Is de midlifecrisis nu feit of fictie?

Wie de midlife-leeftijd bereikt, hoeft niet te panikeren: er komt geen crisis maar een nieuw begin. Tenminste, dat is de boodschap van het nieuwe boek Midlife Kick.

1. Is de crisis een kick geworden?

Ann Lemmens (mede-oprichter van vijftigpluscommunity Wifty en coauteur van ‘Midlife Kick’):Vijf jaar geleden zijn Hélène van Herck en ik begonnen met Wifty, vanuit een gezonde verontwaardiging. Het beeld van vijftigplussers in onze samenleving leek nergens naar. De spreekwoordelijke druppel was een reclamecampagne met een ouder koppel in een roeibootje, waarvan de vrouw – met veel te kort en veel te grijs haar – overboord dreigde te vallen. Zelfs mijn ouders van boven de 80 herkennen zich niet in dat beeld. Ook vijftigplussers hebben nog goesting in het leven en willen zich edgy voelen. Intussen hebben we een grote community opgebouwd, en we merken dat 50 vaak staat voor een nieuwe start. Eindelijk je droom najagen, je sexy voelen en genieten van de ‘legenesteuforie’. Dat lijkt ons eerder een kick dan een crisis.

2. Wat is een midlifecrisis nu eigenlijk?

Bart Soenens (professor ontwikkelingspsychologie, UGent):De term is ontstaan in de jaren zestig, maar eigenlijk is er weinig wetenschappelijk onderzoek naar gevoerd. De twee belangrijkste psychologen die dat wél deden, beiden op basis van diepte-interviews, spreken elkaar ook nog eens tegen. De eerste is Daniel Levinson. Hij stelde vast dat iedereen zo’n crisis meemaakt wanneer hij of zij tussen de 40 en de 50 jaar oud is. Volgens hem is het een transitieperiode waar we allemaal door moeten, om diepgaand te reflecteren over ons leven op dat moment. De andere, George Vaillant, beschouwde het meer als een letterlijke crisis van twijfels en radicale beslissingen. Hij zag dat bij een deel van de mensen, maar zeker niet bij iedereen.

Mark Nelissen (emeritus professor gedragsbiologie, Universiteit Antwerpen): Vanuit evolutionair oogpunt kun je het zien als een scharniermoment tussen twee cruciale levensfases: de voortplantingsfase, waarbij een groot deel van het gedrag wordt bepaald door een streven naar succes, en de rustiger, wijze fase die volgt. In de periode daartussen voel je je even nergens thuis, wat bij veel mensen tot ongelukkige gevoelens kan leiden.

3. Bestaat de midlifecrisis wel echt?

David Bainbridge (zoöloog Cambridge University, auteur van ‘De midlife mythe’): Echte bewijzen heb ik niet gevonden. Het is uitgevonden als een poging om iets te verklaren, maar het lijkt niet te kloppen. Natuurlijk willen veel vijftigers ineens een motor of een sportwagen kopen, of avontuurlijke reizen maken. Maar meestal is dat iets wat ze hun hele leven al wilden maar nu eindelijk kúnnen, omdat ze er de tijd en het geld voor hebben. Dankzij het concept van de midlifecrisis hebben ze een goed excuus.

Soenens:Onder psychologen heerst toch een zekere consensus dat heel wat mensen tussen de 40 en de 50 jaar een soort crisis meemaken. Maar die is niet normatief: je hoeft geen midlifecrisis door te maken om evenwichtig te ontwikkelen. Dat is een groot verschil met bijvoorbeeld de vorming van een identiteit in de adolescentie. Opvallend: een midlifecrisis wordt meestal niet getriggerd door je eigen leeftijd – je vijftigste verjaardag, bijvoorbeeld – maar doordat de mensen in je omgeving een nieuwe levensfase bereiken.

4. Hoeveel mensen hebben er last van?

Soenens: Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat ongeveer een kwart van de mensen een midlifecrisis doormaakt. Voor sommigen is het een periode van grote ophef en radicale levenskeuzes, voor anderen een korte periode van stress. De meeste mensen gaan door een fase van introspectie: ze gaan op zoek naar hun belangrijkste waarden die ze vaak wat uit het oog waren verloren, hun ‘interne kompas’.

5. Komt het vooral voor bij mannen?

Soenens:Het komt bij beide geslachten voor, maar het tekent zich wel anders af. Sommige mannen beleven hun midlifecrisis al vanaf hun veertigste en beslissen vaak om hun carrière op een lager pitje te zetten. Vrouwen zijn er meestal wat later mee, omdat zij traditioneel nog meer aandacht besteden aan hun gezin en pas tijd en ruimte vinden voor existentiële vragen wanneer hun kinderen op eigen benen staan. Zij voelen vaak het omgekeerde: ze hebben hun carrière jarenlang op een laag pitje gezet en willen nu hun eigen ambities vooropstellen.

6. Zijn er hormonale oorzaken?

Herman Depypere (professor gynaecologie, UZ Gent):Bij mannen niet. Hun testosteronproductie daalt lichtjes maar dat gaat heel geleidelijk, waardoor zij er amper iets van merken. Bij vrouwen stopt de oestrogeenproductie plots wanneer de eicellen op zijn: de menopauze. De bijbehorende kwalen zijn niet te onderschatten. Het vrouwelijke hormoon ondersteunt de botten, het brein, hart- en bloedvaten, het energieniveau, het libido… Al die levensaspecten worden geraakt op een moment – gemiddeld 51 jaar – waarop de meeste vrouwen nog heel actief zijn. Als je heel weinig slaapt, prikkelbaar bent, plots zwaar transpireert, last hebt van je gewrichten en hartkloppingen: probeer dan maar eens te scoren op het werk. Om van de effecten op je relatie nog te zwijgen. Dus ja, ik kan me voorstellen dat dit voor veel vrouwen een trigger kan zijn voor een midlifecrisis.

7. Wat doen mensen met een midlifecrisis tegenwoordig?

Herman Konings (trendwatcher):Bij de babyboomgeneratie zag je vaak nog de typische verschijnselen: een snelle motor of dure auto kopen, wellnessweekendjes, verre reizen… Daarmee focusten ze vooral op hun lichaam: puur genieten, haren in de wind, verstand op nul. Bij de jongere generatie, die na haar ‘dertigersdip’ stilaan op een midlifecrisis afstevent, ligt de focus meer op selfness dan op wellness. Ze zoeken niet meer het lichamelijke genot, maar willen psychologische verdieping en gedragsverandering. Vandaar het grote succes van cursussen mindfulness en yoga, en van mental coaches. Ook de gezondheidsrage past daarbij: mensen willen veel bewuster leven, gezonder eten, meer bewegen en minder alcohol drinken.

Rika Ponnet (relatiedeskundige en seksuologe):De motor of de sportwagen is natuurlijk een cliché, maar ergens is het logisch: veel mensen willen vasthouden aan hun jeugd. Ik word zelf vijftig en ik moet toegeven dat het even slikken was toen Plus Magazine ineens bij vrienden in de bus viel. Al valt zo’n motor als reactie dan best mee. Ik zie ook heel destructief gedrag: mensen die hun hele leven willen omgooien en daarom ontslag nemen, maar ook hun partner en kinderen van de ene dag op de andere in de steek laten. Zij hebben een heel leven volgens de verwachtingen van anderen geleefd en trekken dat niet langer.

8. Hoe geef je er een positieve wending aan?

Lemmens: Probeer alles bespreekbaar te maken en te relativeren. Oké, de menopauze is niet leuk. Maar waarom geen menopauzefeestje geven? Als je partner je verlaat, is dat een zware klap, maar ga op zoek naar een friend with benefits. Je kunt altijd zagen en klagen, maar probeer dankbaar te zijn voor wat je wél hebt. Iedereen heeft toch een passie? Prikkel je brein en leer een taal, koop die cabrio of e-bike, trek een dikke streep onder negatieve mensen. En geniet van de kracht en mentale rust die je met de jaren krijgt.

9. Hoe overleeft je relatie een midlifecrisis?

Ponnet:Met veel mildheid en geduld. Als je ziet dat je partner met existentiële twijfels worstelt, laat dat dan toe. Wil hij zijn jeugddroom waarmaken, of een nieuw project realiseren: waarom niet? Probeer dat niet te corrigeren of af te remmen, dan ontaardt het misschien in ‘puberaal’ verzet. Maar wanneer je partner echt destructief gedrag vertoont en zijn gezin helemaal verwerpt, valt er helaas weinig aan te doen. Ik zie vooral de afgewezen partij, die vaak zeer lang blijft hangen in het slachtofferschap. Uiteraard komt zoiets als een zware klap, maar probeer er toch wat begrip voor te hebben. Soms voelt een persoon zich verstikt. Op een bepaald moment, vaak in de midlife, ontstaat dan een crisis en is er maar één uitweg. Vertrekken is vaak puur zelfbehoud.