Integraal: de WhatsApp-berichten die bewijzen dat De Croo niet de waarheid sprak

Uit WhatsApp-verkeer waar Knack de hand op kon leggen blijkt dat het kabinet van premier Alexander De Croo (Open VLD) wel degelijk de begroting heeft goedgekeurd zoals ze aanvankelijk werd voorgelegd door staatssecretaris voor Begroting Eva De Bleeker (Open VLD). De premier heeft dat de voorbije weken steeds ontkend. Vorige week ontkende hij zelfs het bestaan van de WhatsApp-berichten. Hieronder leest u een reconstructie op basis van de gelekte WhatsApp-berichten tussen het kabinet-De Croo en het kabinet-De Bleeker.

Het is de administratie Federale Overheidsdienst Beleid & Ondersteuning (FOD BOSA) die instaat voor de opmaak van de teksten voor de algemene toelichting bij de begroting. Om een goedkeuring te krijgen van de kabinetten van de premier en vicepremiers worden die teksten vóór ze worden ingediend gelezen door een zogenaamd ‘leescomité’, waarin de kabinetten vertegenwoordigd zijn. Binnen dat leescomité worden de teksten rondgemaild, opmerkingen gemaakt, vragen gesteld. Dat gebeurt ook zo voor de begroting 2023. De opmaak van de teksten gebeurt onder hoge tijdsdruk, een gevolg van het feit dat in ons land de politici altijd maar op het laatste nippertje beginnen met begrotingsbesprekingen.

Een reconstructie van hoe dat deze keer concreet in zijn werk ging, leert het volgende:

Dinsdag 8 november om 21.21 uur wordt de tekst waarover later de discussie zal losbarsten per mail gestuurd naar het leescomité, dat bestaat uit de begrotingsverantwoordelijken en de kabinetschefs. In de tekst die dan wordt rondgestuurd, is de impact van de btw-verlaging op gas en elektriciteit verrekend, waardoor het overheidstekort stijgt van 5,9 naar 6,1 procent van het bbp. In de mail werd gevraagd om per kabinet alle opmerkingen te verzamelen tegen een dag later, woensdag 9 november 14 uur.

Op woensdag 9 november komt er voor de deadline geen reactie van de PS, de MR of Groen, en ook niet van het kabinet van vicepremier Van Quickenborne. Twee begrotingsverantwoordelijken nemen telefonisch contact op met het kabinet van Begroting om te weten te komen waarom het overheidstekort stijgt naar 6,1 procent. Het gaat om de begrotingsverantwoordelijke van de vicepremiers Vincent Van Peteghem (CD&V) en Frank Vandenbroucke (Vooruit). Nadat hen wordt uitgelegd dat dit komt omdat men de gevolgen van de btw-verlaging op gas en elektriciteit heeft meegerekend, stellen ze geen verdere vragen en vragen ze ook niet om de begroting of de tabellen te herzien.

Drie kabinetten maken die woensdag ook opmerkingen per mail over. Daaronder ook het kabinet van de premier. Dat stuurt om 13.28 uur een mail waarin de opmerkingen van vier adviseurs van de premier zijn gebundeld. Zij maken, zoals de premier nadien zal verklaren, opmerkingen die verband houden met de discussie over de btw-verlaging en de accijnzen. Het gaat in het bijzonder over deze paragraaf die deel uitmaakte van de mail die de dag eerder ’s avonds was gestuurd: ‘De impact van de voormelde permanente btw-verlaging naar 6 % wordt voor 2023 (vanaf het 2e kwartaal) en 2024 geraamd op respectievelijk 1325 miljoen euro en 1766 miljoen euro. Met deze bedragen wordt rekening gehouden voor de raming van het nominaal saldo voor entiteit I. Met de potentiële opbrengst van de eventueel geleidelijke accijnsverhoging wordt geen rekening gehouden.’

Verschillende leden van het kabinet van de premier maken de opmerking dat er in deze paragraaf alleen melding wordt gemaakt van een permanente btw-verlaging. Binnen de regering was er lang discussie of die btw-verlaging permanent zou zijn, dan wel tijdelijk. Uiteindelijk werd beslist dat de btw-verlaging permanent is als de energieprijzen voldoende zakken, of tijdelijk als de energieprijzen hoog blijven maar met grote kans dat de btw-verlaging dan wordt verlengd. Dat staat in de opmerking die het kabinet van de premier maakt:

“Begrotingsverantwoordelijke van de premier: Deze opmerking is niet in lijn met de beslissing.

Adjunct-kabinetchef van de premier in reactie op de opmerking van de begrotingsverantwoordelijke: De beslissing van de regering was eigenlijk als volgt:

– De btw-verlaging wordt verlengd t.e.m. Q1/2023

– Begin volgend jaar gaan we kijken hoe de energieprijzen zijn geëvolueerd en dan zijn er 2 mogelijkheden.

– Ofwel blijven de energieprijzen hoog. In dat geval zullen we vermoedelijk de btw-verlaging verlengen met 1 kwartaal (dus t.e.m. Q2/2023). Omdat de energieprijzen hoog blijven, zullen we dit niet compenseren met een accijnsverhoging

– Ofwel zijn de energieprijzen voldoende gezakt. In dat geval maken we de btw-verlaging permanent en beginnen we dit met een accijnsverhoging te compenseren.

– Maar dus een permanente btw-verlaging zonder accijnsverhoging (wat hier wordt beschreven) is niet wat beslist is door de regering”

Merk op: er wordt in deze opmerkingen alleen op gewezen dat een verlenging van de tijdelijke btw-verlaging in het geval van hoge prijzen ook een mogelijkheid is. Er wordt vanuit het kabinet van de premier geen enkele opmerking gemaakt of vraag gesteld om de tabellen met de cijfers aan te passen.

Om aan alle opmerkingen tegemoet te komen wordt aan de administratie van het FOD BOSA met een mail om 13.40 uur gevraagd om de teksten aan te passen. Ook de paragraaf waar de opmerkingen van het kabinet van de premier op slaan, wordt aangepast: er wordt verduidelijkt dat er ook de mogelijkheid is van verdere tijdelijke btw-verlaging.

De administratie bezorgt nog steeds die woensdag om 16.56 uur per mail de aangepaste teksten aan het kabinet van de staatssecretaris voor Begroting, met de vraag om snel af te ronden zodat alles tijdig naar de drukker kan en naar de koning voor de ondertekening.

Om 17.02 uur wordt een mail gestuurd met de aangepaste tekst vanuit het kabinet Begroting naar de begrotingsverantwoordelijke van de premier. Ook het kabinet van vicepremier Georges Gilkinet (Ecolo) krijgt die mail, omdat het andere aanpassingen had gevraagd.

De aangepaste tekst luidt als volgt (in het vet staat de aanvulling):

De impact van de voormelde permanente btw-verlaging, of een verderzetting van de tijdelijke btw-verlaging in het geval van hoge prijzen, naar 6 % wordt voor 2023 (vanaf het tweede kwartaal) en 2024 geraamd op respectievelijk 1325 miljoen euro en 1766 miljoen euro. Met deze bedragen wordt rekening gehouden voor de raming van het nominaal saldo voor entiteit I. Met de potentiële opbrengst van de eventueel geleidelijke accijnsverhoging wordt nog geen rekening gehouden.

Nadat de aangepaste tekst is gemaild, gaat de conversatie met de begrotingsverantwoordelijke van de premier voort per WhatsApp. Kabinetsleden bevestigen dat dit niet ongebruikelijk is tijdens de laatste fase van de afronding van teksten als het snel moet gaan. We geven hieronder het volledige WhatsApp-verkeer tussen Kris Van Cauter van het kabinet Begroting en de begrotingsverantwoordelijke van het kabinet van de premier, dat Knack te pakken kreeg. De naam van de afzender van het kabinet van de premier is bekend bij de redactie. De berichten gaan niet alleen over de btw en accijnzen, maar ook nog over andere zaken van de gemailde tekst. De berichten over de btw en accijnzen staan hier in het vet.

De begrotingsverantwoordelijke op het kabinet van de premier stuurt om 17.12 uur twee berichten:

17.12 ik zie dat er niets is aangepast voor maatregelen onder vaste inspanning zoals farma en efficientie SZ. Ik vind wel dat hier melding van moet worden gemaakt

17.12 idem opmerking over btw en accijnzen hier is niks aangepast

De begrotingsverantwoordelijke van op het kabinet Begroting, Kris Van Cauter, antwoordt meteen:

17.12 Ze hebben er in de tekst melding van gemaakt is me gezegd.

Tekst gaat vanavond naar de drukker, Koning tekent morgenmiddag

(De ‘Ze’ slaat op de administratie van de FOD BOSA, die de teksten moeten aanpassen en waarmee het kabinet Begroting telefonisch contact heeft.)

De begrotingsverantwoordelijke van de premier reageert vervolgens in reply twee keer op de eigen WhatsApps van 17.12 uur. In de eerst reply corrigeert ze haar eigen woorden die gaan over de btw, in de tweede reply stelt ze nog een vraag en die gaat over farma.

17.13 “idem opmerkingen over btw…” sorry , te snel is wel voor een stuk aangepast, ik check of het ok is

17.13 “ik zie dat er niets is aangepast voor maatregelen onder vaste inspanning zoals farma en efficientie SZ. Ik vind wel dat hier melding van moet worden gemaakt” dit toch niet? Ik check nog eens, mss ook te snel gekeken (smiley)

Daarop verstuurt Van Cauter drie berichten via WhatsApp om te wijzen op de passages die gewijzigd zijn in de tekst die niets te maken hebben met de btw- of accijnzenmaatregelen:

17.14 Voor farma had hij me gezegd dat hij iets (in) de tekst ging toevoegen, de tabel ging nog moeilijk

17.14 De regering heeft tijdens het conclaaf ook concrete invulling gegeven van maatregelen die onder de vaste inspanning waren voorzien met betrekking de lijnen ‘farma’ en ‘efficiënte sociale zekerheid’. De te realiseren rendementen waren reeds opgenomen in het monitoringcomité

17.15 Is natuurlijk wat flou op het vlak van welke maatregelen werden genomen

De reactie van de begrotingsverantwoordelijke van de premier:

17.15 ahja ik zie het nu staan

17.16 is idd flou, voor farma lijkt het me wel ok omdat het over prijsdalingen gaat

17.16 Voor efficiëntie SZ check ik eens met Jan

17.23 is dus ok voor ons

17.23 merci voor aanpassingen!

Van Cauter stuurt een laatste WhatsApp van de dag naar de begrotingsverantwoordelijke van de premier:

17.23 No problem, duimpje

Op woensdag 9 november vertrekt om 17.24 uur van het kabinet Begroting een mail naar de administratie van de FOD BOSA, met de boodschap dat het kabinet van de premier instemt met de teksten zoals ze dan voorliggen. De administratie stuurt de teksten naar de drukker. De tekst zal door koning Filip, staatssecretaris De Bleeker, minister Van Quickenborne (aan wie De Bleeker als staatssecretaris is toegevoegd) en minister van Financiën Van Peteghem worden ondertekend. Op donderdag 10 november wordt alles ingediend en nog diezelfde dag worden de 260 bladzijden rondgedeeld. Al die tijd komt er geen vraag tot aanpassing van de tabellen. Tot er op maandag 14 november discussie over ontstaat in de Kamercommissie Financiën.