‘Is de ruk naar rechts niet extremer dan de jongste dagen gemeenzaam wordt beweerd?’

‘De Oostenrijkse Sebastian Kurz noemde de reddingsacties voor de Libische kusten ‘ngo-waanzin”, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck. ‘Dat kan Vlamingen bekend in de oren klinken.’

Ook in Oostenrijk loont de migratieportefeuille. Net als Theo Francken (N-VA) vandaag in België maakte Sebastian Kurz, de grote winnaar van de Oostenrijkse parlementsverkiezingen van afgelopen zondag, naam en indruk als staatssecretaris. In Wenen noemen ze de portefeuille van Kurz ‘Integratie’. Hij kreeg ze in handen toen hij nog geen 25 was. ‘Integratie’ klinkt een tikje meer als een departement dat gericht is op inburgering dan ‘Asiel en Migratie’, maar qua politieke power komt het finaal op hetzelfde neer. Het ferme discours over vluchtelingen van de blits ogende Oostenrijker – hij ziet eruit als een Tom Van Grieken met succes – heeft hem geholpen om het voorzitterschap van de christendemocratische ÖVP te claimen. Hij leidde zijn hele partij zondagavond naar een klinkende overwinning.

Kurz, die sinds 2013 minister van Buitenlandse Zaken is, sloot de Balkan-route naar Oostenrijk: hij houdt niet op dat te herhalen. Met de hulp van Oost-Europa en naar verluidt ook enkele Duitse toppolitici ging de deur begin maart vorig jaar naar Wenen dicht. En dus ook de deur naar München. Kurz deed dat tegen de wil van de Duitse bondskanselier in, of dat is toch wat Angela Merkel hardop zei. Volgens het Duitse blad Der Spiegel zou de Duitse minister Wolfgang Schäuble, traditiegetrouw de bad cop naast good cop Merkel, Kurz ooit de licht cynische vraag gesteld hebben of Merkel hem al had bedankt. In de ogen van Schäuble was Merkel ongetwijfeld zwaar beschadigd geraakt als de vluchtelingen waren blijven toestromen. Nu kwam ze gewoon opnieuw als winnaar uit de verkiezingen.

Kurz haalde zondag een slordige 30 procent van de stemmen. Dat is een groot succes in vergelijking met peilingen die maanden terug een overwinning voor de extreemrechtse FPÖ voorspelden. Des te opmerkelijker is het aangezien Kurz zélf de stekker uit de regering trok, een traditionele ‘grote coalitie’ van christendemocraten en sociaaldemocraten. Regerende politici doen dat doorgaans liever niet, uit vrees voor een afstraffing. Maar de vraag is in hoeverre hij de ideologie van de FPÖ heeft kunnen afstoppen dan wel grotendeels haar partijprogramma, haar retoriek en dus ook haar stemmen heeft overgenomen.

Het is een vraag die vandaag wel vaker aan centrumrechtse politici wordt gesteld, van Mark Rutte over François Fillon tot Bart De Wever. Kurz, die wellicht straks kanselier wordt, wil de toegang van inwijkelingen tot de Oostenrijkse sociale zekerheid moeilijker maken. Afgelopen juni eiste hij de sluiting van Weense moslimkleuterscholen, omdat die een rem zouden zijn op de integratie. Hij heeft luidkeels actie gevoerd voor een verbod op de boerka – een verbod dat er uiteindelijk ook is gekomen. Van asielzoekers die weigeren de Duitse lessen te volgen wordt ondertussen ook het leefloon afgenomen. Net als de Italianen wil hij de migratieroute via de Middellandse Zee helemaal afsluiten. Kurz noemde de reddingsacties voor de Libische kusten onlangs nog ‘ngo-waanzin’. Ook dat kan Vlamingen bekend in de oren klinken.

Met zijn bliksemcarrière wordt hij al eens vergeleken met de Franse president Emmanuel Macron. Macron startte vanuit de PS om dan zijn eigen beweging La République en marche! op te richten. Kurz bleef binnen de Österreichische Volkspartei maar herdoopte ze wel tot de ‘Liste Sebastian Kurz – Die neue Volkspartei’, met turkoois als nieuwe partijkleur. Beiden slaagden erin om vanuit het centrum de politieke macht te veroveren, in tijden waarin het centrum veel van zijn aantrekkingskracht lijkt te hebben verloren. Macron presenteert zich meer als een liberaal, Kurz veeleer als een conservatief, maar beiden hebben de donkerbruinste bewegingen in hun land uit de regering kunnen houden. In het licht van het ronduit haatdragende discours van Marine Le Pen van het Front National of de al even stuitende uitspraken van Heinz-Christian Strache van de FPÖ kan dat als winst op het bord opgetekend worden.

Trump en de Brexit waren de grote schokken van vorig jaar, maar in de Europese Unie zijn zowel Geert Wilders (PVV), Marine Le Pen (FN), Alexander Gauland (AfD) als Heinz-Christian Strache (FPÖ) naar een zijpodium verbannen. Alleen: in Oostenrijk kan de FPÖ wél in de regering terechtkomen, als Kurz dat wil. Gezien zijn kritiek op de grote coalities in het verleden zou dat zomaar kunnen. Zeker in dat scenario, maar ook zonder regeringsdeelname van Strache, is het zeer de vraag of de ruk naar rechts niet extremer is dan de jongste dagen gemeenzaam wordt beweerd.