In memoriam, Freddy Thielemans: ‘Hij ontving Xi in het Mandarijn en Kabila in het Swahili’

Burgemeester van Brussel

Op 3 september 1944 trekken Britse pantsertroepen Brussel binnen. Op 8 september keert de regering in ballingschap daar terug. En op 11 september wordt in Laken Freddy Thielemans geboren, te midden van alle feestgedruis. Als dat geen omen is.

Hij groeit op met Franstalige ouders, allebei onderwijzers, en met als grootvader-mentor een socialistische steenkapper maar vooral: bijna een halve eeuw Brussels gemeenteraadslid. Freddy Thielemans wil tekenaar of schilder worden. Zijn vader vindt het maar niks, en finaal behaalt de jongen – vingers in de neus – een graduaat handelswetenschappen en regentaat Germaanse talen.

Zijn kunst brengt toch nog iets op: in 1972 loopt hij in Mechelen op een tentoonstelling waar ook werk van hem hangt zijn vrouw tegen het lijf. Zij danst bij Maurice Béjart, en ze krijgen twee dochters. In die jaren zeventig geeft hij les, behalve de drie jaar dat de Brusselse Jongsocialisten – zijn jeugdige marxistische pad heeft hij dan verlaten – hem als gezant de wereld in sturen. Dat dankt hij aan zijn talenknobbel.

‘Talen…’ lacht Philippe Close, eerst kabinetschef van de latere burgemeester Thielemans, dan zijn vriend en vandaag zijn opvolger. ‘Freddy ontving op het stadhuis iedereen in zijn taal. Ook de presidenten. Xi Jinping in het Mandarijn en Joseph Kabila in het Swahili. En heel straf: we vierden 40 jaar Marokkaanse arbeidsmigratie in Bozar, en Freddy stak er een hele speech af in het Arabisch. Hij had hem fonetisch uitgeschreven. Iedereen stond paf.’

Fooien ritselen

In 1983 – hij is dan al 39 – begint zijn politieke carrière echt. De socialistische burgemeester van Brussel, Hervé Brouhon, die de stoel van de gepatenteerde fraudeur Paul Vanden Boeynants (PSC) warm houdt, haalt hem binnen als kabinetschef. Parallel benoemt de lokale PS hem tot voorzitter. Vijf jaar later behaalt Thielemans amper 517 voorkeurstemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen, maar hij wordt wel schepen van Cultuur. Een pijnlijke besparingsronde leidt tot een kletterende ruzie met de gesacraliseerde Gerard Mortier, baas van de Munt. Het is niet het laatste conflict dat de uiterlijk van bonhomie overlopende Thielemans in zijn voordeel beslecht.

Midden jaren negentig overlijdt Brouhon. Michel Demaret (PSC) trekt het stadhuis in. Hij ziet het verschil tussen zijn vroegere job – buitenwipper van de Brusselse keet La Frégate – en het burgemeesterschap niet heel duidelijk: hij blijft fooien ritselen van louche partijen. Als hij definitief uitschuift, neemt schepen Thielemans het over. Zijn beloning blijft uit, want ridder François-Xavier de Donnea (MR) wint de daaropvolgende verkiezingen. Thielemans baalt, verkast even naar het Brussels en Europees Parlement – hij blijft schepen -, maar slaat in 2000 keihard terug.

Als De Donnea de champagne alvast koud zet om aan een tweede ambtstermijn te beginnen, tovert Thielemans een achter diens rug gesloten bestuursakkoord uit zijn cowboy- hoed. Zijn gloriejaren als burgemeester beginnen. In 2006 behaalt zijn PS ruim 31 procent van de stemmen, een record. En in 2012 – hij is 68 wanneer hij voor een derde termijn gaat – nog altijd 28 procent. Maar kort daarna vertrekt hij pardoes als burgemeester en wordt hij voorzitter van Brussels Expo.

Geen drie jaar na dat afscheid valt hij thuis van de trap. Een dom ongeval, schedelfractuur. Alleen ingewijden kennen de ernst. Het wordt heel stil. In 2018 kondigt Philippe Close aan dat Thielemans nooit meer zal terugkomen. Nergens. De volkse maar tegelijk erudiete sterkhouder van de horeca van de binnenstad, de kunstliefhebber die niet onverdienstelijk mondharmonica speelde, oeverloos kon zwanzen met zijn maten en vijf boeken tegelijkertijd las in de originele taal – het liefst in pocketvorm want die pasten in zijn jaszak – was zichzelf niet meer. Tot Close op Twitter zijn overlijden meldde. ‘Vandaag weent Brussel. Rust zacht, Freddy. Uw ontroostbare kabinetschef.’

Feestneus

Veel van Thielemans’ plannen als burgemeester van de haalbaarheid, strandden door oeverloos gekissebis tussen stad, gewest en federale overheid. Het prestigieuze Heizelproject, de blauwdruk voor het autoluwe centrum, de administratieve fusies… Maar de Harleyrijder haalde ook – tegen elk advies in – de Belgian Lesbian and Gay Pride naar Brussel. Hij begon met Brussel-Bad, een zomers strand aan het kanaal, lanceerde Winterpret als een van de grootste kerstmarkten van Europa, en liet Paleis 12 aan de Heizel ombouwen tot een evenementenhal.

Philippe Close, die met hem een passie voor rugby deelde, weigert zijn vroegere baas weg te zetten als burgemeester Feestneus. ‘Voor de 42.000 leerlingen van het Brusselse onderwijs heeft hij titanenwerk verricht. Twee: hij zette Brussel internationaal op de kaart. Voordien was het a boring city. Drie: hij renoveerde wijken, sites en patrimonium. Bijvoorbeeld het Atomium, waar iedereen zijn tanden stuk op beet en Tour & Taxis. Hij had een visie. In twintig jaar kreeg Brussel er 55.000 inwoners bij. Dat zegt genoeg.’