‘Israël verliest met Ariël Sharon een man van formaat’

Met het overlijden van oud-premier Ariel Sharon verliest Israël in meerdere opzichten een man van formaat, schrijft Michael Freilich van Joods Actueel. ‘

Met het overlijden van oud-premier Ariel Sharon verliest Israël in meerdere opzichten een man van formaat. Geboren in 1928 behoorde hij tot een generatie pioniers die ouder was dan de twintig jaar later geboren enige Joodse staat ter wereld. Van die staat heeft hij niet alleen alle betekenisvolle gebeurtenissen meegemaakt maar bij een bijzonder aantal ervan speelde hij ook een hoofdrol.

Ariël Sharon maakte eerst furore als de militair die de Arabische invasielegers keer op keer op de knieën kreeg. Nadien stapte hij in de politiek waar hij als hardliner bestempeld werd maar aan het einde van zijn politieke carrière veranderde hij warempel in een gematigde duif die pleitte voor de oprichting van een Palestijnse staat naast Israël.

Ik volgde die verandering van nabij toen ik mijn studies economie aan de universiteit in Jeruzalem combineerde met een journalistieke taak voor het Belgisch Israëlitisch Weekblad, zo’n 15 jaar geleden. ‘De bulldozer’, zoals Sharon genoemd werd, heeft zijn titel nooit verloren. Zijn ‘koosnaampje’ sloeg natuurlijk minder op zijn fysieke verschijning dan op het massieve karakter van de man, het koppig doorzetten van een visie. In zijn laatste jaren als premier was het zijn vaste overtuiging dat Israël unilateraal Gaza moest ontruimen. Het kostte hem zijn politiek huis, de Likoed, en het zette jood op tegen jood, waarvan dramatische tv-beelden de wereld rondgingen toen voltallige families uit hun huizen werden gesleurd door jonge soldaten – beide kampen met tranen in de ogen.

Maar Sharon was er rotsvast van overtuigd dat dit de beste oplossing was. ‘Wij hier en zij daar!’, verklaarde hij op een persconferentie die ik bijwoonde. De volgende stap in zijn plan was de ontruiming van nederzettingen in de Westbank – zonder politiek akkoord met de Palestijnen – ‘want die konden sowieso geen enkel akkoord aanvaarden, dan doen we het desnoods zelf’, luidde zijn visie. De eerste voorbereidingen werden daarvoor ook getroffen maar nadat Sharon een beroerte en hersenbloeding kreeg, werden deze moedige plannen nooit uitgevoerd.

Sharon is ook de architect van de grensbarrières tussen Israël en de Palestijnse gebieden, de zogenaamde muur (in werkelijkheid voor negentig procent een hek) waarmee hij zo goed als een eind maakte aan de schier oneindige reeks zelfmoordaanslagen tegen Israëlische burgers.

Strateeg

Sharons hele carrière kenmerkt zich door zijn vermogen om uitzonderlijke beslissingen te nemen op de meest kritieke ogenblikken. Als militair was Sharon zondermeer een geniaal strateeg. Onderzoekers van het Amerikaanse Army Training & Doctrine Command die Sharons operationele plannen op het slagveld onderzochten, concluderen dat hij een aantal innoverende militaire strategieën ontwikkelde, waarmee hij grote schade toebracht aan de toenmalige vijandige Egyptische legereenheden.

Zijn eigenzinnige genialiteit als legeraanvoerder verspeelde Sharon niet tijdens zijn daaropvolgende politieke carrière, ook als premier van Israël zorgde zijn scherp inzicht ervoor dat hij zich tot staatsman kon ontwikkelen. Velen vragen zich af hoe de jarenlange oppositieleider kon evolueren tot staatsman die het respect kon afdwingen van menig sceptisch Europese leider.

Mijn opinie is dat Ariel Sharon nauwelijks veranderde – maar zich eerder feilloos kon aanpassen aan de veranderende realiteit van de dag. Voor hem was de veiligheid van Israël primordiaal en wanneer de Arabische buurlanden er nog van overtuigd waren dat ze Israël militair klein konden krijgen overtuigde hij hen met een keihard optreden van het tegendeel. Het was pas een halve eeuw na het ontstaan van Israël, en na vijf verloren oorlogen, dat de Arabische wereld inzag dat Israël niet zou verdwijnen. En dat Sharon zijn plannen aanpaste en hen een olijftak aanreikte.

Sabra en Shatila

Anti-Israëlactivisten zijn Sharon echter blijven verguizen – waarbij ze hem als een soort bloeddorstige nazi afschilderden, ook letterlijk, met gebruik van schandelijke antisemitische cartoons. Ook in ons land verwijzen deze extremistische vredesapostelen naar hem als een moorddadige misdadiger die het bloedbad aanrichtte in de Palestijnse kampen van Sabra en Shatila tijdens de Libanese oorlog in 1982.

Nochtans spreken de feiten dit tegen: het waren christelijke milities, de zogenaamde falangisten, die er als wraak zevenhonderd burgers vermoordden. Sharon, die toen minister van Defensie was, werd politiek verantwoordelijk gehouden omdat hij niet geanticipeerd had op dit scenario. Net zoals de politieke excellenties Johan Vande Lanotte en Stefaan De Clerck hun politieke verantwoordelijkheid moesten opnemen na de ontsnapping van Marc Dutroux en moesten aftreden.

Intifada

Ook de wandeling van Sharon op de Tempelberg in 2000 wordt nog algemeen aanzien als de trigger voor de tweede Intifada, terwijl dat in feite het falen was van de Camp David-onderhandelingen enkele weken voordien. De Palestijnse Autoriteit kon toen geen kant meer uit en plande op meticuleuze wijze een nieuwe spiraal van geweld. De Palestijnse agressie nam reeds een aanvang enkele dagen voor Sharon zijn plannen bekend maakte. De conclusies van het Mitchell-rapport stellen dan ook zwart op wit dat het bezoek ‘niet de reden was’ voor het uitbreken van de Al-Aqsa Intifada. Het rapport noemde het wel ‘slecht getimed en provocatief’.

Sharon zelf zag het probleem er niet van in. De tempelberg is voor moslims de derde heiligste plek na Mekka en Medina maar voor joden is het de belangrijkste religieuze locatie. Om tot ware vrede te komen is het belang van godsdienstvrijheid primordiaal. De andere vrijelijk zijn geloof laten beleven is in Israël niet alleen bij wet vastgelegd maar ook in de praktijk een realiteit. Het is pas als de Palestijnen, en bij uitbreiding de hele Arabische wereld, dit fundamenteel concept kunnen internaliseren, dat vrede kan gedijen. Niet alleen in Ramallah dus, maar ook in Syrië, Irak, Libanon en de hele regio. Sharon wilde met zijn actie alvast de aanzet geven voor het debat in de Arabische straat. Dat het daarvoor nog te vroeg was, werd snel duidelijk.

Anderhalf jaar nadat Sharon door een hersenbloeding geveld werd en in een coma viel, werd onze tweede zoon geboren. U mag raden welke naam hij meekreeg. Juist, Ariël. Vertaald: de Leeuw van God. Moge Ariël Sharon in vrede rusten en zijn nalatenschap gezegend zijn.