‘In het Belgisch geval zou confederalisme betekenen dat het land moet ophouden te bestaan’

‘De afgelopen tijd is er veel mist gespoten rond wat confederalisme precies inhoudt’, vindt essayist Jules Gheude. Hij is voorstander van een opsplitsing van ons land, en een aanhechting van Wallonië bij Frankrijk.

De N-VA heeft het duidelijk aangekondigd: voor de regeringsvorming in 2019 zal het confederalistisch project op tafel liggen. Maar rond dit begrip is nogal veel mist gespoten. Wat wordt daarmee eigenlijk bedoeld?

In het internationaal recht slaat “confederalisme’ op de samenwerking waartoe soevereine staten op een bepaald moment besluiten. In ons geval zou dat dus betekenen dat België eerst moet ophouden te bestaan.

Op 3 maart 1999 heeft een Vlaamse meerderheid (CVP, VLD, VU – Agalev en Vlaams Belang hebben zich onthouden) vijf resoluties goedgekeurd, die als een confederalistisch project werden voorgesteld: Vlaanderen en Wallonië moesten maximale beslissingsmacht krijgen, terwijl Brussel gezamenlijk beheerd werd. Wat de centrale staat betreft, die zou slechts over enkele restbevoegdheden beschikken, als een soort van lege schelp.

Mocht dit project daadwerkelijk opgezet worden, zou België heel snel overbodig blijken. Daarom hebben de Waalse leiders onmiddellijk negatief gereageerd : van deze wachtkamer voor separatisme willen we niets weten!

Men herinnert zich ook de definitie die de grondwetdeskundige Francis Delperée aan het begrip “confederalisme” gegeven heeft : le fédéralisme des cons. Met die ver doorgedreven federalisering zou Vlaanderen vrijwel zelfstandig worden. Maar tegelijkertijd zou het van de Belgisch-Brusselse label kunnen blijven genieten. Een manier om de geit en de kool te sparen.

Vandaag wendt zich Paul Durieux, de voorzitter van de AWF (Alliance Wallonie-France) tot de Franse president Emmanuel Macron: ‘Wij willen uw aandacht trekken op het lot dat wij, Walen, dagelijks ondergaan vanwege een wraakzuchtig Vlaanderen dat ons, door België, misprijst, met een overdreven overheersing van koloniale aard.’

Ik ben misschien een atypische Waal, maar ik kan zo’n mening niet verdedigen.

In 1830 ontstond België geheel buiten de volkswil. Een kunstgreep van de grote mogenheden van die tijd, voornamelijk Groot-Brittannië, die zich tegen Frankrijk wilden beveiligen.

Vanaf het begin zat de klad erin en Talleyrand had het goed voorspeld : De Belgen? Ze zullen niet blijven bestaan. Dat is geen natie. Tweehonderd protocollen zullen er nooit een natie van maken. Dit België zal nooit een land zijn. Dat kan niet lukken.

Hoe kon zo’n staat rustig evolueren, als men deze brief van Charles Rogier aan Jan Raikem leest : De eerste beginselen van een goede administratie zijn op het exclusieve gebruik van één taal gebaseerd, en het is duidelijk dat de enige taal van de Belgen het Frans moet zijn. Om tot dit resultaat te komen, is het noodzakelijk alle civiele en militaire ambten aan Walen en Luwemburgers toe te vertrouwen. De Vlamingen zullen dus voorlopig geen toegang tot deze ambten hebben. Op die manier zullen ze verplicht zijn het Frans te leren en zo zal het Germaanse element geleidelijk verdwijnen.

Het is precies om dat te vermijden dat de Vlaamse beweging ontstaan is.

De overgrote meerderheid van de Franstaligen weet niet hoe hard deze beweging heeft moeten vechten voor de eerste taalwetten, die Vlaanderen ook politiek gestalte zouden geven. In het begin van de 20ste eeuw, had kardinaal Mercier het nog altijd over de Belgische eenheid, die door het gebruik van de Franse taal gecimenteerd is. Volgens hem was het Vlaams een taal voor meiden en knechten.

Satelliet van Parijs

Een en ander heeft zijn sporen nagelaten en een sterk Vlaams nationaal gevoel doen ontstaan. In 1973 ondertitelde Manu Ruys zijn boek “De Vlamingen” : een natie in wording. Wel, die natie is er nu, zoals het uidrukkelijk staat geschreven in de preambule van “Het Handvest voor Vlaanderen”, dat in 2012 door de Vlaamse regering voorgesteld werd.

Zo’n context bestaat niet in Wallonië, ondanks de inspanningen van sommigen om de Waalse identiteit te bevestigen. Er is geen Waalse natie. De Naamse historicus Félix Rousseau heeft de werkelijkheid uitstekend samengevat: Vanaf de 13de eeuw, werd het Frans als literaire taal overal aangenomen. Zonder enige dwang, zijn de Walen een satelliet van Parijs geworden en sinds zeven eeuwen, hebben ze aan de Franse cultuur deelgenomen, met een onfeilbare trouw.

Alle institutionele hervormingen ten spijt is er nog steeds geen sprake van een coherente en stabiele staat. Vlaanderen en Wallonië volgen twee diametraal verscheidene wegen. De ene leidt naar rechts, de andere naar links. En de resultaten verschillen ook duidelijk. Het Vlaams beleid geeft voorrang aan begrotingsdiscipline en ondernemerschap.

In Wallonië draagt de socialistische partij een zware verantwoordelijkheid. In plaats van de noodzakelijle structurele hervormingen aan te moedigen, heeft ze zich aan het behoud van de verworven rechten vastgeklampt. En de strategie van de vakbonden is ook suicidaal gebleken. Dat heeft het negative beeld opgeroepen van een regio die permanent klaar stond om het werk neer te leggen. Ondertussen wist Vlaanderen de buitenlandse investeerders naar zich trekken.

Het failliet van Cockerill-Sambre in 1981 heeft Vlaanderen ertoe gebracht op de solidariteit met Wallonië terug te komen: Geen Vlaamse cent meer voor het Waalse staal!

Zonder solidariteit kan een federaal stelsel natuurlijk niet slagen. Het federalisme was trouwens nog niet officieel op gang gebracht als de Vlaamse minister-president Luc Van den Brande – een CVP’er – met het confederalisme op de proppen kwam. In 2007 verklaarde Wouter Beke, de huidige voorzitter van de CD&V : Wij wensen een echt confederalisme, waarbij elkeen zal kunnen handelen zoals het hem belieft. Als de Franstraligen geen concessies willen doen, zullen wij geen andere keuze hebben dan het separatisme.

De Waalse leiders hebben zich altijd als demandeurs de rien voorgesteld, om uiteindelijk te zwichten. Hoe zullen ze in 2019 reageren? In de huidige omstandigheden zou een onafhankelijk Wallonië niet haalbaar zijn. Het zou een hoger overheidstekort vertonen dan dit van Griekenland in 2009. De sociale zekerheid is de winkel van Elio Di Rupo. En ook hij weet heel goed dat de splisting een sociaal bloedbad zou meebrengen.

Met de invoering van de regionalisatie in 1980 heeft Wallonië over hefbomen kunnen beschikken om een eigen beleid te voeren. 35 jaar later is er, ondanks steeds meer bevoegdheden en verschillende herstelplannen, gewoon niet zoveel veranderd. De schandalen met de intercommunales tonen aan dat er geen beter bestuur is gekomen. Volgens verschillende peilingen zou zou de PTB vandaag zowat 20% halen.

Dit alles brengt natuurlijk wind in de zeilen van het Vlaams-nationalisme.

In 2010, terwijl België zwoegde om een regering te vormen, heeft de commissie Buitenlandse Zaken van de Franse “Assemblée nationale” twee van zijn leden met een studie over de Belgische studie belast. De conclusie van het rapport is onherroepelijk: de twee taalgroepen verschillen onderling te veel om elkaar te begrijpen. Zo is België in zijn voortbestaan bedreigd.

In zijn laatste interview met “Le Soir” in 2011, verklaarde François Perin : België, laten we ermee ophouden. Ik wens dus het volgende scenario: het uitroepen van de onafhankelijkheid van Vlaanderen, een vreedzame onderhandeling over de scheiding, en het lot van Brussel, en Wallonië bij Frankrijk.

Ik ben het met hem eens.

Ernest Renan heeft een goede definie van het begrip “natie” gegeven : de duidelijk uitgedrukte wil om het samenleven voort te zetten, een plebisciet van elke dag. Met België zal het nooit het geval zijn. Elk dossier geeft aanleiding tot tegengestelde visies en eindeloze palavers.

Laten we dus een uitweg bieden die voor iedereen – Vlamingen, Walen, Brusselaars en Duiststaligen – heilzaam kan zijn en die ons eindelijk van die steriele en ongezonde communautaire twisten bevrijdt.

Jules Gheude is essayist en auteur. Recent verscheen bij Doorbraak Boeken zijn boek ‘Waals Testament – Ongemakkelijke waarheden over de toekomst van België’ (met een inleiding van Bart Maddens).