Identiteitskaart laten scannen bij thuiszorg: ‘Wij worden als criminelen behandeld’

Dorien Meulenijzer, die dagelijks meerdere keren verzorging nodig heeft, stelt zich vragen bij een nieuw systeem waarbij telkens opnieuw de identiteitskaart van de zorgbehoevende gescand moet worden. ‘Hier wordt tijd verspild die naar de zorg voor de patiënt zou moeten gaan.’

Alweer een nieuwtje in de zorg. Vanmorgen ging voor het eerst het scannen van de identiteitskaart in het kader van de derdebetalersregeling van start. Patiënten moeten vanaf nu hun identiteitskaart kunnen voorleggen bij elk bezoek van de thuisverpleegkundige. De terugbetaling van de zorg wordt dan gekoppeld aan het telkens opnieuw vertonen van de identiteitskaart en het digitaal registreren van de geboden zorgen. Als persoon met een dagelijkse zorgnood ben ik erg verbaasd over het plotse invoeren van dit systeem en stel ik me ook ernstige vragen bij de privacyaspecten ervan.

Vanmorgen 10:00 uur. Ik zit op het toilet. De verpleegkundige klopt aan de deur. Of ze al even mijn identiteitskaart uit mijn handtas mag nemen? Nieuwe regelgeving. Ik zucht.

Nog maar enkele maanden geleden kaartten we met de campagne #ookmijnzorg de enorme werkdruk in de zorgsector aan. Sommige momenten lijkt het of er haast geen tijd meer is voor een vriendelijk woord, een menselijk gebaar. Massaal kregen we reacties van zorgverleners die dezelfde ervaringen hadden en mee aan de alarmbel trokken. Alles wordt in hokjes gedeeld: pamperbeleid, plasbeleid, koortsbeleid,…. Elke handeling moet afgemeten worden, elke handeling moet efficiënt zijn. Enkele maanden later moet nu ook in de thuisverpleging elke handeling digitaal geregistreerd en verantwoord worden.

Als persoon met een dagelijkse zorgnood ben ik in eerste instantie vooral verbaasd over het plotse invoeren van dit systeem. Met uitzondering van de mededeling van mijn verpleegkundige vorige week, werd ik nergens vanuit de federale overheid geïnformeerd over de nieuwe manier van werken. Zeker als je weet dat personen met een beperking vanuit het Vlaams beleid gestimuleerd worden om hun lot in eigen handen te nemen, om hun netwerk aan te spreken, om hun zorg en budgetten te managen als ware een sociale ondernemer, dan is dit voor mij een vreemde manier van werken.

Het is inderdaad zo dat gelijkaardige gegevens tot nu toe ook neergeschreven werden op papier en bewaard werden in een zorgmap bij de patiënt thuis. Op regelmatige tijdstippen werden deze papieren verzameld en doorgestuurd en konden ze bovendien gecontroleerd worden door een controleur van de openbare instelling van sociale zekerheid, RIZIV, om fraude te detecteren. Door ze nu echter op een digitale manier te registreren en te koppelen aan identiteitskaarten en tijdstippen, zijn deze gegevens veel minder vertrouwelijk en mogelijks ook minder beschermd wat betreft de privacy. Bovendien blijft de papieren zorgmap gewoon verder bestaan. De maatregel lijkt mij een nieuwe manier om fraude bij thuiszorg verstrekkers tegen te gaan.

Ook bij mijn zorgverleners bespeur ik niet meteen enthousiasme. Elke kaart moet gescand worden. Indien de verpleegkundige meer dan één keer per dag langskomt, dan wordt de kaart meerdere keren gescand. Dit zal sowieso tijd vergen. Niet iedereen heeft zijn identiteitskaart te allen tijde bij de hand en als je ze dan bij de hand wil hebben, dan wil je ze ook daadwerkelijk meteen vinden- en dus niet thuis hebben liggen in de zorgmap van de verpleegkundige. Dit zal vaak leiden tot een zoektocht naar de kaart. Tijd die alweer af gaat van de zorgtijd die er overblijft voor de patiënt. Alweer meer tijd verspillen met het uitvoeren van praktische en technische handelingen die eigenlijk naar de zorg van de patiënt zelf zouden moeten gaan.

Mijn bejaarde buurvrouw verwoordt het als volgt: We worden tegenwoordig behandeld als criminelen. Zelfs als de wijkagent langskomt, moeten we onze identiteitskaart niet eens tonen.

De barcode van de identiteitskaart kan gescand worden met eender welk mobiel toestel met de een geïnstalleerde app, beveiligd door een gebruikersnaam en paswoord van de verpleegkundige. Indien je de hele rompslomp met de kaart wil vermijden, dan neem je toch gewoon een kopie en steek je die in de zorgmap. Daarmee lukt het blijkbaar ook.

Maar wat als de verpleegkundige zijn smartphone verliest? Worden de login-gegevens bewaard op een smartphone? Kan dan eender wie toegang hebben tot dit systeem en de persoonlijke gegevens?

Naast de geboden zorg en mijn identiteitsgegevens worden bovendien de datum en het tijdstip van de geboden zorg geregistreerd. Als patiënt heb ik het toch wel moeilijk met het feit dat het personeel van een rijksinstelling inzicht kan krijgen in mijn dagelijkse activiteiten inclusief datum en tijdstip van de geboden zorgen, linken kan leggen met mijn gegevens bij de mutualiteit waaronder ook informatie over mijn handicap en deze dan ook te bekijken is via een mobiel toestel met een te downloaden app. Indien deze gegevens absoluut noodzakelijk zouden zijn voor het verstrekken van de zorg, dan zou ik op zijn minst geïnformeerd willen worden over de bestemming van de gegevens en mijn toestemming daarvoor willen geven. Als men de patiënt echt zijn zorg wil laten beheren, dan moet de patiënt ook in staat zijn om zijn gegevens in te kijken en goed te keuren op geregelde tijdstippen met een identiteitskaart.

En wat brengt de toekomst dan? Gaat men binnenkort ook de thuisverpleegkundigen laten in- én uitscannen, waardoor men meer overzicht kan krijgen over de zorgtijd en nog meer maatregelen kan nemen om deze tijd zo efficiënt mogelijk te beheren? En wat met andere vormen van thuiszorg in derdebetalersregeling zoals kinesitherapie: Worden die binnenkort ook gemonitord?

Ik ben in de eerste instantie een jonge vrouw die net als alle anderen gaat werken en een gezinsleven heeft. Ik moet weliswaar ’s morgens verzorgd worden en ook enkele malen op het werk, maar die gegevens moeten niet voor anderen beschikbaar zijn. Ze behoren tot de vertrouwensband met mijn zorgverlener. Ik begrijp dat men wil optreden op vlak van fraude, maar er moeten toch andere manieren zijn om dit te bewerkstelligen?