‘Is dromen van je pensioen niet het teken dat er iets fout zit in je werk?’

‘De problemen rond ons pensioen kunnen niet opgelost worden zonder iets te doen aan ons werk’, schrijft Kolet Janssen van Logia.

Mensen worden snel heftig en emotioneel als het over hun pensioen gaat. Ze onderstrepen waar ze recht op hebben en gaan betogen als dat dreigt ingeperkt te worden. Ze bijten zich vast in verworven rechten. Maar de problemen rond ons pensioen kunnen niet opgelost worden zonder iets te doen aan ons werk.

Ik herinner me nog haarscherp de dag waarop ik voor het eerst een hele dag was gaan werken en ’s avonds opeens besefte dat ik doodmoe was en mijn tijd helemaal ‘verkocht’ had aan mijn werkgever. En dat ik dat voortaan dag in, dag uit, week in, week uit zou doen tot aan het einde van mijn loopbaan. Het was een angstaanjagende gedachte.

Wat is werk? Wanneer heb je een leuke baan? Vroeger was een ‘vaste’ baan erg gegeerd, een job waar je kon blijven tot je grijs of kaal was, met de zekerheid van een maandelijkse loonbrief als een veilige basso continuo in je leven. Als je geluk had, vond je ook een baan waar je plezier in had, met aangename collega’s en een behoorlijke wedde. Een job die bovendien te combineren was met je gezin zonder dat je je dagelijks in honderd bochten moest wringen. En aan het einde van dat alles, zo halverwege de vijftig liefst, een mooi pensioen.

Tegenwoordig moet een job ook een ‘uitdaging’ zijn, en als dat niet (meer) het geval is, ga je op zoek naar ander en beter. De werkdruk neemt toe. Minder mensen moeten hetzelfde of meer werk verzetten en dat weegt. De eisen worden overal hoger en alles moet geregistreerd worden. Voor wie het goed wil blijven doen, loert al gauw de burn out om de hoek. Heel wat mensen gaan deeltijds werken, omdat ze het enkel zo kunnen volhouden. Deeltijds is het nieuwe voltijds, met bijhorend loonverlies, en dus niet voor iedereen weggelegd.

En dan, aan de verre horizon, is daar het pensioen. Dat moet hoog genoeg zijn om onze levensstijl te kunnen behouden. Dat mag niet te lang uitgesteld worden, want we zijn al jaren voordien aan het einde van ons Latijn. We hebben allemaal een reden om ons beroep ‘zwaar’ te noemen. Of we hebben verworven rechten die we niet zomaar willen opgeven. En dus gaan we betogen of staken.

Mensen leven langer en gaan dus ook langer werken, dat is logisch. Maar daardoor is er ook nog iets anders veranderd. Mensen willen het nu leuk hebben, en niet pas na hun pensioen. Ze willen best hard werken, maar ook tijd hebben voor andere dingen. Werk is niet het enige en zelfs niet het belangrijkste in hun leven.

Mensen zijn soms dom en kortzichtig, maar ze zijn niet gek. Als het echt niet meer leefbaar is, grijpen ze zelf in. Dan wachten ze niet meer op moeizame onderhandelingen. Ze willen nu een aangenaam leven hebben. Als mensen zo veel verwachten van hun pensioen, is er iets mis met hun arbeidsleven nu. Of met de combinatie daarvan met de andere belangrijke dingen in hun leven.

Er zijn jonge mensen die laten zien hoe het kan. Door niet te blijven hangen in werk dat je meer stress en ergernis dan arbeidsvreugde brengt. Door tijd voor jezelf, je gezin, je hobby’s en engagementen in te plannen als ‘heilige tijd’ en die niet te laten inpalmen door werk. Door risico’s te nemen op het vlak van werk om een rijker leven te hebben in het algemeen. Door niet alles in te zetten op werk en pensioen.

De hervorming van de pensioenen moet en zal er komen. Ze moet betaalbaar blijven, maar toch een veiligheid bieden aan mensen na een lang leven van hard werken. Maar misschien is er tegelijk ook een hervorming van het actieve arbeidsleven nodig. Want er is iets mis als we het gevoel hebben dat we nog veel in te halen hebben tijdens ons pensioen.

Hard werken staat, in tegenstelling met wat veel mensen lijken te denken, niet in de tien geboden. Integendeel, daar wordt met de ‘vrije’ zevende dag juist de kiem gelegd om niet alles te verwachten van werk. De mens leeft niet van brood alleen. Ook werk moet meer bieden dan een pensioen op het einde.

Kolet Janssen is auteur, oud-lerares, (pleeg)moeder, oma en lid van de denktank Logia