Jeff Bezos: de man die met Amazon de grootste winkel van de planeet leidt

Hij leidt de grootste winkel van deze planeet en toch heeft Jeff Bezos nog torenhoge ambities. Het einddoel: ons zonnestelsel koloniseren.

‘Opa, is het waar dat je vroeger naar de winkel moest om een boek of schoenen te kopen?’ Het zou over enkele jaren een doodnormale vraag kunnen zijn, als Amazon en sectorgenoten de strijd tegen de kleinhandel in stad en platteland helemaal hebben gewonnen. Toen Jeff Bezos in 1994 Wall Street achter zich liet om in een garage in Seattle de eerste online boekhandel ter wereld op te starten, dachten velen dat hij gek was geworden. Het befaamde Amerikaanse economische magazine Forbes omschreef zijn plannen als ‘Amazon.bomb’. Het blad wist wel zeker dat Bezos de strijd zou verliezen tegen giganten als Walmart en Barnes & Noble.

Ondertussen is Amazon uitgegroeid tot de grootste winkel ter wereld en is Jeff Bezos de rijkste man op aarde. En nog steeds koestert hij hemelhoge ambities. Met zijn bedrijf Blue Origin wil hij vanaf volgend jaar commerciële ruimtevluchten starten. Het grote einddoel is ‘het koloniseren van ons zonnestelsel’. Die droom jaagt Bezos al na van toen hij als vijfjarige live op televisie Neil Armstrong als eerste mens een voet op de maan zag zetten. Terwijl Vlaamse jongens in die tijd vooral zo snel als Eddy Merckx wilden kunnen fietsen, wilde Jeff captain Kirk of Mr. Spock uit Star Trek worden.

Toen Jeff Bezos 53 jaar geleden in Albuquerque in New Mexico ter wereld kwam, waren zijn ouders Jacklyn Gise en Ted Jorgensen respectievelijk 17 en 18 jaar. Het jonge huwelijk strandde op het overmatige drankgebruik van de vader. De moeder van Jeff hertrouwde enkele jaren later met de Cubaanse immigrant Miguel Bezos. In 1986 behaalde Jeff met glans een diploma in de computerwetenschappen aan de prestigieuze universiteit van Princeton. Vreemd genoeg startte hij zijn carrière niet in een of ander technologiebedrijf, maar wel als makelaar bij het New Yorkse hefboomfonds D.E. Shaw. Bezos had er als bijnaam ‘de spreadsheet fundamentalist’, omdat hij in alles wat hij deed een wiskundige logica zocht.

Volgens diezelfde logica voorzag hij ook dat mensen op den duur niet meer naar de winkel zouden gaan om hun inkopen te doen. Dat was immers veel te tijdrovend, met de almaar groeiende files en overvolle parkeerplaatsen. Het pas ontdekte internet zou die problemen oplossen en dus begon Bezos met de online verkoop van boeken. Hij koos voor boeken omdat die makkelijk als pakje te versturen zijn. En toen al dacht hij: als de klanten het straks gewoon zijn om boeken te kopen via het internet, zullen ze ook andere spullen digitaal willen aanschaffen. Een kwarteeuw later biedt Amazon bijna 300 miljoen producten te koop aan.

Bezos moest indertijd maandenlang schooien bij kandidaat-investeerders om een startkapitaal van 60 miljoen dollar bijeen te krijgen. Wie zich liet overhalen, zal zich dat niet hebben beklaagd: in 1997 trok Amazon naar de beurs en sindsdien is de waarde van het aandeel gestegen van 18 naar 1000 dollar. Tel uit je winst.

Ook Vlaanderen maakte kennis met het fenomeen Bezos en Amazon. Sydes, de durfkapitaalpoot van wat toen Corelio en nu het Mediahuis heet, startte eveneens met een online boekenshop onder de naam Azur. Maar zonder veel succes. Azur werd later verkocht aan Standaard Boekhandel, maar ceo Frans Schotte heeft nooit geloofd in de verkoop van boeken via het internet. Later fuseerde Azur met concurrent Proxis, dat nog altijd een sluimerend bestaan leidt. De Vlaamse internetwinkels werden in die jaren totaal overspeeld door Bol.com uit Nederland, dat net als Amazon begon als internetboekhandel en uitgroeide tot een winkel waar bijna alles te koop is.

Thomas Leysen, voorzitter van het Mediahuis en Umicore, heeft Jeff Bezos al twee keer ontmoet. ‘Ik sprak hem enkele jaren geleden tijdens een Bilderbergconferentie, en begin dit jaar opnieuw bij de viering van het honderdvijftigjarige bestaan van de Italiaanse krant La Stampa. Ondanks zijn status is hij een erg toegankelijk man. Je merkt meteen dat hij zeer intelligent is en weet waar hij naartoe wil. What you see, is what you get.’

Jeff Bezos is een zeer gedreven ondernemer. Hij lijkt wat dat betreft meer op Steve Jobs (Apple) dan op Bill Gates (Microsoft) of Mark Zuckerberg (Facebook) – die zich liever bezighouden met algoritmes schrijven dan met een bedrijf runnen. Wat ze alle vier wel gemeen hebben, is dat ze de wereld willen veranderen én verbeteren.

Kliklijnen

Maar Jeff Bezos en Amazon hebben ook enkele rafelige kantjes. In 2015 publiceerde The New York Times een artikel waarin werknemers getuigden dat ze mentaal gekraakt werden door de bedrijfscultuur bij Amazon. Zo zijn er anonieme kliklijnen om luie collega’s aan te klagen. Personeelsleden worden gestimuleerd om keihard kritiek te geven tijdens vergaderingen: schelden is goed, zwijgen is verliezen. Een werkneemster dreigde haar baan te verliezen omdat ze weigerde op zakenreis te gaan de dag na een miskraam. Een andere overkwam hetzelfde omdat ze een tijdje in ziekteverlof bleef na borstkanker. Mensen zaten soms huilend van wanhoop achter hun computerscherm, vertelde een medewerker aan de krant.

Bezos is een echte alfaman: ongevoelig, uitermate prestatiegericht en bijzonder koppig. Hij zoekt de grenzen op van het aanvaardbare en gelooft niet in een softe aanpak. Dat vergroot volgens hem het risico op bureaucratie. ‘Als Amazon wordt zoals Microsoft, dan gaan we failliet’, vertelde hij ooit tijdens een meeting met zijn topkader. Managers worden verondersteld om hun mails meteen te beantwoorden, ook ver na middernacht. Werkweken van tachtig uur zijn geen uitzondering. Maar omdat steeds meer managers zijn kort lontje niet meer pikten, zag Bezos zich enkele jaren geleden genoodzaakt een coach in te huren die hem moest leren een toontje lager te zingen.

De Trade Union Confederation riep hem ooit uit tot de ‘slechtste baas van de wereld’, nadat was gebleken dat het personeel in de magazijnen onder extreem zware druk moest werken, zeker tijdens drukke eindejaarperiodes. Dan werden van tevoren ambulances besteld om werknemers die bezweken onder het hoge werkritme naar het ziekenhuis af te voeren. Niet verwonderlijk dat slechts vijftien procent van de werknemers, ook wel Amazonians genoemd, het langer dan vijf jaar volhoudt bij het bedrijf. Toen Bezos het stuk in The New York Times had gelezen, stuurde hij een mail naar alle werknemers: ‘Dit is niet het Amazon dat ik ken. Mocht ik er werken, ik zou ontslag nemen.’ Hij beloofde beterschap.

De afwas doen

Thuis schijnt de man daarentegen wel heel aimabel te zijn. Zo doet hij elke dag de afwas na het eten. ‘I m pretty convinced it’s the sexiest thing I do.’ Hij zet nooit een wekker en neemt alle tijd om te ontbijten met zijn vier kinderen en zijn schrijvende echtgenote Tuttle MacKenzie. Vergaderingen mogen nooit vroeg in de ochtend ingepland worden, want zijn motto is: ‘Als ik thuis gelukkig ben, presteer ik beter op het werk en ben ik een betere chef.’

In vergelijking met zijn collega-miljardairs in de VS doet Bezos weinig aan filantropie. Bill Gates heeft zijn eigen stichting, die is uitgegroeid tot een van de grootste particuliere investeerders in de mondiale gezondheidszorg. Mark Zuckerberg heeft aangekondigd negentig procent van zijn vermogen te zullen schenken aan goede doelen. Bij Jeff Bezos is de teller blijven staan op enkele tientallen miljoenen dollars.

Jeff Bezos is ook een tegendraadse ondernemer. Toen de Amerikaanse printmedia in een crisis belandden en steeds meer lezers verloren, nam hij in 2013 voor 250 miljoen dollar de kwaliteitskrant The Washington Post over. Bezos verklaarde dat hij als kind gefascineerd was door de onthullingen over het Watergateschandaal. De nieuwe eigenaar investeerde fors in nieuwe digitale platformen en creëerde synergieën tussen de krant en Kindle, de e-reader die Amazon jaren voordien al had ontwikkeld. De aanpak lijkt te lonen, want de krant wint opnieuw terrein op Politico, de snel groeiende nieuwssite in Washington.

Volgens Thomas Leysen wil Bezos van The Washington Post een wereldreferentie maken qua nieuwsgaring. ‘Hij heeft natuurlijk het voordeel dat het een Engelstalig medium is, waardoor de hele wereld een potentieel publiek vormt. Hij wil duidelijk de positie van The Economist, The Guardian, The New York Times en Politico aanvallen.’ Zijn voorbeeld werd ondertussen gevolgd door Alibaba, zeg maar de Chinese Amazon. Dat kocht niet zo lang geleden ook een krant: The China Morning Post.

Volgens Leysen gaat Bezos er ook van uit dat de papieren krant niet snel zal verdwijnen. ‘De digitale wereld zal de analoge wereld niet totaal vervangen. De twee zullen de komende jaren naast elkaar blijven bestaan en elkaar aanvullen.’

Oorlogsverklaring

Dat is vermoedelijk ook de reden waarom Bezos dit jaar vriend en vijand verraste met de overname van de warenhuisketen Whole Foods. Dat is een zogenaamd premium warenhuis waar behalve verse en bioproducten ook luxegoederen worden verkocht. De warenhuizen zullen nu onder meer worden gebruikt als afhaalpunten voor bestellingen bij Amazon. Want dankzij de bakstenen winkels kan er ook geëxperimenteerd worden met nieuwe technologieën. Zo lanceerde Bezos Amazon Go-winkels waar de klanten hun spullen uit de rekken nemen en gewoon naar buiten wandelen zonder te betalen. Nieuwe software zorgt ervoor dat de rekening automatisch wordt vereffend.

Meteen na de overname van Whole Foods verlaagde Bezos de prijzen met dertig tot veertig procent. Velen beschouwen de overname als een oorlogsverklaring aan de traditionele warenhuizen. Het aandeel van Delhaize/Ahold verloor die dag meer dan zeven procent, waardoor 1,4 miljard euro verloren ging.

Onlangs kondigde het bedrijf aan dat het zijn abonnementsformule Amazon Prime ook in Vlaanderen zal lanceren. Wie een vast bedrag per maand betaalt, krijgt de garantie dat zijn aankopen een dag later thuis bezorgd worden, zonder bijkomende verzendingskosten. Toen het abonnement van 99 dollar per jaar in de VS werd gelanceerd, werd het aanvankelijk weggehoond. Wie gaat nu betalen voor producten die hij nog niet heeft besteld? Ondertussen hebben naar schatting 54 miljoen Amerikaanse huisgezinnen zo’n abonnement. De gemiddelde Amerikaan shopt op die manier voor 1500 dollar per jaar bij Amazon. De Colruyt’s en Aldi’s van deze wereld mogen hun borst alvast nat maken.

Winst dankzij de cloud

Jeff Bezos was ook een van de eerste investeerders in Google. In 1998 kocht hij voor 250.000 dollar aandelen in Google. Die zijn ondertussen 3,1 miljard dollar waard. Hij stak ook geld in Unity Biotechnology, dat onderzoek doet naar verouderingsprocessen, en in een lange lijst van start-ups die ondertussen de wereld veroveren zoals Airbnb, Juno Therapeutics, Uber en Twitter. Op dat sociale medium heeft Jeff Bezos zo’n 370.000 volgers, terwijl hij maar 129 tweets de wereld heeft ingestuurd.

Bij al die investeringen huldigt hij hetzelfde principe: focussen op de klanten en niet op de concurrentie. Bezos wil dat Amazon het meest klantgerichte bedrijf ter wereld is. Hij legt de nadruk op groei en omzet en niet op winst. Het is een onderneming van lage marges en zeer grote volumes. Twintig jaar lang maakte Amazon geen of nauwelijks winst. Dat veranderde pas in 2015 na de start van het uiterst winstgevende Amazon Web Services, waar duizenden bedrijven en instellingen in een cloud of wolk hun data kunnen achterlaten en stockeren. Dat is goedkoper dan zelf servers in de kelder te zetten. Amazon Web Services is ondertussen goed voor 75 procent van de operationele winst van Amazon.