen vele langdurig zieken graag terug aan het werk. En in heel de re-integratie was er één maatregel die een positief effect sorteert, namelijk de ‘progressieve tewerkstelling’. Die maatregel laat toe om, met goedkeuring van de Adviserend geneesheer van de mutualiteit, het werk halftijds te hervatten. Qua inkomsten, kan de werknemer zo een halftijds loon combineren met een halftijdse uitkering van de ziekteverzekering. Dat is zowat de enige re-integratiemaatregel die in veel ondernemingen wordt toegestaan om tegemoet te komen aan de wensen van de zieke werknemers.

Men houdt het niet voor mogelijk, maar de regering heeft in het voorjaar beslist om de ziekteuitkering van net die werknemers in een ‘progressieve tewerkstelling’ te verminderen en de duur ervan te beperken. Het zit zo: Tot nu toe werd de ziekteuitkering berekend op basis van het loon, nu zal ze worden berekend op basis van het aantal gewerkte uren. Resultaat: mensen met een laag inkomen zullen hun uitkering verminderd zien tot € 250 per maand. Daarenboven zal de periode van een dergelijke progressieve tewerkstelling worden beperkt tot maximum 2 jaar. Er werd natuurlijk heftig geprotesteerd. Minister Maggie De Block zei daarom dat de nieuwe maatregel niet zou doorgaan voor de mensen die al in het systeem zitten. Voor wie er in de toekomst instapt, blijven de verminderde uitkeringen.

Heel die maatregel toont maar al te duidelijk dat het de regering weinig gelegen is om de zieke werknemers te re-integreren. Het gaat hem gewoon om 100 miljoen besparingen in de ziekteverzekering om zo de patronale bijdragen aan die sociale zekerheid verder te kunnen verlagen. Het gaat er ook om de zieke werknemers die de eigen werkgever niet meer wil, af te danken en hen te dwingen naar andere, vaak slechtere jobs om zo krapte op de arbeidsmarkt te vermijden. Die zou wel eens sociale onrust en loonverhogingen kunnen aanwakkeren.

Het zijn allemaal argumenten om de afschaffing te eisen van de huidige re-integratieprocedure. Zij moet worden vervangen door een procedure die werkt op basis van vrijwilligheid en de patroons effectief dwingt tot aanpassingen van het zware en repetitieve werk. Er moet een procedure komen die zo effectieve stappen zet naar Werkbaar Werk.