‘It’s the Brexit, stupid’

‘In pers en politiek ontbreekt ieder gevoel van urgentie om de problemen die de Brexit veroorzaakt heeft, tegen het licht te houden. Zowel de Labouroppositie en vooral de nieuwe premier, een Brexiter van het eerste uur, willen het B-woord niet horen’, schrijft Lia Van Bekhoven bij het aantreden van de nieuwe Britse premier, Rishi Sunak.

Hoera, de volwassenen zijn weer terug in de Britse parlement. De nieuwe premier Rishi Sunak heeft de chaotische politiek van de verschroeide aarde van zijn voorgangers geblust. De orde is hersteld, de markten tevreden en de fractie opgelucht.

Sunak -kalm, verstandig en capabel ogend- beloofde met ‘professionaliteit en integriteit’ te regeren. Eigenschappen die zijn kleurrijke voorganger Boris Johnson pertinent niet bezit. De geneesheren, concludeerden de media, hebben de inrichting heroverd op de ingezetenen.

Sunaks positie is anders dan die van voorgangers Truss en Johnson, maar niet veel anders. Hij kan rekenen op de steun van meer dan helft van de Conservatieve fractie. Dat geeft even rust in de partijtent. Maar daarmee is alles wel zowat gezegd.

De nieuwe premier staat voor dezelfde keuzes als de oude: hoe de economie van de beademing te halen, zonder de markten op stang te jagen. Sunaks oplossing biedt niks nieuws. Hij zinspeelt op nieuwe bezuinigingen en meer belastingverhogingen voor een land waarin de lonen sinds 2008 niet gestegen zijn en het levenspeil in vrije val is. Ik lees dat ziekenhuizen in Leicester voedselbanken openen voor hun eigen personeel.

It’s the Brexit, stupid. De chaos van de afgelopen maanden die leidde tot de Britse economische én bestuurscrisis, heeft zijn wortels in Brexit. De uittredingskwestie was een les voor politici hoe argumenten te winnen met desinformatie en leugens. ‘Als de geschiedenisboeken van de toekomst belanden bij het hoofdstuk waar wij in leven, de herfst van 2022, dan zullen ze beginnen bij de zomer van 2016, bij de Brexit en het waanidee erachter’, schreef Jonathan Freedland, columnist bij The Guardian, onlangs nog.

Johnsons uittredingspakket, dat hij eind 2020 enthousiast presenteerde als zijnde ovenklaar, was niet eens ontdooid. De aanname dat Groot-Brittannië zijn Brexitakkoord niet op temperatuur hoefde te hebben omdat de markten het rauw ook wel lusten, bleek niet bestand tegen de realiteit. Twee jaar later is het handelstekort het grootste ooit gemeten. De Britse handel was, net als die van andere landen, gehavend door de coronapandemie, maar in tegenstelling tot elders, is de Britse nooit hersteld. De handel met de EU tekent cijfers op die 20% tot 30% lager dan verwacht mag worden, en de Britse productiviteit ligt tussen de 15 en 20% lager dan die bij de grote rivalen.

Johnsons harde Brexit hielp de economie krimpen met tussen 4% en 6% van het BNP. Was de omvang van de Britse economie in 2016 nog 90% van de Duitse, nu is die omvang nog geen 70%.

In haar rampzalige minibegroting trok Liz Truss de ideologie van de Brexit door tot het logische einde. Een soeverein VK was machtig genoeg de internationale markten aan zich te onderwerpen. De notie van een economisch Singapore aan de Theems, met minimale regels en wetgeving en lagere lonen en uitkeringen duurde precies een week. De markten tuimelden, valuta stortte in, hypotheken en andere leningen werden de stratosfeer ingejaagd, richting recessie. De Engelse Bank moest eraan te pas komen om de regering en de economie te redden. Zelden rekende de werkelijkheid zo straf af met de mythe.

De natte droom van de ‘Brexit-cultus’ die volgens Sunday Times-columnist Matthew Syed de Conservatieve partij in zijn greep heeft, is voorbij. De Brexiters hebben met de gênante teloorgang van Liz Truss het narratief over de uittreding verloren. En er is weinig kans dat ze dat terughalen. Kiezers die voor de uittreding stemden, zijn van gedachten aan het veranderen. Het percentage stemmers dat gelooft dat uittreding ‘de verkeerde beslissing was’, was met 52% nooit zo hoog. (36% houdt vast aan de Leave-stem). Volgens een gemiddelde van alle peilingen is 54% voor een her-toetreding. Slechts 25% meent dat het met Brexit ‘goed gaat’.

Je zou denken, geconfronteerd met de economische data, dat een regering geïnteresseerd zou zijn in het zoeken naar een oplossing. Dat ze druk bezig zou zijn om bijvoorbeeld de haven van Dover helemaal werkbaar te maken. Of al eens nadenkt om een computersysteem voor in- en uitvoerders uit te rollen dat werkt. Of al eens nagedacht heeft om EU-regels te accepteren voor landbouw- en voedselproducten.

Maar over de uittreding wordt niet gepraat. In pers en politiek ontbreekt ieder gevoel van urgentie om de problemen veroorzaakt door Brexit tegen het licht te houden. De Labouroppositie en vooral Sunak, Brexiter van het eerste uur, willen het ‘B-woord’ niet horen. De nieuwe Britse premier brengt liever de economie meer schade toe, dan toe te geven dat de uittreding verkeerd was.

Maar de kiezers beginnen de punten op de i te zetten. ‘Brextremisten’ hebben de behoefte verloren de uittreding te verdedigen. De architecten van het grote Brexitavontuur, Johnson en Truss, hebben het veld verlaten, met achterlating van een samenzwering van stilte. Tot het moment dat politici het fiasco van de uittreding toegeven, zal de Britse politiek gekenmerkt blijven door verdeeldheid, leugens en desinformatie.