‘In een klimaat van groeiend antisemitisme, willen sommigen carnaval toch nog laten verglijden in een rondje Joodje-pesten’

Dat Aalsterse carnavalisten het absolute recht opeisen om met Joden te lachen, maar zichzelf ontzien, is hypocriet, schrijft Knack-redacteur Simon Demeulemeester.

Fantaseert u even mee. Op Aalst Carnaval van dit jaar rijdt in de stoet een praalwagen mee waarop Antwerpse N-VA’ers André Gantman en Michael Freilich de absolute blikvangers zijn. Gantman, met bivakmuts en vanuit een minutieus nagemaakte zwarte Volkwagen Golf GTI, richt speels een riotgun op het publiek. Freilich loopt op stelten en heeft een vissershoedje op het hoofd. Op zijn neus staat een grote vierkante bril, eronder hangt een vals, fijn snorretje. Zijn imitatie van ‘De Reus’ is om in te bijten. Op de praalwagen liggen, tussen honderden kogelhulzen en nagemaakte Belgische bankbiljetten, negen figuranten dood te spelen. Evenveel als de Bende van Nijvel dodelijke slachtoffers maakte bij hun raid op de Delhaize van Aalst op maandag 9 november 1985. Op een teken van Gantman springen ze allemaal overeind en zingen als uit één keel Bij de Rijkswacht, de hit van De Strangers.

Een wansmakelijke fantasie? Jazeker. Maar dat hoeft geen probleem te zijn op Aalst Carnaval. Zeker niet sinds de praalwagen van De Vismooil’n vorig jaar. Daarop waren poppen te zien met overdreven haakneuzen, lange gewaden en pijpenkrullen. Tot daar de flauwiteiten. De ratten en lege geldkluizen die ook in verband werden gebracht met Joden, waren onaanvaardbaar en gevaarlijk. Exact deze beelden gebruikten ook de nazi’s. Was wansmaak een olympische discipline, De Vismooil’n behaalden er met vingers in de haakneus de gouden plak.

Het verschil tussen beide praalwagens is: de laatste was realiteit, de eerste is fantasie en zal dat blijven (en gelukkig maar!).

Niet omdat Gantman en Freilich geen gevoel voor humor zouden hebben. Ik heb het in hun specifieke geval niet gecontroleerd, maar als er één cliché over de Joodse cultuur klopt als een zwerende vinger, dan wel het uitzonderlijke Joodse gevoel voor humor in die cultuur. Meer: zelfspot is daar een onlosmakelijk element van.

Ook niet omdat Gantman en Freilich kosten of moeite sparen in hun strijd tegen antisemitisme. Freilich kon onlangs een pluim op zijn hoed steken: het is nu mogelijk om antisemitisme vlotter en online aan te geven. De heren gaan zelfs zo ver in hun strijd tegen het antisemitisme dat ze kritiek op de etno-nationalistische en rauw racistische agenda van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu afdoen als latent dan wel direct antisemitisme. Daarmee schrijven ze zich in in diens internationaal gevoerde campagne om kritiek op zijn beleid te laten gelijkschakelen aan antisemitisme. Dat ze daarmee de strijd tegen antisemitisme bemoeilijken, lijken ze niet in te zien.

Nee, die Bende van Nijvel-praalwagen zal fantasie blijven omdat de carnavalsgemeenschap het niet zo nauw neemt met de eigen principes. In Achter de feiten op Radio 1 zei ex-Prins Carnaval Bart De Meyst: ‘Censuur op de carnavalsstoet is het laatste wat we laten gebeuren, het meest nog lachen we met onszelf.’

Opmerkelijk. In de discussie over de Joodse karikaturen is al herhaaldelijk toegegeven, onder meer door de Aalsterse burgemeester Christophe D’Haese (N-VA), dat de Aalsterse carnavalisten zelfcensuur plegen. Wanneer het over de eigen trauma’s gaat, bijvoorbeeld. Zoals de Bende van Nijvel.

Zolang ze op Aalst Carnaval geen grappen maken over de Bende van Nijvel houdt het argument dat ze met alles en iedereen lachen geen steek. En dus verliezen ze het recht om met vrijheid van meningsuiting te zwaaien of met begrippen als satire. Wanneer je niet met je eigen trauma’s kunt lachen, maar dat wel doet met die van een ander, en dat blijft doen en zelfs een tandje bijsteekt wanneer die ander duidelijk maakt dat het hem kwetst, dan doe je niet aan humor. Dan doe je aan pesten.

We herdenken dit jaar 75 jaar bevrijding van Auschwitz. Zes jaar geleden stierven vier mensen bij een aanslag op het Joods Museum in Brussel. In Europa en de VS neemt antisemitisch geweld weer toe. En toch is het voor sommige carnavalisten van prioritair belang om Aalst Carnaval 2020 te laten verglijden in een rondje Joodje-pesten.

Dat is, nog voor het Aalsterse drinkgelag is losgebarsten, een bezopen inschatting. Het ergste is: de kater zal voor onze Joodse medeburgers zijn.