‘Investeren om de economie te laten aantrekken’

De plannen van Europees Commissievoorzitter Juncker voor een Europees investeringsfonds zijn in de context van de Europese besparingen van de afgelopen jaren behoorlijk ‘vernieuwend’, aldus Irini De Knop in het Schaduwparlement van Knack.be.

Columns schrijven werkt inspirerend, want ik lees nu nog veel intensiever interessante opiniestukjes van allerlei mensen uit alle mogelijke omgevingen. Zoals deze van Peter De Keyzer (hoofdeconoom BNP Paris Bas Fortis) in De Tijd. In een helder stuk legt hij uit wat de redenen waren voor de welvaartsgroei van de voorbije decennia: een sterke bevolkingsgroei, een forse productiviteitstoename, oplopende schulden en dalende rentes.

Ik wil graag even dieper ingaan op het thema van de “oplopende schulden”. Als liberaal huiver ik er uiteraard van om de overheidsuitgaven uit de pan te laten swingen, en ik ben de eerste om aan te geven dat je als overheid de tering naar de nering moet zetten. In tijden dat het economisch goed gaat, zouden we moeten sparen voor moeilijker tijden, en er op die manier voor zorgen dat er toch blijvend geïnvesteerd wordt zonder het overheidsbeslag daarbij te vergroten. Klinkt logisch, maar in de praktijk toch zo moeilijk toe te passen.

Maar ondanks mijn liberale overtuiging en dito recepten, heb ik het toch moeilijk met de strenge normen voor de financiering van investeringen, de zgn. ESR-neutraliteit. We moeten in Europa, België, Vlaanderen en de gemeenten, de kosten voor investeringen integraal opnemen in de jaren dat we die investeringen plannen; dit belast de begrotingen in die mate dat de ruimte voor investeringen, zeker in een context van besparingen, zeer beperkt wordt. Het gevaar /gevolg is echter dat er, uit vrees voor een oplopend overheidstekort, nagelaten wordt om te investeren in het onderhoud of de bouw van moderne infrastructuur voor onze samenleving. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?

In die zin was ik toch wel redelijk enthousiast toen ik de plannen van Europees Commissievoorzitter Juncker met zijn Europees investeringsfonds vernam; een investeringsfonds, het klinkt helemaal niet zo innovatief: ik dacht meteen aan het Marshallplan van na de Tweede Wereldoorlog, maar toch is het in de context van de Europese besparingen van de afgelopen jaren, behoorlijk ‘vernieuwend’. Ik ben ervan overtuigd dat Juncker gelijk heeft als hij in De Standaard zegt dat ‘als we er niet in slagen om de investeringen weer op gang te trekken op de sterkst mogelijke manier, dat de Europese economie zich nog moeilijk zal kunnen herstellen.’

Ja, het is absoluut noodzakelijk om te investeren in nieuwe schoolgebouwen, en zelfs op heel grote schaal. Ja, het is absoluut noodzakelijk om eindelijk een knoop te hakken in het Oosterweeldossier, (zodat er in de hoofden van de politieke leiders eindelijk ruimte zou zijn om ook structurele en hoogstnoodzakelijke aanpassingen aan de Brusselse ring uit te werken). Ja, het is absoluut noodzakelijk om te investeren in een gezonde energiemix en structureel in te zetten op groene, blauwe en schone energie, en in een betere infrastructuur om deze energie vlot te kunnen in- en uitvoeren. Ja, het is nodig om te investeren in het patrimonium van onze steden en gemeenten om hen weer nieuwe zuurstof te geven om muziekacademie, cultuurcentrum, dorpskern of administratief centrum onder handen te nemen. In die zin geeft de minister bevoegd voor cultuur het goede voorbeeld met 42 miljoen euro aan investeringen in het Vlaams cultuurpatrimonium.

Natuurlijk kan je met stenen alleen de wereld niet veranderen, maar het zou absoluut tegemoet komen aan een reële nood, en tegelijk ook de economie kunnen aantrekken. Ik ben zeker geen specialist in overheidsfinanciën, maar Europa zou daarbij toch absoluut een systeem moeten kunnen uitwerken, waarbij de begrotingsnormen anders toepast worden voor investeringen in ‘infrastructuur: openbaar domein en patrimonium’. In die zin lijkt de oproep van Juncker voor meer investeringen door de lidstaten op het eerste zicht een beetje paradoxaal aan wat men zelf vooropstelt in functie van de ESR-neutraliteit. Rekening houdende met die opgelegde ESR normen en met het feit dat andere Europese landen blijkbaar meer investeringen doen dan België, kan dat niets anders betekenen dan dat andere Europese landen een fundamenteel lager overheidsbeslag kennen.

Ik wil dus zeker niets afdoen aan de noodzaak voor een strakke overheidsdiscipline voor wat betreft de wederkerende uitgaven, zoals werkings- en personeelskosten. Want uiteraard hebben we nood aan een slanke, efficiënte overheid. Structureel besparen op de werking van de overheid is een must, wetende dat de belastingdruk in België bij de hoogste is in Europa. Gelukkig zijn daarvoor nu de eerste voorzichtige stappen gezet.

Overheidsinvesteringen zijn één ingrediënt voor welvaartscreatie doch niet het enige. Daarom moeten we resoluut zorgen voor beter en meer onderwijs, onderzoek en ontwikkeling én voor het afbouwen van de regelzucht. Ook dat zou héél goed zijn, niet alleen om het onze ondernemers wat makkelijker te maken maar ook voor die arme lokale besturen die geen gebouw meer recht gezet krijgen zonder het aanstellen van dure consultants en studiebureaus. En dan zijn we aanbeland bij de ruimtelijke ordening in Vlaanderen, maar dat is dan weer voer voor een ander opiniestukje….