‘Is de dienstplicht opnieuw invoeren wel een goed idee?’

Sinds de inval in Oekraïne door Rusland gaan ook hier stemmen op om de militaire dienstplicht weer in te voeren. Daniel Hilligsmann van de Vrijdaggroep richt de blik naar Duitsland, en ziet wel iets in een vrijwillige gemeenschapsdienst.

Mario is 18 jaar en woont in Antwerpen. Zijn grote passie is het spelen van viool. Vanaf 7-jarige leeftijd, besteedt Mario het grootste deel van zijn vrije tijd aan het perfectioneren van zijn instrument in de hoop om ooit professioneel muzikant te kunnen worden.

In zijn entourage, geschokt door de Russische inval in Oekraïne, wordt druk gesproken over de herinvoering van de militaire dienstplicht: het is, volgens verschillende van zijn vrienden, de enige manier om tegemoet te komen aan het gebrek aan Belgische strijdkrachten en op te kunnen tegen de nieuwe externe dreigingen waarmee onze wereld geconfronteerd wordt. Anderen verwijzen dan weer, meer nostalgisch, naar de verhalen die zij hoorden van hun grootouders dat het leger ‘de leerschool van het leven was’, een school die hard maakte en hielp om karakter en discipline op te bouwen.

Mario heeft weliswaar het grootste respect voor zij die het leger vervoegen. Voor hem zou een verplichte militaire dienst echter een onherstelbare onderbreking veroorzaken in zijn traject om een top violist te worden. In tijden waarin de internationale concurrentie steeds intenser wordt, zou het gedurende een jaar niet meer kunnen oefenen tot een onoverbrugbare achterstand leiden.

Het gevolg ervan is dat Mario – net als vele anderen – kost wat kost zal proberen om onder een dergelijke verplichting onderuit te geraken. Een verplichte legerdienst zou, bijgevolg, onherroepelijk discriminerend zijn: voornamelijk minder welgestelde en minder gekwalificeerde bevolkingsgroepen zouden finaal daadwerkelijk in het leger eindigen.

Dit gegeven betekent niet dat een verplichte legerdienst sowieso een slecht idee is. Wel dat het idee breder getrokken zou moeten worden naar een vorm van verplichte of vrijwillige gemeenschapsdienst. Op die manier kunnen talenten toch overgehaald worden om zich maatschappelijk in te zetten door hen vooruitzichten te bieden die breder gaan dan het louter militaire.

Het Duitse voorbeeld zou op dat vlak kunnen inspireren. Daar bestaat de “Bundesfreiwilligendienst” (BFD): een weliswaar vrijwillige gemeenschapsdienst die jongeren optimaal, naar gelang hun talenten, probeert te laten renderen met het oog op het verwezenlijken van een maatschappelijke meerwaarde. Jongeren kunnen zich inzetten in meerdere sectoren: het leger, de gezondheidszorg, integratie, cultuur, sport, civiele bescherming… Dit systeem bestaat in Duitsland sinds 2011 en is de opvolger van de verplichte militaire/civiele dienst. Naargelang de deelstaat kunnen mensen vanaf 15-16 jaar zich voor 12-24 maanden inschrijven in ruil voor een vergoeding die tot 423 euro/maand kan bedragen. Het initiatief is populair en wordt als een maatschappelijke meerwaarde gezien: in tien jaar tijd zijn er meer dan 400.000 mensen die er deel van hebben uitgemaakt.

En bij ons? Sowieso zouden een aantal jongeren wel uitgedaagd worden door de verlokkingen van avontuur en fysieke inspanning die het leger kan bieden maar, zoals ook duidelijk blijkt uit het huidige conflict in Oekraïne, is het niet langer zo dat het land met de meeste soldaten noodzakelijk als overwinnaar uit een strijdperk zal treden. Moderne legers zoeken veel specifiekere competenties. Denk, bijvoorbeeld, aan jongeren met een passie voor computers die met open armen zouden verwelkomd worden op cybereenheden van het leger.

Daarnaast zou, voor deze groep jongeren die zich niet kan vinden in de profielen die het leger zoekt, een gemeenschapsdienst een oplossing kunnen bieden die toegespitst is op het ondervangen van concrete behoeften van de arbeidsmarkt. Jongeren zouden zo in de praktijk verschillende functies kunnen uitproberen zowel in België als misschien zelfs in heel Europa. Ongeacht hun herkomst, geslacht of moedertaal zouden die jongeren op die manier concrete voeling kunnen krijgen met wat een job in de toekomst effectief kan inhouden. Verder zou dergelijk initiatief de mobiliteit bevorderen tussen de gemeenschappen en de verschillende groepen van ons land nauwer met elkaar in contact brengen. Het heeft ook het potentieel om het leren van de drie landstalen te bevorderen.

Dergelijke gemeenschapsdienst zal ook een gevoel van samenleven ontwikkelen en bijdragen tot het verminderen van de maatschappelijke polarisaties die door bepaalde extremistische krachten op gevaarlijke wijze worden gestimuleerd. Na de gezondheidscrisis is – zo werd in 2021 nog bevestigd in het kader van de nationale veiligheidsstrategie – de strijd tegen polarisatie immers een echte veiligheidsprioriteit geworden.

Al deze afwegingen spookten ook door het hoofd van Mario. Hij is ondertussen net geslaagd voor het toelatingsexamen van de Juilliard School in New York, een van de meest prestigieuze conservatoria ter wereld. Het verrichten van gemeenschapsdienst is er verplicht. Naast muzieklessen maken optredens in scholen, instellingen voor minderbedeelden of gevangenissen er deel uit van het curriculum. Met zijn viool in de hand, is het voor Mario niet meer dan normaal om iets terug te geven aan de gemeenschap. Op zijn eigen manier. Misschien stof tot nadenken voor zij die voorstanders zijn van een verplichte legerdienst?

Daniel Hilligsmann is lid van de Vrijdaggroep en kabinetschef van de minister-president van de Duitstalige Gemeenschap