‘Is Jo Vandeurzen zelfstandig wonen voor mensen met motorische beperking vergeten?’

Veel mensen met een handicap blijven met vragen zitten over de vernieuwde financiering die de Vlaamse regering vanaf volgend jaar invoert, schrijft Dorien Meulenijzer.

In januari 2017 wordt de langverwachte PersoonsVolgende Financiering (PVF) ingevoerd. Iedere volwassen persoon met een handicap zal vanaf dan een PersoonsVolgend Budget (PVB) kunnen aanvragen, waarmee hij/zij dan de nodige ondersteuning kan betalen. Zelf beslissen waar je je zorgbudget aan spendeert, afhankelijk van je eigen noden en behoeften, staat centraal. Dit noemt men zelfregie.

Ik heb een zware motorische beperking. Toch heeft dit me nooit beperkt om een zelfstandig leven uit te bouwen. Na mijn studies koos ik voor een project Zelfstandig Wonen. Zelfstandig Wonen biedt een antwoord op het tekort aan aangepaste woningen en voorziet 24u/24u assistentie, wat voor mij noodzakelijk is.

Concreet komt het erop neer dat ik in mijn eigen woning -die deel uitmaakt van het project- met een walkietalkie dag en nacht een assistent kan oproepen. Ik kan met andere woorden zelf beslissen wanneer ik kook, de afwas doe, naar het toilet ga, ga slapen. Zoals iedereen. Als een jonge vrouw met een job en vele engagementen is dat geen overbodige luxe. In dit nieuwe PVF-systeem komt mijn zelfstandige leven echter op de helling te staan.

Dit PVF-systeem is namelijk niet meer of niet minder dan een besparingsronde die geen rekening houdt met de realiteit. Tot op heden werd er één vast bepaald bedrag gegeven per cliënt, ongeacht de noden van het individu. Nu zal er een berekening worden gemaakt op basis van handicap en assistentienood. Ook de meest hulpbehoevende cliënten zullen in het nieuwe systeem niet meer aan hun oorspronkelijk bedrag geraken.

In het verleden had zelfstandig wonen niet altijd een positieve naam omdat er vaak ‘gewacht’ wordt op een oproep van een cliënt. Nutteloze kosten volgens critici. Het 24u ter beschikking zijn van hulpverleners is echter de basis van een ‘zelfregie’. Alleen dan kan de ‘cliënt’ zelf beslissen wanneer hij wat doet, iets wat niet mogelijk is bij een verpleegkundige die ‘patiënten’ ziet op vaste tijdstippen. In dat geval bepaalt de verpleegkundige wanneer de persoon bijvoorbeeld naar het toilet kan gaan op basis van zijn tijdsschema.

Kaasschaaf

Uit de eerste berekeningen blijkt dat er maximaal 80% van het budget overblijft. Wanneer het systeem helemaal ingevoerd is, komt men met de kaasschaaf om alles nog eens te nivelleren. Dat gaat ten koste van de persoon met een beperking. Met 20% minder personeel zullen een resem taken moeten gebeuren op vaste uren. Met 20% minder personeel zal nachtassistentie op de helling komen te staan. Met 20% minder personeel valt zelfregie weg. En was dat nu niet hetgeen wat minster Vandeurzen zo hoog in het vaandel draagt?

Extra cliënten

Het antwoord van de minister is: meer cliënten. Hoe meer cliënten met budget, hoe meer 24-uursassistentie behouden kan worden. Ware het niet dat aangepaste huisvesting voor personen met een handicap al jaren een enorm probleem is en er gewoon geen woningen zíjn voor nieuwe cliënten.

Op de privémarkt is er zo goed als geen oplossing. Huiseigenaars zien verbouwingen om een woning toegankelijk te maken niet zitten. Personen met een handicap hebben vaak niet de budgetten om zelf een woning te kopen en aan te passen.

Ook op de sociale huur- en koopmarkt zijn huisvestingsmaatschappijen niet mee in het verhaal. Aangepaste woningen nemen meer oppervlakte in. Oppervlakte is geld. Met andere woorden voorzien ze de minimumnorm die hen opgelegd is door Vlaanderen. Vlaanderen moet dan maar meer subsidies voorzien.

Wanneer zal Vlaanderen nu eens reageren? Vlaanderen, er is nood aan meer aangepaste en betaalbare woningen -ook voor gezinnen. Vandaag is er nog altijd nood aan meer sensibiliseren bij huiseigenaars.

Nieuwe instroom

En wanneer er dan woningen zouden vrijkomen, dan moet men op zoek naar nieuwe cliënten. Gaan mensen met een motorische beperking überhaupt nog recht hebben op ondersteuning in dit nieuwe systeem? Het nieuwe systeem werd namelijk in de eerste plaats ingevoerd omdat er 14.000 personen met een (verstandelijke) beperking op de wachtlijsten stonden voor een voorziening. Via een watervalsysteem zullen nu de meest dringende gevallen eerst een budget krijgen.

Vragen die men stelt bij het bepalen van die dringendheid: hebt u nog ouders die u ondersteuning kunnen bieden? Hebt u een sociaal netwerk dat u nog ondersteuning kan bieden? Vermaatschappelijking van de zorg heet dat. En een verschuiving van de verantwoordelijkheid. Als student met gezonde -weliswaar werkende- ouders en een uitgebreid netwerk was ik dus al onderaan de waterval terecht gekomen. Ook al kan ik ouders noch netwerk vragen hun job op te geven om voor mij te zorgen.

Als dan enkel de zwaarste gevallen op redelijke termijn een budget krijgen, hoe kan het afgeslankte personeel die gestegen zorgvraag dan nog aan? En hoe kunnen we die dan nog organiseren met de centrale gedachte van zelfregie?

Drie vragen aan minister Vandeurzen:

1. Transparantie. De datum voor het verspreiden van de nodige informatie wordt steeds maar uitgesteld. Met mondjesmaat krijgen we info over de criteria en de aard van het nieuwe systeem. Binnen 4 jaar moet de transitie rond zijn. Minister, dan hebben we echt nood aan informatie en transparantie.
2. Samenwerkingsverbanden. De samenwerking tussen verschillende organisaties kan inderdaad efficiënter. Projecten rond nachtzorg zouden kunnen bekijken of ze de krachten kunnen bundelen. Of er kunnen nog linken gelegd worden tussen ouderenzorg en gehandicaptenzorg. Minister, wanneer wordt er hierop ingezet?
3. Zelfregie. Minister, projecten die het goed doen op vlak van zelfregie mogen niet afgestraft worden, maar moeten juist gestimuleerd worden om verder uit te breiden.

Dorien Meulenijzer is cliënt van een project Zelfstandig Wonen. Ze werkt als adviseur toegankelijkheid en is ocmw-raadslid voor SP.A in Leuven.