‘Ik hoop dat Unia dit soort toestanden in de toekomst ten alle prijze zal vermijden’

Voormalig directeur van het Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding (CGKR) Johan Leman over het ontslag van Rachida Lamrabet en de toekomst van Unia.

Vooraleer anderen me woorden in de mond leggen die ik niet eens gezegd heb, wil ik eerst deze drie zaken duidelijk stellen:

– Zelf ooit werkgever geweest zijnde, voel ik me niet geroepen om snel commentaar te geven op een ontslag gegeven door iemand anders. Je weet immers zelden of nooit welke elementen allemaal in een gesprek tussen werkgever en werknemer aan bod komen… En soms is dit maar goed ook.

– Ik weet van mezelf dat ik altijd minstens een slapeloze nacht gehad heb die enkele keren (op meer dan 30 jaar) dat ik zelf een ontslag gegeven heb. Ik vermoed dat de huidige directie ook zeer ongelukkig zal geweest zijn. Elk ontslag is een nederlaag.

– Vooraleer anderen er achter zoeken, ja, ik was het die indertijd Rachida Lamrabet op het Centrum aangeworven heb en ik heb er in mijn periode (dus tot eind 2003) nooit problemen mee ondervonden. Maar in de tien jaren nadien kunnen mensen uiteraard serieus veranderen, waar ik overigens niets mee insinueer.

Nu meer terzake:

– Het feit dat ik kritiek had op het optreden en standpunt van Rachida Lamrabet over de boerka, gelet op het feit dat ze een zeer zichtbare juridische functie opneemt in Unia, betekent nog niet dat ik haar zou ontslagen hebben. Twee bedenkingen hierbij: normaal geef je iemand als werkgever een eerste geschreven, gevolgd door een tweede geschreven verwittiging, en dan pas – na volharding en niet akkoord – een ontslag, tenzij er een volledige vertrouwensbreuk is… maar was die complete vertrouwensbreuk er? Vervolgens, in het geval van het ontslag-nu kan de indruk gewekt worden dat Unia zwicht voor druk uit politieke hoek, en ook dàt is ongewenste “collateral damage”. Nu geloof ik echt wel Staatssecretaris Zuhal Demir dat ze dit ontslag niet gevraagd heeft. Het is dus – daar ben ik vrij zeker van – een intern genomen beslissing.

– Waarom ben ik gevoelig waar het die boerka-zaak betreft? Heel simpel: voor mij hoefde die wet er niet te komen, de gemeentelijke reglementen lieten genoeg ruimte. Het is dus grotendeels een symboolwet. Maar wat ik wel weet, is dat diegenen die ooit een betoging tegen mij organiseerden aan het Beursplein te Brussel omdat ik me tegen de niqab (gezichtsbedekkende sluier) uitgesproken had, dezelfden zijn die in Molenbeek geronseld hebben voor Syrië, met andere woorden: de omgeving van Ayaachi Bassam (en Bastin). Dus, erg verdraagzaam voor die lui ben ik echt niet.

– Had mevr. Lamrabet het recht zich vragen te stellen bij het boerka-verbod? Uiteraard. Mocht ze ervoor strijden dat Unia die wet zou doen wijzigen? Intern ja. Extern moest ze weten dat dit heel delicaat ligt voor een instelling als Unia… en ik begrijp een directie die beslist om daar geen prioriteit van te maken of die er liever haar handen van afhoudt. En dan weet ik natuurlijk niet wat daarover de interne afspraken waren in Unia… Ik hoop dat die afspraken bestonden. Werden die afspraken genegeerd? Aan één medewerker op Unia een recht geven om tegen Unia in standpunten publiek te verdedigen, en aan de andere medewerkers niet, gewoon omdat die ene kunstenaar is en de anderen niet, lijkt me niet verdedigbaar. Het is allen of niemand waar het belangrijke punten betreft. Unia is een ander soort instelling dan een universitaire onderzoeksgroep. Het is niet waar dat Unia maatschappelijk geloofwaardiger wordt naarmate de medewerkers er de meest uiteenlopende meningen naar buiten brengen.

Werkingsmodel om immobilisme te vermijden

Ik hoop dat de directie van Unia dit soort toestanden in de toekomst ten allen prijze zal vermijden en ben er vrij zeker van dat dit zal gebeuren. Want zoiets kan men best mijden. Ik hoop ook dat daar een werkingsmodel komt tussen team, directie en raad van bestuur dat tegelijk immobilisme vermijdt, maar niettemin maximaal een goed intern draagvlak ten goede komt. Ik hoop ook dat de politiek verantwoordelijken voor Unia ophouden om publiek kritiek te leveren op de eigen instellingen. Ik heb er vertrouwen in dat dit kan en zal gebeuren.

Aan mevrouw Lamrabet zelf zou ik nu zeggen: jawel, je bent nu compleet vrij om te zeggen wat je denkt, maar vergeet nooit dat je minstens het geluk hebt dat je in een land leeft waar je volledig vrij bent om je uit te drukken. Toen ik directeur af was van het Centrum eertijds werd ik ook plots veel vrijer. En dat valt best mee, hoor.

Johan Leman, antropoloog, voorzitter Foyer vzw, em. Prof. KU Leuven