Een mooie hommage in de “Langen Foundation”aan de avant-garde kunstenaar Jef Verheyen. (****)
Miskend
Eindelijk eens een goede contextuele tentoonstelling van de Antwerpse kunstenaar Jef Verheyen (1932-1984) in de Duitse Rijnstreek; een initiatief dat opnieuw aantoont dat de avant-garde in ons land weinig of niet wordt belicht én geëerd. Weinig mensen in onze musea zijn nog echt bezig met onderzoek en investeringen in zonderlinge pogingen om inzichtelijke verbanden te zoeken over de periode van de jaren vijftig en zestig zijn schaars.
Het siert iemand zoals de “onafhankelijke” kunsttheoreticus Johan Pas dat hij na zijn diepgaande studie over het ICC (Internationaal Cultureel Centrum) in Antwerpen nu diepgaand veldonderzoek presenteert over de brede avant-garde van het Antwerpse kunstmilieu vanaf het einde van de jaren vijftig.Het is Tijs Visser, de enthousiaste directeur van de Zero Foundation die ervoor zorgde dat het werk van Jef Verheyen terecht kwam op een zeer belangrijk internationaal presentatie-platform. Tijs Visser kon deze tentoonstelling als ferm onderdeel programmeren van de publieksmagneet de Quadriennale van Düsseldorf !
De expo “Jef Verheyen and Friends” is nu dankzij de inspanningen van Tijs Visser te zien in de mooie “Langen Foundation”, een private stichting gelegen in de landelijke rand van de welvarende stad Düsseldorf. De stichting van Viktor en Marianne Langen huist in een prachtig gebouw van de Japanse ster-architect Tadao Ando en is gelegen in een domein met andere experimentele kunstinitiatieven bekend als Insel Hombroich. Het blijft ongelooflijk hoe deze streek rond de “Ruhr” blijft investeren in kunst gestuwd door private gangmakers die met moed en visie hun geconverteerd kapitaal in kunst op een genereuze manier deelachtig maken aan een ruim publiek.
Een bezoek aan de “Langen Foundation” betekent trouwens een rustgevende uitstap; het gebouw nodigt uit te onthaasten, na te denken over de relatie tussen kunst en natuur en in de ruime architectuur van Ando intens en “zonder druk” te genieten van de puntgaaf geselecteerde kunst.
Vlaams en internationaal
Jef Verheyen noemde zichzelf “Le Peintre Flamant” wat zowel verwees naar zijn Vlaamsgezindheid als naar zijn schilderkunst die één zoektocht bleef naar “vlammende” symbioses op doek tussen licht en ruimte. De naam Jef Verheyen blijft vooral verbonden met het einde van de jaren vijftig; met de oprichting van de kunstenaarsgroep “G58” en zijn nauwe internationale contacten met toen de meest radicale kunstenaars zoals de Italianen Lucio Fontana en Piero Manzoni. Jef Verheyen zocht ook de kunstenaars uit het bruisende Düsseldorf op met (vooral) Günther Uecker en Otto Piene op kop die behoorden tot de ZERO beweging en activeerde artistieke samenwerkingen met al deze kunstenaars door tal van gezamenlijke kunstwerken uit te voeren.
De expo in Langen Foundation laat de toeschouwer toe in te zien hoe Jef Verheyen artistiek evolueerde van het etaleren van de “autonome” verfstreek tot zijn bij het bredere publiek bekende picturale velden waarin de kleur op het canvas als het ware meditatief verzinkt tot een verre visuele echo die als muziek in de oren klinkt. In een eerste ruime intro-zaal wordt het bijna als etherisch te definiëren werk van Jef Verheyen gepresenteerd met topwerken uit de Japanse collectie van Viktor en Marianne Langen. Hier is de vooral de hand en de werkwijze te zien en te voelen van antiquair Axel Vervoordt die Jef Verheyen goed kende en zijn werk en dat van zijn vrienden-kunstenaars verzamelt en verhandelt. Het is een expo-techniek van samenvoegingen die Axel Vervoordt al eerder met publiek succes uittestte in zijn tentoonstellingen in Palazzo Fortuny in Venetië en met dit soort tentoonstellingen op een poëtisch-theatrale manier aantoont dat “de vorm” van het kunstwerk niet echt evolueert in het verloop van de tijd.
Context
Het werk van Jef Verheyen wordt hier in de context van zijn tijd gepresenteerd op één magistrale muur met machtige kunst van geestesgenoten. Het is volop genieten van “achromes” van Piero Manzoni; van een heerlijk abstract werk van Bram Bogart, van Walter Leblanc en Yves Klein. Het minder bekende werk van de Italiaan Enrico Castellani bestaat uit canvas dat reliëf wordt via nagels die eizona het doek doorboren. En wat een kunstenaar was Lucio Fontana… die o.a. met zijn messteken en insnijdingen in het doek de ruimtelijkheid van het schilderij “letterlijk” opzocht.
Naast al dat moois ontsluit deze tentoonstelling ook een stukje “Vlaamse” kunstgeschiedenis. “Vlaamse Landschappen” in het Oost-Vlaamse dorp Mullem was volgens de kunsthistorici een voorloper van de “land art”. In een kasteeltje in Mullem waarin een galerie was gevestigd werkten Jef Verheyen en Günther Uecker in 1967 een breed project uit dat begon met het wit schilderen en leeg laten van kamers in het kasteel.
Niet helemaal naar de zin van de galeriehouder wisten beide kunstenaars via het plaatsen van “frames” in het landschap, het positioneren van witte zeilen aan wasdraden en op gazon en het hameren van nagels in een houten brugje de kiemen van de zero-beweging te ontvouwen en het begrip “kunstwerk” te verruimen via het landschap als drager.
De private “Langen Foundation” in Neuss brengt een tentoonstelling die absoluut in een museum thuishoort en zeker één in de Antwerpse metropool, de thuishaven van Jef Verheyen…
“Jef Verheyen and Friends” nog tot 16 januari 2011 in Foundation Langen in Neuss
www.langenfoundation.de
p.s. Nam June Paik
Ben je in de buurt van Düsseldorf en heb je nog wat tijd neem dan die tijd om de retrospectieve tentoonstelling te bezoeken van Nam June Paik (1932-2006). Nam June Paik moet worden beschouwd als de grondleger van de (video)kunst gebaseerd op nieuwe media. In Kunstpalast is een fascinerend overzicht te zien van de manier waarop Paik vanaf het begin van de jaren zestig de techniek van zijn tijd gebruikt en manipuleert richting verbluffende kunst.
Paik deformeerde midden de jaren zestig het televisietoestel door de beeldbuis te teisteren met een magneet zodat abstracte en mooie vormen de reguliere t.v-programma’s vervingen. Paik deed samen met o.a. John Cage en Joseph Beuys volop mee aan Fluxus en happenings en wist zich steevast aan te passen aan de nieuwe technologie. Naast de “open” presentatie van quasi alle vroege werken die in het verlengde van fluxus zijn te situeren zijn tal van “tv buddha’s” te zien, “video-chairs” en eindigt de expo met “Laser Cone” (2001/2010), een geweldige installatie die bestaat uit een kegelvormige tent waarin een fascinerend spektakel wordt vertoond met wervelende laserstralen.
Deze tentoonstelling overschouwt de kunst van een genie die samen met Joseph Beuys in Düsseldorf ervoor zorgde dat vanaf toen kunstopleidingen radicaal afweken van de academische… en de artistieke vrijheid de rode loper uitrolde voor experimenten met beeld en geluid.
Nam June Paik: nog tot 21 november in Kunstpalast in Düsseldorf.
Www.museum-kunst-palast.de
Luk Lambrecht
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier