‘Ja, ons land telt 2 democratieën: één voor wie veel geld heeft, en voor wie dat niet heeft’

Tijdens Manifiesta stelt PVDA-partijvoorzitter Peter Mertens, een alternatief plan voor. ‘Ja wij leven in een land met twee democratieën. En dat zijn niet de democratieën van het noorden en van het zuiden. Maar dat is de democratie voor wie veel geld heeft, en dat is de democratie voor wie dat niet heeft. En de muur tussen beide wordt steeds groter.’ Lees de volledige speech hier.

Goede middag ManiFiesta,

Goede middag in het land met negen parlementen, drie hoogste rechtscolleges, twee koningen en zelfs drie koninginnen, met tien provincies maar toch elf gouverneurs en vooral… met nieuwe rechtse regeringen.

Rechtse regeringen die onder hun jas donkere wolken dragen.

Donkere wolken van inleveren. Van achteruitgang.

“Nous devons faire preuve de courage” zegt Charles Michel van de Franstalige liberalen. “We moeten blijk geven van moed.”

Het is de moed om een regering van patroons te vormen,

het is de moed om een minderheidsregering te vormen langs Franstalige kant. Het is de moed om samen te klitten met alle krachten die de mens en de planeet zien als radertjes in de ratrace naar maximaal profijt.

Wat is het voor moed, die de kleintjes doet betalen en niet durft raken aan de groten?

Wat is het voor moed om mensen langer te laten werken, tot hun 65e, en hen dan nog eens 100 tot 300 euro pensioen af te nemen?

Wat is het voor moed, die slaafs de Europese dictaten volgt en een hongerdieet oplegt aan de hele samenleving, terwijl men weigert een vermogensbelasting in te voeren voor de toplaag?

Wat is het voor moed afschakelplannen op te leggen aan de Belgische steden en gemeenten omdat men na tien jaar liberalisering de elektriciteitsvoorziening niet langer kan garanderen?

En wat voor moed is het de hielen te klakken voor de NAVO en in volle crisis 40 peperdure oorlogstuigen te bestellen bij de Amerikaanse oorlogsindustrie? Voor 6 miljard euro, een bedrag waarmee je de armoede in ons land kan uitroeien, en waarmee je dan nog veel andere dingen kan doen.

Neen, beste vrienden en kameraden, echte moed is iets anders.

Echte moed betekent: de rug rechten bij onrecht.

Echte moed is: zélf een visie ontwikkelen om uit de crisis te geraken en niet langer de slippen te dragen van grote patroons, van nucleaire lobby’s en van de militaire industrie.

Echte moed is: de verantwoordelijken van de crisis aanspreken.

De beweging van de moedigen

Het goede nieuws is: er bestaat in ons land een beweging van de moedigen.

Een tegenbeweging, die de rug recht bij onrecht.

En een deel van die tegenbeweging is vandaag hier op ManiFiesta aanwezig.

Nationaal en internationaal.

Op dit podium spraken onder meer Michel Meyer van het ABVVV, Stefaan vanthournehout van het ACV, Wouter Hillaert van het platform Hart boven Hard, burgerrechtenactiviste Angela Davis uit de Verenigde Staten, en natuurlijk Fadwa Bargouti uit Palestina.

Wat hen bindt is de solidariteit. Wat ons bindt is de solidariteit.

Zij verdienen een daverend applaus.

Er zijn hier vandaag heel veel Angela’s en Fadwa’s aanwezig. Woordvoersters en woordvoerders van het klein verzet en van het groot verzet. Maar altijd van het sociaal verzet!

Kijk maar rond.

Dit is het feest van de solidariteit.

Dit is het feest van diegenen die de zon in hun broekzak hebben, zoals men destijds zo passend Julien Lahaut omschreef.

Dit is het feest van hen die zich niet laten verdelen.

Niet door de taal die ze thuis spreken. Niet door de plaats waar ze geboren zijn. Niet door iemands voornaam, geloofsovertuiging, seksuele voorkeur of geslacht.

Dit is het feest van de eenheid. Van Malika uit Schaarbeek, van André uit Aalst, van Céline uit Bastogne. Dit is jullie feest.

Het grootste solidariteitsfestival van het land.

Wij zijn hier vandaag met meer dan 10.000 aanwezig!

Twee democratieën

Toen wij vijf jaar geleden met Solidair en Geneeskunde voor het Volk voor de eerste keer ManiFiesta organiseerden, geloofde niemand dat er ooit meer dan 10.000 mensen zouden samenstromen voor een solidariteitsfestival.

Het was het jaar nadat de banken vielen. Er werd ons toen verteld dat we snel moesten ingrijpen, anders zou de hele economie omvervallen. Het was een kwestie van collectief overleven.

Vandaag dringen zich een aantal vragen op.

Heeft men over “zelfredzaamheid” gesproken toen de banken vielen, en heeft men toen geëist dat die banken zelf op eigen benen zouden staan?

Werd er toen gevraagd dat bankiers bijscholingscursussen zouden volgen bij de RVA, om te bewijzen dat ze wel konden bankieren?

Werd er toen gesproken over verplichte gemeenschapsdienst? Het ging toch om mensen die de samenleving op de rand van de afgrond hadden gebracht?

Iedereen kent het antwoord. Er werd niets gevraagd.

Neen, er kwam geld. Veel geld.

De Europese bankiers kregen een injectie van 1.600 miljard euro om er bovenop te komen.

Ze werden de grootste uitkeringstrekkers van het continent.

In dit land krijgen mensen die rondkomen van een uitkering steeds meer voorwaarden opgelegd. Men moet beschikbaar zijn, men moet cursussen volgen, men moet niet te kieskeurig zijn.

En wie niet voldoet aan de voorwaarden, wordt gesanctioneerd.

Voor de ene klasse van mensen bestaat er weinig steun, veel voorwaarden en harde sancties.

Voor de andere klasse van mensen bestaat er veel steun, geen voorwaarden en geen sancties.

Ja, wij leven in een land met twee democratieën.

En dat zijn niet de democratieën van het noorden en van het zuiden.

Maar dat is de democratie voor wie veel geld heeft, en dat is de democratie voor wie dat niet heeft. En de muur tussen beide wordt steeds groter.

Wij moeten die muur slopen.

Een eigen verhaal

Dit jaar wordt het jaar van het sociaal verzet. Met de cactus als symbool: sympathiek en stekelig. Stekels van verzet en verontwaardiging.

Maar verontwaardiging volstaat niet.

We kunnen niet gewoon maar het dominante verhaal verwerpen.

We hebben ons eigen verhaal nodig. Over wat de wereld zou kunnen zijn. Over wat de wereld zou moeten zijn.

We hebben onze eigen taal nodig. Niet de taal van de beurs, maar mensentaal.

We hebben ook onze eigen wij nodig. Niet een bekrompen of een nationalistisch wij. En ook geen praatmakers-wij, zo’n wij-zitten-allemaal-in-hetzelfde-schuitje-wij.

Wij hebben een fiere wij nodig. Een wij van de 99 procent. Wij zijn de welvaartmakers. Wij zijn het die door onze arbeid de rijkdom creëren maar daar steeds minder van terugzien. Zonder werkvolk, geen welvaart!

We hebben een eigen verhaal, een eigen taal, maar vooral een eigen project nodig. Een alternatief waar we samen aan bouwen. Een toekomstplan. Een radicaal plan, want “radicaliteit is niets anders dan het probleem bij de wortel aanpakken”, zoals Angela Davis zegt.

De stekels van de cactus staan symbool voor sociaal verzet en verontwaardiging, maar evengoed worden het prikkels voor sociale, ecologische en democratische vernieuwing.

Vandaar ons plan, ons Cactusplan. Vandaag heb ik dat plan samen met PVDA-Kamerlid Raoul Hedebouw aan de pers voorgesteld.

We doorprikken de besparingsballonnetjes die de federale regeringsonderhandelaars dag na dag oplaten.

We bouwen aan een alternatief voor het asociale beleid van de rechtse regering. Een ambitieus investeringsplan dat mens en milieu centraal stelt, en niet de maximale winst van multinationals en multimiljonairs.

Een toekomstplan, met drie sterke hefbomen: sociale, ecologische en democratische vernieuwing.

Sociale vernieuwing

Sociale vernieuwing is meer dan ooit nodig. Want wat we vandaag meemaken, is sociale afbraak.

Deze week hoorde ik de schrijnende getuigenis van Frank Van Den Bleeken op het nieuws. Frank is wat men een ‘geïnterneerde’ noemt. Iemand met een psychiatrische problematiek die bij gebrek aan aangepaste instellingen in de gevangenis zit. Zonder psychische begeleiding. Zonder aangepaste medische zorgen.

Deze week vroeg Frank euthanasie. Omdat hij geen uitweg meer zag voor zijn lijden. Omdat hij nooit de zorg kreeg die hij nodig had.

En Frank is niet alleen. Er zijn ook bejaarden en zwaar gehandicapten die om euthanasie vragen bij gebrek aan financiële middelen om zich zorg te kopen.

Het is het falen van de zorg. Het failliet van een samenleving die zich kapot bespaart.

Het enige wat nog telt zijn rendementscijfers en economische output. De commercie sluipt overal binnen. In sommige rusthuizen kijkt men niet meer naar de kwaliteit van de zorg, maar telt men het aantal pampers, en de minuten die het personeel per patiënt mag besteden.

Hoe kun je volhouden dat wij zorgen voor de zwaksten in de samenleving, als gehandicapte medemensen jarenlang op de wachtlijst staan, en naar de rechtbank moeten stappen om hun recht op verzorging af te dwingen?

Hoe kun je volhouden dat geneeskundige zorg een ‘recht’ is, als zowel de Vlaamse, de Waalse als de nieuwe federale regering nieuwe besparingen willen doorvoeren in de sector.

Hoe kun je volhouden dat zorg essentieel is voor de samenleving, als wij de zorgsector steeds meer overlaten aan rendementsjagers op de vrije markt?

De markt is niet geïnteresseerd in het algemeen belang, de markt is niet gericht op inspraak of medebeheer door de burgers, de markt vertrekt niet vanuit de solidariteit die een samenleving beschaafd maakt. Winstbejag leidt tot selectie waar de dikste portefeuille zich de meeste zorg kan kopen.

En daarom beste vrienden en kameraden, moeten wij stoppen met te besparen in de zorgsector. Want dat leidt tot drama’s.

Wat wij nodig hebben, dat is sociale vernieuwing in plaats van sociale achteruitgang. We moeten investeren in rusthuizen, in kinderkribbes, in geestelijke gezondheidszorg. Dat is vooruitgang. Dat is sociaal beleid.

Sociale vernieuwing, dat is ook investeren in kwaliteitsvol onderwijs dat voor iedereen toegankelijk is. We moeten stoppen met te besparen in het onderwijs, want we besparen onze eigen toekomst kapot.

De ongelijkheid in ons land neemt hand over hand toe. En het ergste is dat ons onderwijs de ongelijkheid reproduceert. Generatie na generatie. Dat ons onderwijs een hele laag jongeren uitspuwt die al hebben afgehaakt in onze samenleving, nog voor ze 18 jaar oud zijn. Dat is akelig.

Net zoals het akelig is dat men het hoger onderwijs nog duurder wil maken. Met inschrijvingsgelden van 1100 euro. Alleen wie veel geld heeft zou hogere studies kunnen volgen. En zo wordt afkomst of rijkdom het criterium voor het studieniveau. Dat is heel erg negentiende-eeuws.

In plaats van ons onderwijs af te breken, moeten we juist meer investeren in onderwijs. Meer scholen, met méér begeleiding en kleinere klassen. Een onderwijs waar elk kind een plaats heeft. Een onderwijs waar iedereen met een diploma de klas verlaat. Een onderwijs met kwaliteitsvolle infrastructuur, en een brede onderwijsvisie. Dat is de sociale vernieuwing die wij bedoelen: investeren in de toekomst, in uitgebouwde collectieve dienstverlening, in een sterke sociale zekerheid, in een brede cultuur, in jobs en in lonen.

Ecologische vernieuwing

Naast sociale vernieuwing is het ook de hoogste tijd voor ecologische vernieuwing. Voor het klimaat is het al lang niet meer vijf voor twaalf, het is vijf na twaalf.

De concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer en in de oceanen is in 2013 wereldwijd sneller gestegen dan ooit en heeft een nieuw recordpeil bereikt. De hoeveelheid CO2 is vandaag bijna de helft hoger dan in het jaar 1750, voor de mens op grote schaal begon te produceren.

Dat er dus niemand nog beweert dat de klimaatcrisis niet bestaat.

Leg dat maar uit in Afrika, waar de woestijn oprukt en de watervoorraden verdampen. Leg dat maar uit in Azië, waar arme landbouwers zorgelijk naar de lucht kijken, omdat de moessonregens uitblijven. Leg dat maar uit in de Filipijnen, waar de orkaan Hayan aan duizenden mensen het leven kostte.

Maar weet je wat de bekende activiste Naomi Klein zegt? “Vergeet alles wat je weet over de opwarming van het klimaat: CO2 is het probleem niét. Het probleem heet: kapitalisme.” En ze voegt eraan toe: “er is ook goed nieuws: we kunnen van deze klimaatcrisis evengoed gebruik maken om ons mislukt economisch systeem te transformeren en iets te bouwen dat radicaal beter is.”

Naomi Klein heeft groot gelijk. We moeten nu veranderen, voor het klimaat alles verandert.

Daarom is ecologische vernieuwing nodig, omdat het zo niet verder kan.

De 200 grootste energiemonopolies in de wereld investeren jaarlijks 650 miljard dollar in de zoektocht naar nieuwe oliebronnen, in plaats van in duurzame technologieën en ecologische innovatie.

Grote energiereuzen starten nieuwe steenkoolcentrales op, in plaats van windmolenparken te bouwen.

Onze regeringen kopen miljoenen kubieke meter schone lucht in Polen, in plaats van hier te werken aan de luchtkwaliteit.

En Electrabel & co houden de kerncentrales van Doel 1 en 2 tien jaar langer open, in plaats van te investeren in groene energieproductie. Bij Electrabel komt éérst de winst, en niet de mensen of het milieu.

De markt zal de klimaatcrisis niet oplossen, en de multinationals ook niet. We moeten het stuur van de samenleving zélf in handen nemen.

Ecologische vernieuwing, dat is: investeren in openbare energiebedrijven onder democratische controle, op lokaal en nationaal niveau. We vervangen de chaos van de vrije markt door de geplande uitbouw van een duurzaam energiesysteem.

Dat is: inzetten op wetenschappelijk onderzoek naar milieuvriendelijke technologieën en transport en duurzame energiebronnen, los van private bedrijfsbelangen en marktmechanismes.

Dat is: ijveren voor een modern, fijnmazig, betrouwbaar en betaalbaar openbaar vervoersnet. Investeren in isolatie en energiebesparing. En durven nadenken over ecologische mobiliteit, met containertreinen en fietsostrades.

Sociaal verzet wil ook zeggen: opkomen voor een sociaal rechtvaardig klimaatbeleid. Morgen gaat de People’s Climate March door, de grootste klimaatmars ooit, in 150 verschillende landen, waaronder ook in Brussel. En volgend jaar trekken activisten uit heel Europa naar Parijs, waar de zoveelste klimaatconferentie doorgaat. Het wordt een grote mobilisatie, en wij zullen er zijn, en ik hoop jullie ook. Want de toekomst van de planeet is te belangrijk om over te laten aan de vrije markt en de multinationals.

Zoals het in Kopenhagen klonk, zal het ook in Parijs klinken. Change the system, not the climate!

Democratische vernieuwing

Ook de democratie in ons land kan een opknapbeurt gebruiken. Want hoe kun je nog spreken over democratie als de financiële elite in werkelijkheid de lakens uitdeelt?

Het is zoals de jonge Britse auteur Owen Jones schrijft in zijn nieuwe boek, Het Establishment: “De armsten zien hun sociale zekerheid gestript, afgebouwd en afgebroken. Maar multinationals en multimiljonairs krijgen de rijkdom als nooit tevoren in de schoot geworpen. Dat is socialisme voor de rijken, en kapitalisme voor ons. De vraag is niet of dat rechtvaardig is. De vraag is hoe lang dat nog kan blijven duren?”

En het antwoord is: neen, dat kan niet blijven duren.

Het kan niet blijven duren dat 85 mensen op deze planeet evenveel bezitten als 3,5 miljard andere mensen.

Dat is een obscene hoeveelheid geld in de handen van een kleine elite. De planeet heeft de luxe niet om zulke concentratie van rijkdom toe te laten in de handen van enkelen.

Het kan niet blijven duren dat regeringen besparen en besnoeien op collectieve voorzieningen en openbare dienstverlening, om miljarden cadeau te doen aan winstgevende multinationals en multimiljonairs met veel te veel geld.

Het kan niet blijven duren dat er nu al bijna 600.000 mensen werkloos zijn in ons land, dat de armoede toeneemt bij jongeren, bij eenoudergezinnen, bij bejaarden, terwijl aan de andere kant het aantal multimiljonairs in ons land op één jaar tijd met 12.000 is aangegroeid. In volle crisis!

Het is blijkbaar geen crisis voor iedereen.

Democratische vernieuwing begint bij het in vraag stellen van het status quo, bij het verwerpen van die onaanvaardbare verrijking door enkelen, ten koste van velen.

De fiscus kent het loon en spaargeld van elke werknemer tot op de eurocent. Maar de financiële vermogens van het establishment blijven buiten schot. Maar hoe zit dat, met die vermogens?

Elk democratisch project start bij het in kaart brengen van de vermogens. Het is niet toevallig dat één van de eerste maatregelen van de Franse revolutie het instellen van een vermogenskadaster was.

Maar in België bestaat 225 jaar na de Franse revolutie nog altijd geen vermogenskadaster. Het is tijd dat die elementaire democratische opdracht vervuld wordt, en dat er een inventaris wordt aangelegd van de rijkdommen in ons land. Laat ons de rijkdom in kaart brengen. En laat ons die rijkdom activeren, om opnieuw te investeren in de samenleving, in plaats van ze te verbergen in belastingparadijzen.

Democratische vernieuwing, wil ook zeggen dat we zelf beslissen over onze toekomst. Dat is vandaag niet het geval.

Kan jij jouw mening kwijt?

En wat jij zegt, doet dat er ook werkelijk toe?

Kunnen wij zélf invloed uitoefenen op de gang van zaken?

Dat zijn de vragen waarrond het in een democratie zou moeten draaien.

En dan vraag ik jullie: hoe democratisch is het Europees Pact dat alle landen bijna verbiedt om grote publieke investeringen te doen? Dat hen verplicht om in het sociale en culturele weefsel te snijden?

Hoe democratisch is een pact dat nooit aan de bevolking werd voorgelegd?

Hoe democratisch is de beslissing genomen om de energiemarkt te liberaliseren. Of het besluit om de post naar de beurs te brengen en te privatiseren? Welk breed publiek debat is daar aan vooraf gegaan?

En hoe democratisch is het dat op dit ogenblik onderhandeld wordt in achterkamertjes, in volledige geheimhouding, over een groot trans-Atlantisch vrijhandelsakkoord met de Verenigde Staten? Hoe democratisch is dat, zo’n geheim pact te onderhandelen dat verregaande sociale, ecologische en democratische gevolgen heeft, en waar de bevolking zo goed als niets van af weet?

Neen, beste vrienden en kameraden, dat is niet democratisch. De volkeren van Europa zouden het recht moeten hebben om zich uit te spreken over verdragen en pacten die ons leven bepalen.

Dat is democratische vernieuwing. Om het volk niet te zien als een vijand, niet als een tegenstander, niet als vierjaarlijkse bolletjeskiezer.

Democratie is echte participatie, controle en inspraak in overheidsbedrijven. Democratie is vakbondsrechten beschermen, het middenveld versterken en justitie toegankelijk maken. Dat is democratische vernieuwing.

Activeer de vermogens

Een ambitieus sociaal, duurzaam en democratisch toekomstplan kan niet zonder een drastische fiscale omwenteling. In plaats van de crisis af te wentelen op de bevolking, moeten de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen.

En dat begint bij de miljonairstaks, een belasting op het vermogen van schatrijke multimiljonairs. De Franse econoom Thomas Piketty brengt in zijn boek Het Kapitaal in de 21e eeuw duizend pagina’s lang de schreeuwende ongelijkheid in kaart. En zijn conclusie laat aan duidelijkheid weinig te wensen over. “De enige oplossing is een wereldwijde vermogensbelasting.” En hij voegt er aan toe: “begin alvast met een vermogensbelasting in je eigen land, als je wilt dat het vooruitgaat.”

Wel, wij willen dat het vooruitgaat. En snel ook. Naast een vermogensbelasting stellen we in het Cactusplan nog andere maatregelen voor.

Als we spreken over fiscale rechtvaardigheid, dan gaat het om eerlijke bedrijfsbelastingen, want vandaag betalen de 1000 meest winstgevende bedrijven nauwelijks 6 procent belastingen, in plaats van 33,99 procent.

Het gaat om nultolerantie voor grote fiscale fraude. Want vandaag sluit het gerecht schimmige deals met fraudeurs waarbij processen voor een prikje worden afgekocht.

Het gaat om een speculantentaks, want beursspeculanten zijn vandaag vrijgesteld van belastingen op de winst die ze maken.

En het gaat tenslotte om een duurzaam energiefonds. Want het is de hoogste tijd dat we de nucleaire woekerwinsten van Electrabel en co integraal afromen en zélf investeren in duurzame elektriciteitsproductie. Ons geduld is op. Het is genoeg geweest!

Sociaal verzet

“Staken lost niets op”, zei De Wever onlangs. “Er valt toch niet te ontkomen aan de besparingen.”

Als staken niets zou oplossen, mijnheer De Wever, dan was er vandaag geen sociale zekerheid, geen ziekteverzekering en geen betaald verlof.

Al wat wij vandaag bereikt hebben, al onze sociale vooruitgang hebben wij zelf afgedwongen, door sociaal verzet. Doordat de zogenaamde tandelozen – je moet het maar durven zeggen – hun tanden hebben laten zien en zich hebben vastgebeten in de sociale strijd.

“Het lijkt altijd onmogelijk”, zei de betreurde Nelson Mandela, “tot blijkt dat het gerealiseerd is.”

De slavernij afschaffen was ‘onmogelijk’. Tot de Fransen het deden, na de Franse revolutie.

De kinderarbeid verbieden was ‘onmogelijk’, tot de arbeidersbeweging in dit land ‘genoeg’ zei en de kinderen uit de mijnen en textielfabrieken haalde.

De apartheid overwinnen was ‘onmogelijk’, tot het ANC de rassenscheiding in Zuid-Afrika ongedaan maakte.

Niets is onmogelijk. We zitten in een diepe sociale, ecologische en democratische crisis. Laat ons een eigen verhaal vertellen, een eigen plan smeden, een eigen taal spreken. Laat ons het sociaal verzet versterken.

Vandaag zijn we met meer dan 10.000 mensen op ManiFiesta.

Zondag trekt er een klimaatbetoging door Brussel.

Maandag overhandigt het platform Hart boven Hard haar alternatieve septemberverklaring aan de Vlaamse Regering, en wordt er ’s avonds in drie steden, Gent, Antwerpen en Brussel gedebatteerd en gebrainstormd.

En dinsdag organiseren de drie vakbonden een waarschuwingsactie op het Muntplein in Brussel, met 5.000 vakbondsmilitanten.

De studenten halen ondertussen petities op tegen de verhoging van het inschrijvingsgeld.

En ook de PVDA draagt graag haar steentje bij aan het groeiende, bloeiende sociaal verzet. Ik nodig jullie graag uit om mee op te stappen in de Protestparade, op zondag 19 oktober in Brussel. Een creatief en strijdbaar protest tegen sociale afbraak en de besparingswaanzin. Maar vooral: voor sociale, ecologische en democratische vernieuwing. Het kan anders, en het moet anders!

Ik besluit met een gedicht van Charles Ducal, de dichter des vaderlands.

Dit is de muur. Tot hier reikt het denken.

Verklaringen liggen uitgeput op de grond.

Het land is ziek. Het is niet te verhelpen.

Het ligt aan de regen, het ligt aan de zon.

Misschien als we de goden opnieuw vereerden…

Misschien als een nieuw en sterk leiderschap…

Misschien als we arbeidden tot we crepeerden…

Misschien als er snel en hard werd gestraft…

Dit is de muur. Erachter wonen de heren.

Misschien dient alleen maar een gat gekapt.